Ziedaar 2000, het verlengde (of einde) van de 20ste eeuw. De mondialisering die haar stempel drukt op de laatste fase van die eeuw, betekent voor een zeer groot deel van de wereld een balkanisering, een veelheid aan conflicten, terwijl de kern van het imperialistisch kamp de methodes raffineert om ervoor te zorgen dat die mondialisering naar – haar – wens verloopt.
Er was ook al een mondialisering bij het begin van de eeuw; toen de koloniale mogendheden, groot en klein, ongeveer alle delen van de wereld onderling hadden verdeeld. Ze hadden ook toen hun methodes om hun deel van die mondialisering in de greep te houden. Er was de brutale koloniale onderdrukking, er was de politiek van verdelen om te heersen waarbij volkeren tegen elkaar werden opgezet – tot op de dag van vandaag. In verscheidene conflicten zien we tegelijk verdwenen geachte clan- of stamstructuren die gemanipuleerd worden door multinationals of er afspraken mee maken (Centraal-Afrika, Afghanistan, Balkan…).
Intussen is er een enorme concentratie van kapitaal, bijgevolg ook van macht, geweest. Nochtans zei de Duitse industrieel Walter Rathenau (AEG) in 1913 al dat 300 personen die elkaar goed kennen, de economie van Europa domineren. Die concentratie ging in de jaren ’90 sneller en sneller, tot aan de dolle golf van overnames en fusies van de jongste jaren die verre van uitgewoed is. Bij vijf megafusies (Exxon slorpt Mobil op, Travelers Group de Citicorp, Bell Atlantic GTE…) ging het om samen voor 366 miljard dollar. In de jaren ’90 waren er voor 20.000 miljard dollar overnames. Bij nader toekijken blijkt ook dat mondialisering grotendeels bestaat uit amerikanisering. Het gaat nu niet (alleen) meer om de verovering van geografische gebieden, maar om alles wat te maken heeft met de mogelijke creatie van nieuwe rijkdommen en maximale winsten.
De ononderbroken zoektocht naar maximale winst gaat, zoals ten tijde van de kolonisaties, gepaard met vernielingen. Ganse industriële sectoren worden opgeofferd aan die zucht naar grotere winst; het volstaat niet dat een bedrijf rendabel is om aan die vernielzucht te ontsnappen, zoals Renault-Vilvoorde ondervond. Het volstaat niet dat er veel winsten worden gemaakt, om arbeidsplaatsen te redden, zoals de arbeiders van het Franse Michelin ondervonden: vooral de aankondiging van ontslagen leidde tot een sterke stijging van de beurskoers.
In de voorbije twintig jaar zijn in de rijke geïndustrialiseerde landen ganse sectoren geliquideerd, zijn ganse regio’s in verval geraakt. Telkens werden de arbeiders geculpabiliseerd, want zij hadden toch altijd veel te hoge lonen gehad, wat dan weer de schuld van hun vakbonden was. Samen met die industriële sectoren werd ook de syndicale macht afgebroken. En dat werd door een deel van de sociaal-democratie verdedigd met het argument dat degenen die van hun arbeid leven flexibel moeten zijn. In de praktijk betekent dat: minder werkzekerheid, minder sociale bescherming, hogere werkdruk, meer werklozen, nepstatuten. De afbraak van de sociale netwerken is zeer duidelijk in honderden steden en voorsteden waar het aanwezige menselijk talent wordt vergooid, waar jongeren ongeacht hun talent in beroepsscholen worden gedropt waar ze geen enkel perspectief op een decent leven krijgen. Hun agressiviteit voedt het racisme en het fascisme dat in diverse, ook "beschaafde" vormen, de kop opsteekt.
Dat is dan nog in het "rijke deel" van de wereld met zijn ca. 50 miljoen werklozen maar waar nog altijd kinderarbeid bestaat (USA, Italië…). Wereldwijd zijn er enkele honderden miljoenen kinderen die eind van de 20ste eeuw werken als volwassenen.
De rotsvaste overtuiging dat we alleszins op het vlak van de volksgezondheid een enorme vooruitgang hadden geboekt die onomkeerbaar was, heeft een flinke klap gekregen. De Aids-epidemie herinnerde aan de broosheid ervan. Maar ook daar zien we hoe de farmaceutische nijverheid aan de touwtjes trekt zich toespitst op de kapitaalkrachtige patiënten – die zeker niet in Afrika wonen.
In hun zucht naar winst hebben grote maatschappijen de natuurlijke rijkdommen van de aarde aangeboord zonder rekening te houden met globale belangen – dat is niét de betekenis van globalisering. Hun globalisering houdt alleen rekening met particuliere belangen en die zijn vaak in tegenstrijd met het algemeen belang. Er wordt wel zeer veel gepraat over verdediging van het milieu, maar intussen gaat de roofbouw op bijv. de wouden onverminderd voort. Waar milieuzaken wel geld kunnen opleveren, zoals bij vuilnisverwerking, duiken kapitaalgroepen ineens wel op, want milieu kan ook winst opleveren.
De zucht naar maximale winst dreef de jongste jaren enorme kapitalen naar de speculatieve sector. De offshore paradijzen bloeien als nooit tevoren ook al krijgen ze alsmaar meer concurrentie. Nauru, Uno-lidstaat in de Stille Oceaan, 21 km², 9.500 inwoners: in 1998 passeerde daar volgens bankkringen 70 miljard dollar, vooral uit het leeggeplunderde Rusland.
Jaloers op dat succes sluiten "gewone" landen de ogen voor de herkomst en verder traject van kapitaal. Oostenrijk is het meest geliefkoosde land van Oost-Europese maffiagroepen buiten Oost-Europa "omdat men er zo gemakkelijk ongedocumenteerd geld kan laten circuleren", meldt een Amerikaanse studie over het fenomeen. De Europese Unie blijft niet achter met lidstaten als Luxemburg en Ierland, het Britse eiland Man en de Britse Kanaaleilanden.
De grote georganiseerde misdaad maakt zeer deskundig gebruik van de faciliteiten van al die paradijzen, bij voorbeeld op Jersey, Aruba of Cyprus – dezelfde faciliteiten waar ook Belgische zakenlui naar verluidt gebruik van maken! Op die manier krijgen we meer en meer een osmose van de "gewone" zakenwereld en de georganiseerde misdaad met maffiakarakter. Dat stelden de Amerikaanse regeerders vorig jaar al vast toen aan het licht kwam hoe de Russisch-Oekraïense maffiacratie gebruik maakte van de respectabele Bank of New York om haar opbrengsten wit te wassen.
UNO, G-7/G-8, Europese Unie enz. zijn daar allemaal perfect van op de hoogte, ze houden er conferenties over en richten werkgroepen op. De experts spreken duidelijke taal: hef het bankgeheim op, maak een einde aan het stelsel van de fiscale paradijzen, zegt Pino Arlacchi, de Italiaanse expert die de Uno-instantie voor maffiabestrijding leidt. Al veel van gezien? Zoals ook de beloften van de EU uit 1991 (Maastricht) voor een efficiëntere samenwerking tegen de grote financiële delinquentie van de georganiseerde misdaad dode letter bleven.
Resultaat: een verdere criminalisering van de economie. Met als orgelpunt natuurlijk de Russische Federatie waar, onder applaus van de westerse leiders, een van de grootste plunderingen uit de geschiedenis plaats had.
Die criminalisering van de economie zal de sociale ongelijkheden binnen de landen en op wereldvlak natuurlijk niet doen afnemen. Die ongelijkheden zijn compleet absurd: er worden meer voedingsmiddelen voortgebracht dan de behoefte. Maar toch zijn 828 miljoen mensen (FAO) nog ondervoed; in 1999 zullen er alweer ca. 30 miljoen de hongerdood zijn gestorven, ook in landen die veel voedsel uitvoeren zoals Brazilië. Die hongerdood is er zeker in landen waar het centraal gezag heeft opgehouden te bestaan, zoals in grote gebieden van Afrika het geval is waar financiële kringen uit bij voorbeeld de diamantwijk in Antwerpen conflicten aanwakkeren om zelf de rijkdommen in die gebieden te kunnen buitmaken.
Er wordt de jongste jaren nochtans veel gesproken over de "internationale gemeenschap". Die term wordt meestal ten onpas of valselijk gebruikt. Het was niet de "internationale gemeenschap" die oorlog voerde tegen Joegoslavië, wel de Nato. Het is niet de "internationale gemeenschap" die een luchtverbod in delen van Irak instelt, wel Washington en Londen. En als de UNO, als mogelijk surrogaat voor een "internationale gemeenschap", Israëlische acties veroordeelt, zorgt Washington ervoor dat dit geen enkel gevolg heeft. De mondialisering heeft de groei van de "internationale gemeenschap" alleszins niet in de hand gewerkt, wel integendeel. Want mondialisering betekent zeer concreet amerikanisering. En het is tegen dat soort mondialisering dat het protest op de bijeenkomst van de Wereldhandelsorganisatie (WHO) in Seattle zich richtte.
