Vanuit Bagdad, Arizona
Hoe democratisch zijn de Amerikaanse presidentsverkiezingen dit keer wel verlopen? Is er deze keer geen reden tot minstens evenveel scepticisme als bij de Bush «overwinning » van 2000? Want tenslotte hebben niet minder dan 35 miljoen uitgebrachte stemmen geen enkel spoor kunnen nalaten.
Dit is slechts een van de vaststellingen en aanmerkingen van een ploeg ervaren internationale waarnemers die het Amerikaanse verkiezingsproces hebben gevolgd. Het falen van het democratisch verkiezingssysteem in 2000 had niets van een uitzonderlijk voorval en is uitsluitend te wijten aan fundamentele fouten in het proces. De president is de enige niet-rechtstreeks verkozene in de Verenigde Staten, waar zelfs rechters en politiecommissarissen rechtstreeks worden verkozen. In het land van de moderne communicatietechnologie pleit niets meer voor het behoud van het onrechtstreeks kiescollege.
De Verenigde Staten beschikken ook niet over een onafhankelijke instantie die regels en modaliteiten van verkiezingen kan vastleggen. Waarnemers uit bepaalde ontwikkelingslanden wezen op de voorbeeldfunctie van hun verkiezingsinstantie, die de procedure bewaakt, gelijke rechten van alle kandidaten beveiligt, financiering van partijen en kandidaten in de hand houdt en regels oplegt aan de media.
Het is duidelijk dat de Verenigde Staten behoefte hebben aan een dergelijk orgaan: buitensporige verkiezingsuitgaven waren al kentekenend voor de senaatsverkiezingen, maar nu blijkt dat de Republikeinse partij sedert het einde van de jaren 1970 meer dan drie miljard steun kreeg van uitzonderlijk rijke donors en negen families samen een half miljard dollar ter beschikking van de Bush-campagne hebben ingezet. De Democraten beschikken over geen enkele analoge financiering, al heeft ook die partij belangrijke giften gekregen. In deze context heeft multi-miljardair George Soros zich dan maar in de strijd gegooid en al minstens 18 miljoen dollar gespendeerd aan een campagne om Bush te verslaan. Bush is in zijn ogen “een even groot gevaar voor de VS als Bin Laden”’.
De internationale waarnemers menen dat het VS-Congres het hele systeem moet wijzigen en de hier en daar in enkele deelstaten bestaande openbare financiering van de verkiezingen moet uitwerken.
Het gaat niet alleen om financiën. Tot verbazing van de waarnemers werd vastgesteld dat in veel gevallen de stembureaus worden voorgezeten door Republikeinen of Democraten van wie sommigen zelfs een verkozen functie uitoefenen.
Potloden en gaatjes
Vier jaar na een presidentsverkiezing betwist omdat het uitbrengen en registreren van stemmen op uiteenlopende wijze was gebeurd, werd er deze keer opnieuw op uiteenlopende wijze gestemd, naargelang het district: met potlood, met inkt, met de post, met een machine die min of meer efficiënt gaatjes drukt, elektronisch met afdruk op papier en elektronisch zonder enige back-up. Komt daar nog bij dat de firma die de sleutelcode van de stemcomputers bezit, als directeur de heer Diebold heeft die een hevige Bush-supporter is en openlijk had verklaard dat hij alles zou doen om een herverkiezing van de president mogelijk te maken.
Het Congres, zoniet het Opperste Gerechtshof hadden een uniformisering en betere controle over de procedure kunnen doordrukken na de verontwaardiging over de Florida hertelling. Dit gebeurde niet. Waarom?
Beide partijen schijnen zich eerder te hebben toegelegd op het rechtstreeks of onrechtstreeks manipuleren van de kiezerslijsten. In doorslaggevende staten zoals Ohio noteerde men een toename van de registratie op de kiezerslijsten met 250 procent.
Anderzijds, waar de Clinton-campagne met medewerking van de leiders van de zwarte gemeenschap erin geslaagd was de stedelijke gettobevolking en de rurale armen ertoe te brengen hun democratische rechten uit te oefenen, hebben de Kerry Democraten weinig moeite besteed aan de registratie van deze bevolkingsgroepen.
La Raza, de organisatie van de latinos, heeft echter een zeer duidelijk gerichte campagne gevoerd om immigranten uit Mexico en andere Latijns-Amerikaanse landen aan te sporen zich in te schrijven en te gaan stemmen. Maar het staat helemaal niet vast dat deze talrijke groep hoofdzakelijk Democratisch stemt, zoals de zwarte bevolking vier jaar eerder uit geestdrift voor Clinton ook voor Gore heeft gestemd.
Kerry slaat niet aan bij de zwarte bevolking. Gedurende de eerste weken van zijn campagne had hij het nochtans over de verdediging van “the American worker”. In de laatste dagen vóór de verkiezingen had hij het vooral over de “middle-class Americans”. Enkele tweede generatie latinos bestempelen zichzelf misschien als “middle class”, maar geen van mijn zwarte Amerikaanse vrienden met Harvard diploma’s koestert een dergelijke illusie over de sociale status van zijn gezin. En ook geen van de miljoenen vrouwen met lage inkomens.
Zuidelijke staten zoals Florida, Virginia, Missisippi, Kentucky, Iowa, Arizona en Alabama hebben nog steeds bepalingen in hun kiesreglement waarbij elke gerechtelijke veroordeling leidt tot definitieve schrapping van de kiezerslijst. Vermits in die staten zowat 80 % van de veroordelingen voor bezit van marihuana, roken in openbare plaatsen, fout parkeren, geweld enzovoort zwarten en latinos betreffen, is dit reglement niet alleen een aanfluiting van internationaal aanvaarde gerechtsregels, maar ook een efficiënte manier om mogelijke Kerry-kiezers hun stem te ontzeggen. Maar niemand heeft ooit de anti-discriminatie-wet ingeroepen om dergelijke reglementen anti-wettelijk en anti-constitutioneel te noemen.
Ondemocratisch
Mijn conclusie is dat dit systeem zo niet verder kan, dit keldert het democratisch proces. Maar het gaat niet alleen om procedures. De onvolkomenheden van het stelsel zijn klein bier vergeleken met het systematisch uitstoten of afstoten van kiezers die de brede basis van de bevolking uitmaken.
In de staat Arizona loopt er zo een “voorstel 2000” dat per petitie ter stemming wordt gelegd. In schijn is het een voorstel tot controle van de identiteit van de kiezer, in werkelijkheid is het een afschrikkingmiddel om immigranten, zwarten, sociaal en economisch zwakken ver van de stembus weg te houden. Amerikanen hebben geen identiteitskaart, meestal vervullen sociale zekerheidskaarten of rijbewijs die functie. Nu “verwittigt” Arizona de kiezer dat zijn/haar identiteit zal worden onderzocht en dat men meteen de sociale zekerheidskaart of rijbewijs kan afnemen, hem uitstaande betalingen van verkeersboetes of schulden aan de fiscus of onterecht bekomen sociale steun voor onderwijs, huisvesting, gezondheidszorg enzovoort kan terugvorderen.
Uiteindelijk heeft de American Civil Liberties Union, de grootste ngo voor mensenrechten, een ultiem rechtsgeding kunnen inspannen tegen dit racistisch maar populair wetsvoorstel van de staat Arizona. Niet op grond van de inhoud, maar op geknoei met de tekst van de petitie (onder meer het achteraf inlassen van een directe bedreiging over sociale zekerheidsbetalingen). Maar intussen is het kwaad geschied, een “zwakke” burger aarzelde uiteraard het risico te nemen zijn rijbewijs, sociale zekerheidsrechten en dergelijke op het spel te zetten door zijn stem uit te brengen.
Marijke Van Hemeldonck is gewezen Europarlementslid.
(Uitpers, nr.58, 6de jg., november 2004)
