François Hollande, president van Frankrijk, maar slechts zes procent van de Fransen zou echt graag hebben dat hij volgend jaar kandidaat is om zichzelf op te volgen. De president en zijn premier Manuel Valls, al even onpopulair, zitten gekneld tussen “hun” minister van Economie Emmanuel Macron (links op foto), zelfverklaard liberaal, en de dagelijkse protesten tegen de hervorming van de arbeidswet met als nieuw verschijnsel “Nuit debout”. Macron lanceerde een nieuwe politieke beweging, “En marche!”, “noch links noch rechts”, om ten gepaste tijd een sprong naar het Elysée te wagen. Valls en Hollande rechts voorbijsteken, het is een prestatie.
Wonderboy
Macron verdringt Valls als wonderboy van de Franse politiek. Na zeer hoge toppen te hebben geschoren, sommige zagen in Valls al de nieuwe president, maar de premier is pijlsnel gezakt, de mislukkingen stapelen zich op. De massaprotesten van de voorbije weken tegen de hervorming van de arbeidswet ten gunste van het patronaat, hebben president en premier verrast. Toch vindt hun minister van Economie Macron, dat die hervorming niet ver genoeg gaat. Hij is dan ook de chou van de patronale organisatie Medef.
Macron, 37, is als zoveel andere Franse politici een “énarque” (ENA, Ecole Nationale d’Administration). Na een carrière als inspecteur Financiën werd hij zakenbankier bij Rothschild. President Hollande haalde hem daar na zijn verkiezing in 2012 weg om adjunct-secretaris-generaal van het Elysée te worden. Bij de herschikking van de regering Valls in augustus 2014 werd hij minister van Economie, een superpost. Zonder partijkaart.
Sindsdien heeft Macron niets onverlet gelaten om zich te profileren als een echte liberaal. Valls neemt nog de voorzorg zich voor te doen als sociaal-liberaal, Macron vindt dat sociaal onnodig. Alhoewel hij minister van Economie is, laat hij geen gelegenheid voorbijgaan om te benadrukken dat hij veel verder wil gaan in het neoliberale beleid. Toegevingen aan het patronaat? Er moeten er veel meer komen, vindt Macron.
En marche!
Geen wonder dat de nieuwe beweging van Macron onderdak vindt bij patronale vrienden. En marche! nam adres bij de directeur van het Institut Montaigne dat dicht aanleunt bij Medef. Macron bekent dan ook kleur. Alhoewel, En marche! is volgens hem ‘ni de droite ni de gauche’, noch links noch rechts. Wat zelfs de ‘sociaal-liberaal’ Valls volkomen absurd vindt.
Hollande en Valls zijn niet gerust in die ‘en marche’. Macron zegt ‘momenteel’ niet te denken aan een kandidatuur bij de presidentsverkiezingen volgend jaar. Momenteel, maar wat als Hollande het wijze besluit neemt geen kandidaat te zijn? Of misschien kijkt Macron, noch links noch rechts, al na de verkiezingen met een mogelijke verkiezing van ex-premier Alain Juppé tot president? Hij zou de geknipte man zijn voor het zogenaamde doorbreken van de politieke verstarring: Macron als premier van Juppé. “Ik zie geen onverenigbaarheid tussen Macron en Juppé”, aldus de rechtse ex-premier Jean-Pierre Raffarin.
Nog rechtser
Het fenomeen Macron weerspiegelt gewoon de zeer snelle verrechtsing van de Franse sociaaldemocratie. Een socialistische regering die een superministerie als Economie aan een uitgesproken liberaal toevertrouwt, een minister die hervormingen wil doorvoeren die een rechtse president als Nicolas Sarkozy niet aandurfde. Rechts zit er zowaar mee verveeld dat het tegenover een regering staat die even rechts is als de rechtse oppositie. Een linkse president van wie de minister van Economie stellingen inneemt die dicht bij de onze liggen, aldus François Fillon, ex-premier onder Sarkozy.
“Ik vind het een goed initiatief van Macron, het is verfrissend”, zei Pierre Gattaz, voorzitter van de Medef na de oprichting van ‘En marche!. De Medef is Macron dankbaar omdat hij eerst in het Elysée, later als minister, steeds de posities van het patronaat heeft verdedigd. Want tenslotte ligt het initiatief van Macron volledig in het verlengde van de regeringspolitiek. Hij ontdoet zich alleen van wat hij overbodige franjes vindt.
Nuit debout
De fans van Macron stellen het voor alsof hun idool met ‘En marche!’ de politiek grondig vernieuwt door de basis tegenover de instellingen te plaatsen, de ‘société civile’, het ‘middenveld’, tegenover de versteende politieke partijen. Het middenveld van de zakenwereld dan.
Want de voorbije weken manifesteerde zich een ander middenveld. De massabetogingen tegen de hervorming van de arbeidswet volgen elkaar op. De mobilisatieis op vallend groot bij scholieren, studenten en jonge afgestudeerden. Zij zijn de precaire werktoestanden waarin ze zitten of tegen aankijken grondig beu. De maat is vol, de wet El Khomri – met ‘soepeler’ werkweken tot 46 uur (zie Kris Peeters) en makkelijker ontslag – is een druppel te veel.
Voor veel actievoerders volstaat het niet tegen die hervorming te betogen, men moet ruimer kijken, het maatschappelijk systeem in vraag stellen. Daaruit groeide eind maart de beweging ‘Nuit debout’ wat in Parijs begon met de nachtelijke bezetting van de Place de la République. Het is intussen uitgedeind tot tientallen Franse steden – en Brussel – en wordt vergeleken met Occupy Wall Street in 2011 en de beweging van de Spaanse ‘indignados’ dat uitmondde in Podemos.
Een weinig geordende manifestatie van revolutionair ongeduld die zal doodbloeden zoals de Occupy-bewegingen? Het is hoe dan ook een duidelijk teken aan de wand, een groot deel van de bevolking vindt dat het zo niet verder kan met de groeiende ongelijkheden, de groeiende onzekerheden. Gelukkig ziet een belangrijk deel geen heil in het uiterst-rechtse Front National. Maar hoe verder? In de Verenigde Staten zien we dat de Occupy beweging mee de aanzet vormde tot het grote enthousiasme voor een socialistische presidentskandidaat. In Spanje groeide uit de indignados de politieke beweging Podemos.
Wakker worden
Nuit debout komt op een moment van zeer diepe maatschappelijke crisis. Een president en zijn regering die op alle vlakken falen en in wie de overgrote meerderheid geen enkel vertrouwen meer heeft. Een sociale crisis met hoge werkloosheid en grote onzekerheden. Een rechterzijde die met de dag verdeelder is en in feite het regeringsbeleid niet slecht vindt. Uiterst-rechts dat op dat terrein van :misnoegen goed teert maar zelf verdeeld en voor velen ongeloofwaardig is. Een jeugd die het grondig anders wil maar geen duidelijk politiek antwoord vindt omdat ook links van links in crisis verkeert.
Het risico bestaat dat als uit al dit ongenoegen geen politieke kracht komt, uiterst-rechts volgend jaar daar toch nog meer garen bij spint. Voor links is het niet alleen in Frankrijk vijf voor twaalf om de grote energie die er nu is, niet te laten verloren gaan. Misschien dat de actievoerders tegen Valls en El Khomlri en Nuit debout voor een heilzame schok zorgen bij die sukkelende linkerzijden.
