Nadat Kosovo in 2008 eenzijdig de onafhankelijkheid had uitgeroepen, ontfermde de EU zich over deze nieuwkomer, de zevende staat uit het vroegere Joegoslavië. De EU had alle redenen om uiterst voorzichtig the zijn na de hysterie van 1999 toen ze Servië nog van genocide beschuldigde. Maar zoals in de jaren 1990 in Joegoslavië en het voorbije jaar in Oekraïne, giet de EU graag olie op het vuur. Het jongste schandaal waarbij Eulex, de EU-missie in Kosovo, betrokken is, illustreert bovendien hoe “mild” de EU is voor criminelen van alle slag, incluis premier Hachim Thaçi (foto).
Tijdens het conflict rond Kosovo in 1999, waarbij de Navo Belgrado en de tv-zender aldaar bombardeerde, riepen westerse bewindslieden dat de Servische onderdrukkers in Kosovo alle mannen tussen 14 en 40 jaar hadden omgebracht. Zowel in Berlijn als Washington hadden ze het over minstens 350.000 doden op een bevolking van 2 miljoen. Er was een eenvoudige voorstelling van zaken: het UCK, Kosovaars Bevrijdingsleger, dat heldhaftig vocht tegen de Servische onderdrukker. Later bleken de zaken toch niet zo simpel: er waren enkele duizenden doden, onder wie ook slachtoffers van het UCK – Servische politiemannen, maar ook Albanese Kosovaren die het UCK als rivalen beschouwde.
Del Ponte
Toen Kosovo onder impuls van het UCK de onafhankelijkheid uitriep, had de EU voorzichtigheidshalve enige schroom kunnen betonen. Maar de EU voelde zich geroepen om haar aan “nation building” te doen – zoals het jargon luidt. Die term is erg Amerikaans, Europeanen gaan er eerder van uit dat het om ‘state building’ gaat; een natie bestaat, een staat wordt opgebouwd. Nation building wordt ingeroepen als onderdeel van een humane taak die dan gebeurt in naam van de “internationale gemeenschap”, nog zo een vaak vaag en erg misbruikt begrip.
Niet dat de Albanezen van Kosovo als “natie” geen goede redenen hadden om een eigen staat uit te bouwen, maar een voorzichtige aanpak leek hier toch geboden – zeker wat betreft de rechten van de minderheden op het grondgebied van die uit te bouwen staat. Een Navo-rapport van 2003 had onder meer de nauwe banden tussen UCK-leiders en georganiseerde misdaadbenden blootgelegd. Diverse rapporten van Europese inlichtingendiensten bevestigden dat.
Procureur Carla Del Ponte van het Joegoslavië Tribunaal (die zich eerder ook door de anti-Servische hysterie had laten meeslepen), had al veel eerder gezegd bewijzen te hebben dat UCK-leiders zich schuldig hadden gemaakt aan moorden, aan handel in organen en etnische zuiveringen – soms alles ineens. Servische gevangenen werden vermoord en hun organen verkocht. Een onderzoek op last van de EU bevestigde dat eerder dit jaar. Moord op Roma en Serviërs, seksueel geweld, deportaties…in het kader van etnische zuiveringen. Met medeplichtigheid van de UCK-leiding, premier Hachim Thaçi inbegrepen.
Eulex
Wie met de hond slaapt, betrapt zijn vlooien. Verscheidene EU-vertegenwoordigers hebben met de “Democratische Partij van Kosovo” (UCK) geslapen en de EU zit met de vlooien. Na de uitroeping van de onafhankelijke staat Kosovo voelde de EU zich geroepen de nieuwe staat te helpen uitbouwen, de ‘nation building’. De EU zou van Kosovo een ‘leefbare rechtsstaat’ maken en richtte daartoe Eulex op. (zie daarover ‘Kosovo 5 jaar – nu al failed state’, Uitpers 19 februari 2013).
Eulex telt nu nog 1,600 personeelsleden – begin van de eeuw waren er in Kosovo 11.000 internationale functionarissen in het kader van de ‘nation building’. Het jongste schandaal illustreert het failliet van deze onderneming. De Britse magistrate Maria Bamieh beschuldigt drie hooggeplaatste collega’s van Eulex ervan dat ze geld hebben aangenomen om onderzoeken te beletten naar georganiseerde misdaad en naar politieke medeplichtigheid met de maffiagroepen. Ze beschuldigt o.a. een Italiaanse magistraat ervan dat hij 300.000 euro kreeg om een moordverdachte te laten gaan. Een Tsjechische magistrate beticht ze ervan criminele affaires in de doofpot te hebben gestopt. Ze zegt dat de Canadese procureur bij wie ze deze affaires aanklaagde, niet wou dat ze verder ging met haar onderzoeken.
Federica Mogherini, de nieuwe “topdiplomate” van de EU, heeft dan maar een jurist ter plaatse gestuurd om de zaak uit te spitten. Die affaire komt bovenop de bevindingen die procureur John Clint Williamson eind juli bekendmaakte. Hij voerde een onderzoek naar de beschuldigingen uit 2011 tegen Thaçi en andere UCK-leiders in verband met misdaden tegen de mensheid (waaronder organenhandel) en oorlogsmisdaden in opdracht van de Raad van Europa (die niets te zien heeft met de EU). Volgend jaar zou daarover een tribunaal komen.
Maar Williamson onderstreepte de zware problemen die daarbij wachten: getuigen worden zwaar geïntimideerd, de inlichtingendiensten van de VS, het Verenigd Koninkrijk, Frankrijk… weigeren elke medewerking. De betichten zijn immers de bevoorrechte gesprekspartners van die landen. Van de kant van de EU en Eulex is geen medewerking te verwachten, Thaçi moge dan een misdadiger zijn, het is “onze misdadiger”. Een speciaal internationaal tribunaal om over die misdaden te oordelen? De EU (en de VS) zal geen moeite sparen om dat te beletten.
Balans
De balans van de inspanningen van Eulex om van Kosovo een rechtsstaat naar EU-normen te maken, is ronduit beschamend, aldus economist Andrea Capussela – van 2008 tot maart dit jaar hoofd van de economische tak van Eulex, in Pristina. Hij vindt dat Eulex niet moet bekeken worden in het licht van enkele schandalen, maar op zijn globale aanpak. In een binnenkort te verschijnen boek ontleedt hij 15 aanklachten die volgens hem betekenisvol zijn. In 4 van de 15 gevallen leidde dat tot een veroordeling – 3 van de 4 veroordeelden waren minder belangrijke personages. In 7 gevallen kwam het tot geen zaak onder druk van buitenuit, meestal vanuit de EU in Brussel. In 8 zware gevallen waren de bewijzen overstelpend, toch kwam er geen aanklacht.
Conclusie van Capussela: Eulex heeft niet alleen gefaald in zijn taak. Onder Eulex zijn corruptie en georganiseerde misdaad erger geworden. De leiders van Eulex zijn als het ware één geworden met de regering van Thaçi. Er heeft een fusie plaatsgevonden, ze zijn ondeelbaar geworden.
Kosovo illustreert hoe erg het is gesteld met de “EU-diplomatie”. Ze is niet alleen daar een toonbeeld van hypocrisie, maar door haar omvang, lange duur en kostenplaatje bekleedt de operatie Eulex wel een ereplaats op het podium van de mislukkingen.
