Half juni stelden grote banken in Hongkong vast dat grote klanten grote sommen geld naar banken in Singapore versluisden. Die klanten waren niet gerust in het, intussen opgeschorte, voorstel van uitleveringswet. Want al waren er beperkingen ingesteld op uitlevering voor financiële misdrijven, veel van die klanten vinden Singapore ineens veiliger. Hongkong is als financieel centrum in felle concurrentie met dat andere financieel paradijs, Singapore. Hongkong heeft voorlopig nog altijd meer dollarmiljardairs dan Singapore. Een paradijs, maar niet voor de meeste inwoners.
Witwassers
Carrie Lam, de ‘chief executive’ van Hongkong, had het voorstel voor uitleveringswet verdedigd met het argument dat men anders bij voorbeeld een moordenaar moet vrijlaten omdat men die nu niet aan Taiwan kan uitleveren, met een uitleveringswet kan dat wel. Diverse internationale instellingen klaagden al lang over het feit dat Hongkong onderdak verschaft aan fraudeurs, witwassers en andere financiële misdadigers en dat er dus wel nood is aan een uitleveringsbeleid.
“Ik heb weet van een grote som smeergeld die ex-premier Bettino Craxi heeft opgestreken. Mij speurtocht eindigt echter in Hongkong dat elke medewerking weigert”, zei de Italiaanse magistraat Antonio D Pietro ons in 1994. Is het 25 jaar later beter? Toch wel, zeggen instellingen als de Wereldbank, Oeso enz. Hongkong werkt nu veel beter mee dan vroeger.
Maar het zwakke punt: geen uitleveringsverdragen met de rest van de wereld. Een veilige haven dus voor witwassers en compagnie die niet moeten vrezen dat hun frauduleus of misdaadgeld wordt bevroren of geconfisqueerd. Onder hen ook Chinese politici of zakenlui die beschuldigd zijn van corruptie of erger en voorlopig in Hongkong buiten de greep van de Chinese justitie vallen.
Wantrouwen
Honderdduizenden Hongkongers zien dat door een andere bril. Vooral de jongere actievoerders vermoeden hier de repressieve hand van Beijing. De Chinese politie had in 2015 al vijf medewerkers van een uitgeverij ontvoerd, nu zou Beijing gewoon de vrije hand krijgen, aldus het Burgerfront voor Mensenrechten (CHRF) dat de grote manifestaties in juni organiseerde. Met respectievelijk één en twee miljoen deelnemers, aldus de organisatoren.
Het waren alvast honderdduizenden betogers van wie velen ook in 2012 en 2014 op straat kwamen. De eerste keer tegen een wet op “patriottische opvoeding”, de tweede keer voor de rechtstreekse democratische verkiezing van de chief executive. In 2012 haalden ze het, in 2014 niet. De actievoerders, en met hen veel Hongkongers, vrezen dat een uitleveringswet ook politieke dissidentie zal omvatten, al sluit de Basic Law , de “grondwet” van Hongkong, dat uit – tot 2047.
Kolonie
Die Basic Law werd van kracht nadat Londen zijn kolonie op 30 juni 1997 had overgedragen aan de Volksrepubliek China. Sindsdien is Hongkong een onderdeel van de Volksrepubliek, maar dan als ‘Speciale Administratieve Regio” tot 2047. Volgens het principe “Eén land, twee regimes”. Beijing wou dat als voorbeeld om Taiwan naar het ene China te lokken. Het heeft totnogtoe weinig indruk gemaakt op de Taiwanezen.
Voor ze hun kolonie aan China overdroegen, hadden de Britten een begin van democratisering ingeluid. Dat een of andere Hongkongse actievoerder nu met een Union Jack zwaait, verraadt echter een gebrek aan historische kennis. Want anderhalve eeuw Britse kolonisatie was hard geweest. De kolonie was de vrucht van de Opiumoorlogen waarin de Britten het Chinese Keizerrijk verplichtten de invoer van opium toe te laten. Veel grote Britse fortuinen zijn gebaseerd op die opiumhandel. Het koloniaal bewind was er een van koloniale uitbuiting in sweatshops, van racistische vernederingen.
Verscheidene Chinese films en feuilletons herinnerden er in 1997 aan hoe China indertijd vernederd werd. Met de boodschap dat daar nu een einde was aan gekomen.
De Britten hadden in de aanloop naar de overdracht democratische vrijheden en mensenrechten ontdekt. Pas nadat Londen en Beijing in 1984 het akkoord over de overdracht hadden ondertekend, kwamen er in Hongkong verkiezingen. Maar het bleef een louter koloniaal bestuur tot aan die overdracht.
Tycoons
Beijing had op dat ogenblik zeer goede vrienden in Hongkong: de superrijke tycoons die vooral vanaf de jaren 1960 fortuin hadden gemaakt in vastgoed en van daaruit in alle economische sectoren van de kolonie. Ze hadden massaal goedkope gronden kunnen inpikken en projecten ontwikkelen die tot 300 % rendement gaven, daarbij geholpen door de koloniale overheid en vaak in samenwerking met Britse fortuinen zoals de Jardines en de Swire groep.
Hongkong telde in 1997, en nog altijd, enkele van de rijkste lieden van de wereld. Met voorop Li Ka-shing wiens familiefortuin wordt geraamd op 32 miljard dollar, een imperium met 320.000 personeelsleden en bedrijvig in meer dan 50 landen. Er zijn zo enkele van die tycoons. Volgens Credit Suisse telt Hongkong 853 personen met een bezit van meer dan 100 miljoen dollar. De meeste van die tycoons hebben ook belangen in de rest van China, ze zijn nauw verbonden met kapitalisten uit de Volksrepubliek. En democratie zal wel het laatste van hun zorgen zijn. Zodat ze het met Beijing erg eens zijn om in de speciale administratieve regio Hongkong orde en rust te laten heersen.
Ongelijk
Zoals in een groot deel van de wereld, is de ongelijkheid in Hongkong – zoals in de rest an China – sterk toegenomen. Terwijl 1,35 miljoen Hongkongers (een vijfde van de bevolking) in armoede leven, is het fortuin van de top de voorbije tien jaar nog fors gegroeid. Het gemiddeld inkomen moge dan wel in tien jaar met 25 % zijn gestegen, toch is een groot deel van de middengroep er niet beter, vaak slechter, aan toe. Hongkong is een van de gebieden in de wereld met de grootste ongelijkheid inzake eigendom en inkomen. Het minimumloon bedraagt 37,50 HK dollar (4.24 €), niet genoeg voor behoorlijk wonen en een gevulde rijstkom.
Het fortuin van de tycoons is deels gebaseerd op de schaarste aan woningen die de overheden, voor en na 1997, in stand houden ten bate van de speculanten. Woningschaarste, inflatie, onvoldoende investeringen in onderwijs, vastgelopen sociale mobiliteit, groeiende afkeer voor de ongebreidelde geldzucht van de tycoons, het verklaart mede waarom volgens peilingen 60 % van de jongeren tussen 18 en 29 graag zou emigreren.
Localisme
De uitleveringswet is voor veel van die jongeren alweer een druppel teveel geweest. Dergelijke ingrepen maken van 2047 een schrikbeeld. In 1997 kon men nog spreken van een breed gevoel van trots bij veel Hongkongers, trots dat ze weer bij het Grote Rijk van het Midden hoorden.
Vooral bij de jonge Hongkongers, geboren na 1997, is daar nog weinig van te merken. Integendeel, de ‘localisten’, die hameren op de eigen identiteit van de Hongkongers, winnen veld, zij voelen zich geen staatsburgers van de Volksrepubliek China. Die localisten voeren onder meer ook actie tegen het toerisme dat volgens hen de Hongkongse bevolking berooft van essentiële goederen en diensten en woonruimte nog schaarser en duurder maakt. Dat staat natuurlijk lijnrecht tegen het patriottisme van de Chinese leider Xi Jinping.
