Ronald Wilson Reagan (1911-2004) was de 40ste president van de Verenigde Staten. Reagan ging na een carrière als radioreporter en filmacteur in de politiek en mocht zodoende op zijn 70ste vanuit de Oval Office de wereldpolitiek van zijn tijd gedurende twee ambtstermijnen mee bepalen.
Historicus Henry William Brands publiceert nu twaalf jaar na het overlijden van deze man onder wiens bewind de Berlijnse Muur viel een magistrale biografie waarin hij via de loopbaan van Reagan een glashelder overzicht schetst over het reilen en zeilen binnen de Amerikaanse politiek tijdens de 20ste eeuw.
Strandwacht
The Great Communicator – Reagan’s bijnaam in de USA – vanwege zijn uitzonderlijk talent in klare taal te communiceren en eenieder die hij ontmoette ongekunsteld te charmeren, groeide op in een arm gezin tijdens de crisis van de jaren twintig van vorige eeuw. Zijn vader was een schoenverkoper die als verhalenverteller een relatieve bekendheid genoot in het stadje Dixon (Illinois) waar de jonge ‘Dutch’ opgroeide.
Op zijn 16de werd hij aangeworven als strandwacht bij de Rock River in het Lowell Park bij Dixon. Naar eigen zeggen redde hij in die functie 77 mensenlevens. Iets waar hij graag mee koketteerde door deze wapenfeiten te markeren op een stuk hout dat hij zijn leven lang bewaarde en dat hij tijdens ontvangsten in het Witte Huis vaak toonde aan wereldleiders om te bewijzen dat hij als jonge knaap een ware held was.
Marilyn Monroe
Reagan was immers liever een gelauwerde oorlogsheld geworden maar werd omwille van slechte ogen niet naar Europa gestuurd tijdens de Tweede Wereldoorlog. In plaats daarvan werd hij als liaisonofficier ingezet in de haven van San Francisco en wat later toegevoegd aan de First Motion Pictures Unit van het Amerikaanse leger.
Binnen die eenheid was hij rechtstreeks betrokken bij de ontdekking van de legendarische actrice Marilyn Monroe. Tegen het einde van de oorlog had hij actief meegewerkt aan de productie van meer dan 400 educatieve militaire trainingsfilms.
Eureka College
Ondanks het krappe gezinsbudget kreeg Ronald tijdens zijn jeugdjaren de kans een opleiding te volgen aan het Eureka College in zijn geboortestreek. Hij behaalde er een graad in economie en sociologie en werd er een populaire student die uitblonk in politiek, sport en theater. Hij schopte het ook tot een gedreven aanvoerder van het lokale zwemteam en leidde er zelfs een studentenopstand tegen de president van het college.
Warner Bros
Na zijn studies verwierf Reagan een baantje bij een regionaal radiostation als sportverslaggever. Zijn fluwelen radiostem werd al snel opgemerkt door de filmmaatschappij van Warner Bros die hem in 1937 een contract aanbood. En zodoende bracht hij de daarop volgende jaren door als acteur in zogenoemde B-films.
Zijn rollen op het witte doek werden vaak overschaduwd door die van anderen maar hij kreeg voor zijn acteerprestaties goede kritieken. Volgens vooraanstaande filmrecensenten uit die tijd was de acteur Reagan goed op weg een beroemde Hollywoodster te worden. De filmcarrière van Reagan werd echter net als die van vele andere acteurs uit die tijd uiteindelijk negatief beïnvloed door het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog.
Jane Wyman
En zo komt het dat Ronald Reagan zijn verdere leven de status van tweederangsacteur bleef meedragen. Tussen Hollywood en Reagan kwam het nooit meer echt goed, ook al had hij net voor de oorlog een contract met Warner Bros getekend dat hem tot een van de best betaalde acteurs van die tijd maakte.
Reagans politieke inspiraties fnuikten zijn kort huwelijk met actrice Jane Wyman. Zij pikte het niet dat hij tijdens de periode van het MacCarthyisme zijn ondertussen verworven functie als president van de Board of Directors van de acteursvakbond Screen Actors Guild zowat iedereen die hij verdacht van communistische sympathieën ongegeneerd doorspeelde aan de FBI. Op die manier verwoestte Reagan voorgoed de beloftevolle carrière van vele talentrijke scenaristen, schrijvers, regisseurs, cameramensen, acteurs en actrices.
Nancy Davis
De filmindustrie nam het de MacCarthyclan, waarvan de klokkenluider van Hollywood deel uitmaakte, vooral bijzonder kwalijk dat er zo onverantwoordelijk en onbesuisd werd omgesprongen met het uiten van beschuldigingen.
Het was bij wijze van spreken in het Amerika van toen al voldoende om betrapt te worden met een Russische sigaret of een neut wodka om als communist te worden geregistreerd. Dat ondervond ook de actrice Nancy Davis die op de zwarte lijst was terechtgekomen omwille van een naamsverwarring. Zij benaderde Reagan in zijn functie als president van de acteursgilde om dit misverstand recht te zetten en zou later Reagans’s presidentsvrouw worden.
Roadshow
Hoewel hij hier en daar nog wat onbeduidende rolletjes als acteur kreeg toegeschoven moest Reagan uiteindelijk op zoek naar een nieuwe job. Die vond hij bij General Electric, die hem de baan opstuurde met een roadshow om huishoudelijke producten aan te prijzen.
Ook werkte hij van tijd tot tijd voor de televisie, toen nog een medium dat in de kinderschoenen stond. In die tijd maakte hij geleidelijk de overgang naar de Republikeinen want Reagan was oorspronkelijk lid van de Democratische Partij.
Barry Goldwater
In 1964 verwierf Reagan landelijke bekendheid met een televisietoespraak ter ondersteuning van de Republikeinse presidentskandidaat Barry Goldwater. Deze toespraak – A time for choosing – bevatte het gedachtegoed dat zijn gehele politieke carrière onveranderd is gebleven.
Een beperkte rol voor de overheid, bescherming van individuele vrijheden en een krachtig militair apparaat om deze te beschermen in een wereld die volgens Reagan steeds sterker werd bedreigd door het communisme.
Zijn aangeboren charisma sloeg bij het publiek aan en toen hij zich kandidaat stelde voor het gouverneurschap van Californië won hij die verkiezing met glans. Reagan was de 33ste gouverneur van the Golden State van 1967 tot 1975, waarna hij aan de race naar het Witte Huis begon.
Wapenwedloop
Reagans eerste termijn als president werd vooral gekenmerkt door een aanbodeconomisch beleid, later Reaganomics genoemd. De nadruk lag op belastingverlagingen om economische groei te stimuleren, beperkingen op het geldaanbod om de inflatie te verlagen, het dereguleren van de economie, een afname van overheidsuitgaven en een beperking van de macht van vakbonden.
Zijn tweede termijn werd overheerst door buitenlandse gebeurtenissen, zoals het einde van de Koude Oorlog, de bombardementen op Libië in 1986 en het aan het licht komen van de Iran-Contra-affaire. President Reagan omschreef de Sovjet-Unie publiekelijk als een kwaadaardig rijk, verzette zich tegen de Berlijnse Muur en steunde openlijk anticommunistische bewegingen wereldwijd.
Tegelijkertijd zocht hij een diplomatieke uitweg voor de wapenwedloop tussen de VS en de Sovjet-Unie, wat resulteerde in het sluiten van het INF-verdrag waarin beide landen overeenkwamen een groot aantal nucleaire raketten te vernietigen.
Begrotingstekort
Reagan draagt bij velen de perceptie dat hij een goed president was. Maar is dat zo? Zijn vrienden vonden hem vanzelfsprekend geniaal. Een Republikeinse legende, juichten ze. Een held, een vredesapostel en een politiek profeet die de Sovjet-Unie op de knieën heeft gedwongen.
Voor zijn vijanden was hij echter een oorlogsophitser en de belichaming van een Amerikaans conservatisme van de meest gespierde soort. Hij heeft de rijken veel rijker en de armen veel armer gemaakt riepen ze eendrachtig. Bovendien ontspoorde onder zijn bewind het federale begrotingstekort.
Toch waren vriend en vijand het over één zaak roerend eens: Reagan was een communicatief genie. Met zijn onblusbare optimisme, zijn jongensachtige glimlach, omfloerste stem en onvermijdelijke kwinkslagen wist hij niet enkel zijn volk en zelfs af en toe zijn tegenstanders voor zich in te nemen maar hen ook vaak van zijn doelstellingen voor Amerika en de wereld te overtuigen.
Stofzuigerverkoper
Brands tracht in dit vuistdikke boek van meer dan 900 pagina’s antwoorden te vinden op deze vragen en presenteert Reagan zoals hij werkelijk was en hoe hij functioneerde. Hij legt hier ook het mechanisme van de Amerikaanse politiek bloot. Het Amerika als het morele kompas van de wereld. Bewaker van vrijheid en lichtend voorbeeld van gelijke kansen.
De auteur onthoudt zich evenwel van elke beschuldiging of veroordeling: laat de gebeurtenissen voor zichzelf spreken want tenslotte zal de geschiedenis het eindvonnis vellen. Feit is dat deze tweederangsacteur niet zomaar toevallig in het Witte Huis is verzeild. En hij was ook iets meer dan de huis-aan-huis-verkoper van de jaren vijftig die het talent had stofzuigers te slijten aan mensen die geen elektriciteit hadden. De man was gewoon onnoemelijk ambitieus en een gehaaide doordrijver.
Roosevelt
Deze biografie verhaalt boeiend en exact hoe een arme jongen uit Illinois het tot president kon schoppen en daarbij gaat de auteur geen enkel smeuïg verhaal uit de weg. Hij onthield zich er wel van om samen met de lezer tussen de lakens van Reagan’s privéleven te spieden.
Spijtig misschien, want The Great Communicator was namelijk een bewonderaar van president Franklin Delano Roosevelt die net als Kennedy en Clinton bekend staan om hun buitenechtelijke affaires. Het was een voorwaarde die Nancy Reagan (1921-2016) de auteur oplegde om haar privéarchief te mogen raadplegen. Uiteindelijk zijn dat onze zaken niet want auteur Brands beklemtoont dat de vermeende affaires van Reagan geen enkele invloed hebben gehad op het beleid dat hij als politicus voerde.
Deze recensie verscheen eerder op De Wereld Morgen