‘We worden allemaal ouder. Daarom moeten we langer werken. Anders zijn de pensioenen niet langer betaalbaar.’ Die slogans/leugens worden ons al jaren in het hoofd geramd. Kim De Witte, voormalig docent pensioenrecht aan de KU Leuven en huidig PVDA-volksvertegenwoordiger, doorprikt die leugens in zijn boek ‘Werk, zwijg & sterf’. We worden immers niet allemaal ouder. Langer werken is voor vele mensen en beroepen onmogelijk. En als de uitbetaling van de pensioenen een probleem wordt, is het omdat de opeenvolgende regeringen en de bedrijven de sociale zekerheid plunderen.
Kim De Witte begint zijn boek met een algemene vaststelling: het recht op rust en vrije tijd wordt stap voor stap beknot, regering na regering, zonder enig overleg en tegen alle verkiezingsbeloftes in. Slechts een voorbeeld: in de warenhuizen moet nu ook ’s zondags worden gewerkt. In België wordt de wettige pensioenleeftijd van 65 tot 67 jaar opgetrokken. En waarom niet tot 70 jaar, zoals in Denemarken? Onvermijdelijke evolutie? In landen als Canada, Kroatië en Polen werd de pensioenleeftijd opnieuw verlaagd van 67 naar 65 jaar. Binnen de Internationale Arbeidsorganisatie hebben de lidstaten, dus ook België, zich ertoe verbonden de pensioenleeftijd op 65 jaar te behouden.
Zijn de pensioenen echt onbetaalbaar? Allereerst moet nog eens herhaald worden dat de pensioenen in België uiterst laag zijn. Een alleenstaande werknemer in Frankrijk heeft maandelijks 363 euro meer pensioen dan in België; in Luxemburg 582 euro meer; in Oostenrijk 600 euro meer en in Nederland zelfs 776 euro meer. Alleen in Duitsland ligt het maandelijks pensioen 187 euro lager.
In een vingerknip besliste de Arizona-regering van Bart De Wever twintig miljard euro extra militaire uitgaven te voorzien. Die extra uitgaven liggen in de komende tien jaar dubbel zo hoog als de extra middelen die we de komende vijftig jaar nodig hebben om de pensioenen te betalen. Om het mes in de pensioenen te zetten wijst de Europese Commissie er in haar Groenboek op dat we van vier naar twee actieven voor één gepensioneerde gaan. De auteur maakt duidelijk dat niet-actieven en gepensioneerden twee verschillende zaken zijn. De niet-actieven zijn immers niet alleen de gepensioneerden, maar ook jongeren, studenten, zieken, werklozen en vrijwillig niet-actieven op de arbeidsmarkt (mensen die actief zijn in het huishouden, in de zorg voor jonge kinderen, zieken en bejaarden en actief zijn in verenigingen.)
De verhouding tussen al die niet-actieven samen versus de actieven zal in de toekomst nauwelijks veranderen. Volgens het Planbureau zal er in 2070 1,6 niet-actieve zijn per actieve. Als het aantal langdurig zieken gelijk blijft of toeneemt, kan die verhouding verslechteren: 1,7 of 1,8 niet-actieven per actieve. Maar tegen die tijd zal de arbeidsproductiviteit hoger liggen dankzij de artificiële intelligentie en andere innovaties.
Dalende inkomsten
Volgens de Studiecommissie voor de Vergrijzing geven we momenteel 11,4 procent van ons bruto binnenlands product (bbp) uit aan de pensioenen. Zonder de besparingen van de regering De Wever zal dat de komende 25 jaar stijgen naar 13,3 procent. Daarna zal dat percentage stagneren. Het gaat dus over een stijging van 1,9 procent over 25 jaar of 0,008 procent van het bbp per jaar. Dat betekent dat we in cijfers van vandaag iets minder dan 500 miljoen euro per jaar zullen moeten zoeken om de pensioenen betaalbaar te houden. Dat is volgens De Witte geen ‘col buiten categorie’, zoals De Wever beweert. Diezelfde regering-De Wever wil wel op tien jaar tijd naar 5 procent van het bbp gaan voor militaire uitgaven. Dat is 3,7 procent meer dan vandaag.
België kampt, zoals vele andere landen, met een toenemend begrotingstekort en een steeds hogere schuldenberg. Daarbij kijkt de Arizona-regering vooral naar de uitgaven. Die zouden vooral in de sociale zekerheid, en dus de pensioenen, te hoog zijn. Maar over de door de opeenvolgende regeringen veroorzaakte daling van de inkomsten voor de sociale zekerheid wordt zedig gezwegen. Sociale bijdragen worden langs allerlei wettige (!) achterpoorten ontweken. Zo zijn er de managementvennootschappen waarin zelfstandigen en kaderleden hun inkomen storten om door die vennootschappen een laag loon te lagen uitbetalen; de flexi-jobs; de dienstencheques; de verlaging van de werkgeversbijdragen voor de sociale zekerheid enz. Tussen haakjes: die werkgeversbijdragen komen niet uit de zak van de werkgever, maar zijn een deel van het brutoloon.
Daar bovenop komt de belastingfraude waarover bijna niet wordt gesproken, maar die door de Schatkist in 2019 op 30 miljard euro per jaar werd geraamd. Vandaag zou dat bedrag al tot 45 miljard euro zijn opgelopen. De regering-De Wever wil de zaak nog erger maken door de belastingcontroles in bedrijven te bemoeilijken. Belastinginspecteurs mogen bijvoorbeeld niet langer onaangekondigd een bedrijf bezoeken.
De federale minister van Begroting, Vincent Van Peteghem (CD&V), wil genoemde achterpoorten geheel of gedeeltelijk sluiten, maar botst daarbij op heftig verzet van de liberale partij MR. Die wil helemaal niet weten van een miljonairstaks waarmee Vooruit-voorzitter Conner Rousseau jaren na de PVDA nu komt aandraven.
Dividenden gaan voor lonen
Dat er geen geld zou zijn voor de pensioenen wordt door de Nationale Bank van België tegengesproken. Die becijferde dat in het economische kwakkeljaar 2023 voor 32 miljard euro aan dividenden aan de aandeelhouders werd uitgekeerd. Dat betekent dat de rijkdom die door ons werk wordt geproduceerd meer en meer naar de winsten en minder en minder naar de werkenden gaat. Het deel van de gecreëerde rijkdom dat naar de lonen gaat daalde de voorbij tien jaar van 64 naar 60 procent van het bbp, terwijl het deel van de winsten van 36 naar 40 procent van het bbp steeg. Als de werkende mensen vandaag hetzelfde deel van de koek zouden krijgen als tien jaar geleden, zou jaarlijks bijna 13 miljard euro beschikbaar zijn om de pensioenen te financieren en de lonen te verhogen. De voormalige ACV-voorzitter Marc Leemans zei zeer terecht dat de vraag niet is of de vergrijzing betaalbaar is, maar wel waarom werkgevers en regering ze onbetaalbaar willen maken en hoe wij ze tot andere keuzes kunnen dwingen.
Maar volgens minister van Financiën en Pensioenen Jan Jambon (N-VA) moeten we dat helemaal anders zien. Zijn de geplande maatregelen een aanslag op de gepensioneerden? Maar neen, zegt de minister, ze zijn nodig om ervoor te zorgen dat onze kinderen en kleinkinderen ook nog een pensioen krijgen. ‘De kinderen en kleinkinderen’: dat is het gekende riedeltje dat politici laten horen als ze in de zakken van de burgers zitten. En als de directeur-generaal van het Verbond van Belgische Ondernemingen, Piet Timmermans, de regeringsmaatregelen toejuichte met de kreet: ‘Eindelijk een moedige pensioenhervorming’, zal hij wel aan iets anders hebben gedacht dan aan de kinderen en kleinkinderen.
Nog enkele onderdelen van de pensioenplannen van de regering: het brugpensioen wordt afgeschaft; er komt geen regeling voor zware beroepen; wie vervroegd met pensioen gaat wordt beboet (de pensioenmalus); de ‘normale’ loopbaan wordt er een van 45 jaar (het Planbureau berekende dat drie op vier 65-plussers die ‘standaard’ niet halen, bij vrouwen is dat vier op vijf); de toegang tot vervroegd pensioen wordt beperkt; het overlevingspensioen wordt vervangen door een overgangsuitkering van maximum twee jaar; het gezinspensioen en het echtscheidingspensioen worden afgeschaft. Vooral vrouwen die veel huishoudelijke en zorgtaken op zich hebben genomen, zullen daar het slachtoffer van zijn; de ambtenarenpensioenen worden voortaan op het loon van alle gewerkte jaren berekend in plaats van op de tien laatste jaren; de regeling voor zware beroepen in de openbare sector verdwijnt volledig; de welvaartsvastheid van de ambtenarenpensioenen moet volgens het regeringsakkoord worden afgeschaft evenals de indexering van de hogere pensioenen.
De auteur waarschuwt ervoor dat we naar een basispensioen gaan, dat net genoeg is om niet te sterven. De Studiecommissie voor de Vergrijzing berekende dat door de regeringsmaatregelen de werknemers negen procent van hun pensioen verliezen, ook als ze een pak langer werken. De ambtenaren zullen twaalf procent verliezen. De Witte noemt die achteruitgang geen reddingsoperatie, maar sociale afbraak. Voor hem is het duidelijk dat de regeringsplannen om ideologische redenen tot een gedeeltelijke privatisering van de pensioenen zullen leiden.
Pensioenen zijn een recht
De Witte roept dan ook op tot een strijd tegen de afbraak van het pensioenrecht. Hij wijst erop dat rechten als het pensioenrecht onder de bescherming van het eigendomsrecht vallen, zoals bepaald in het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens. De onteigening van die rechten kan niet gebeuren zonder vergoeding. Toch eist Bart De Wever, samen met andere regeringsleiders, een herziening van dit Verdrag. Binnen de N-VA gingen al stemmen op om daartoe de Belgische grondwet te wijzigen. De auteur eist ook dat rekening wordt gehouden met de zogenaamde ‘gelijkgestelde periodes’: loopbaanonderbrekingen om persoonlijke, familiale of sociale redenen en engagementen.
Een van de dooddoeners om de afbraak van de pensioenen goed te praten is naast het zogezegd gebrek aan geld, de veroudering van de bevolking. Er zijn nu inderdaad meer zeventigers en tachtigers dan vroeger, maar dat betekent niet dat onze zintuigen, organen en gewrichten minder snel verslijten. Dat de pensioenleeftijd tussen 60 en 65 jaar ligt is geen willekeurige keuze. Dat zijn leeftijden waarop de meeste mensen niet meer even goed kunnen functioneren als jongeren. Veertig procent van de 65-jarigen heeft gezondheidsproblemen en tien procent van de bevolking is op die leeftijd al overleden.
Afbraak sociale zekerheid
De maatregelen van de regering-De Wever maken duidelijk dat niets minder dan het voortbestaan van de sociale zekerheid op het spel staat. Jaren geleden zei De Wever al dat er bij de sociale zekerheid nog veel geld te halen valt. Zijn N-VA-partijgenoot Theo Francken, minister van Defensie, zei ook dat ‘de sociale zekerheid te vet staat’. En dus besloot de Arizona-regering van De Wever in tegenstelling tot de verkiezingsbeloftes om 2,4 miljard euro te besparen op de pensioenen en 1,6 miljard op de welvaartsenveloppe die grotendeels wordt gebruikt om de minimumpensioenen welvaartsvast te maken. Jaarlijks 2,4 miljard op de pensioenen besparen, betekent gemiddeld ongeveer duizend euro minder pensioen per gepensioneerde per jaar.
Merkwaardig genoeg krijgen deze asociale maatregelen steun vanuit de oppositie, althans van de Ninoofse afdeling van Vlaams Belang, het Forza Ninove van burgemeester Guy D’haeseleer. Die verbood de vakbond op de markt pamfletten tegen de regeringsplannen uit te delen vanwege ‘politieke overtuiging’. Toch verliep tijdens de eerste markt na dit verbod alles rustig en konden de pamfletten worden uitgedeeld. Maar de actie van D’haeseleer ligt wel in de lijn van het voornemen van de regering -De Wever om de regering toe te laten verenigingen te verbieden die althans volgens de regering extremistisch zouden zijn.
Tijdens een college aan de Gentse universiteit had De Wever het onlangs over het behoud van de welvaartstaat. We dreigen in de afgrond terecht te komen, aldus de eerste minister. Maar met zijn beleid zal niet alleen de welvaartstaat, maar ook de democratie de afgrond intuimelen. De Wever verwees tijdens zijn lezing eventjes naar Karl Marx. Die bewees dat hij wist hoe het kapitalisme functioneert toen hij het volgende schreef: ‘In zijn teugelloze drift, zijn weerwolfhonger naar meer winst rent het kapitaal niet alleen de zedelijke maar ook de fysieke grenzen van de arbeidsdag voorbij.’
Kim De Witte
Werk, Zwijg & Sterf
Het pensioengevecht van de eeuw
Uitgeverij EPO
164 blz. – 14,00 euro (e-book) 19,90 euro (paperback)
