Bescherming tegen aanvallende raketten is kennelijk een van de eerste maatregelen bij de NAVO in geval een bondgenoot in gevaar verkeert. Zo kreeg Turkije Patriot-raketten in NAVO-kader, tijdens de Golfoorlogen 1990-93 en 2003.
In maart 2005 startte de NAVO het Active Layered Theatre Ballistic Missile Defence (ALTBMD) programma. Dit is een lokale bescherming tegen raketten die uit meerdere niveaus bestaat. ALTBMD wil verschillende ’theatre’ (lokale) ruimteschildsystemen tot een coherent netwerken uitbouwen ter bescherming van troepenoperaties. Bedoeling is om hier mee klaar te zijn in 2010.
Tijdens een bijeenkomst van de defensieministers van de NAVO-lidstaten in juni 2006 werd een haalbaarheidsstudie gepresenteerd over een algemener ruimteschild dat niet alleen de troepen moet beschermen, maar ook grotere stukken grondgebied en steden bijvoorbeeld.
De discussies hebben een technisch luik maar zeker ook een politiek-militair. Naar verluidt zou men steeds meer neigen nar een full-spectrum defensie, dat wil zeggen tegen tactische en strategische raketten. NAVO doet de vaststelling dat het aantal ballistische raketten buiten de NAVO toeneemt, en benadrukt dat die wel ’s met massavernietigingswapens zouden kunnen worden geladen. Er zou zich trouwens een soort overlapping kunnen voordoen tussen staten en terroristische groeperingen, zoals dat tussen Hezbollah (Libanon) met Syrië en Iran het geval is wat korte-afstandsraketten betreft.
Niet iedereen is overtuigd noch van de technische mogelijkheden, noch van het acute gevaar. Niet iedereen volgt de lijn van de Verenigde Staten. Er lijkt wel eensgezindheid te bestaan binnen de NAVO-lidstaten over het risico van snelle evoluties in dit dossier, hetzij dat een land technologie en raketten begint te exporteren (hier staat Noord-Korea op de eerste rij van de verdachten), hetzij dat een regimewissel de omstandigheden wijzigt. Zelfs technisch onbetrouwbare raketten (met massavernietigingswapens) vormen een gevaar.
De voorstanders argumenteren dat een NAVO ruimteschild ook een serieuze afschrikkinggraad zou hebben, omdat het enerzijds een te sterke verdedigingsmuur zou kunnen lijken voor een eventuele aanvaller, en bovendien zouden de represailles van het bondgenootschap ongenadig groot zijn. Maar een goed ruimteschild zou de bondgenoten ook meer manoeuvreerruimte bieden dan de louter militaire preventieve aanval: een andere langetermijnstrategie zou meer kans kunnen maken en ook kunnen volgehouden worden. Een ruimteschild zou ook het voordeel kunnen bieden gevarieerder te antwoorden op bepaalde crisissen: een verhoging van de paraatheid van het schild kan de tegenstander een boodschap sturen van cohesie, overtuiging en bereidheid. Zoals de Patriot-leveringen aan Israël in 1991 ook een rol hadden van deëscalatie, conflictbeperking, crisismanagement.
Er blijft verder nog heel wat stof tot discussie, zelf als men het eens zou zijn over het principe. Als daar zijn: bevel- en beheersstructuren, wie krijgt wat, groeiende afhankelijkheid van VS technologie, wat met de brokstukken en nucleaire lading van een geïntercepteerde aanvalsraket, technologietransferten, kosten, bedreigingsanalyse, en niet in het minst de reacties van Rusland.
Structuren voor bevel en beheer moeten vooraf duidelijk worden vastgelegd. In praktijk zou het wellicht de huidige militaire leiding zijn, the Supreme Allied Commander Europe (Saceur), die de eindverantwoordelijkheid krijgt.
Allerlei vragen moeten dan nog behandeld worden. Enkele voorbeelden. Welke landen of steden zouden het eerst of het best worden beschermd, de actiefste landen eerst? Wat met de neutrale Europese landen? Welke interceptoren dienen in de eerste plaats de Amerikaanse defensie? enz.
De kwestie van neervallende brokstukken en nucleaire lading is een andere problematiek die moeten aangepakt worden. Wat als het neervalt op een land tegen wie er eigenlijk geen aanval werd uitgetekend? Wat als dat land geen NAVO-lid is? Anderzijds zullen de brokstukken wellicht volledig verbranden bij intrede in de atmosfeer. Zelfs een vijandige kernwapenkop die speciaal ontworpen is om te ontploffen bij de interceptie ( een staaltje van hoge technologie) en een elektro-magnetische schok zou veroorzaken, zou minder schade veroorzaken dat een nucleaire inslag op aarde. Aldus de voorstanders. Deze bevindingen deden een Brits officier zeggen: “Geen enkele Europese staat, hoop ik, zou weigeren het risico te lopen een brokstukkenstortbad op z’n grondgebied te moeten verwerken, indien dit de prijs is die betaald moet worden om een bevriende natie of een bondgenoot te redden van een raketaanval.” En de tegenwerking of bezorgdheid van Rusland moet via consultaties en dialoog kunnen worden meegewerkt die eigenlijk al sedert 2002 aan de gang zijn.
Het feit dat een goed rakettenschild de vijand zou doen kiezen voor andere aanvalstechnieken, is op zich geen argument tegen Missile Defense, zeggen de NAVO voorstanders. Het is ook daarom dat de NAVO beschermingstechnologie zoekt tegen kruisraketten, bemande of onbemande vliegtuigen. Het is daarom dat de controle in havens moet versterkt worden. Enkel de korte afstand interceptoren kunnen iets tegen een kruisraket doen. Vandaar dat het van essentieel belang is dat de NAVO leden in de verschillende aspecten van raketdefensie zouden blijven investeren.
Een serieus probleem is de omvang van de militaire budgetten bij de meeste Europese NAVO-lidstaten en het feit dat er andere prioriteiten zijn in de Balkan of Afghanistan bijvoorbeeld, en de omvorming van hun legers naar effectieve interventiemachten. Wellicht zijn er vele die willen wachten tot de technologische problemen van het ruimteschild overtuigend zijn opgelost.
De strategie van de VS om de bondgenoten te overtuigen lijkt een omweg te nemen, door bilaterale afspraken te maken, in de veronderstelling dat er op een bepaald moment voldoende landen betrokken zijn om gans de alliantie in de boot te halen.
Er zijn wel wat projecten op dit vlak. Er is het SAMP-T programma met Frankrijk en Italië; Patriot programma’s met Duitsland, Nederland en de VS; de Medium Extended Air Defence System (MEADS) met Duitsland, Italië en de VS. SAMP-T, Patriot and MEADS zijn defensiesystemen tegen korte-afstandsraketten. En uiteraard de installatie van een radarsite in de Tsjechische Republiek en interceptiebasis in Polen.
In het debat rond de ‘Europese’ onderdelen van het ruimteschild wordt dikwijls het derde luik Groot-Brittannië vergeten. In Fylingdales werd de bestaande radarinstallatie gemoderniseerd (geüpgraded zoals dat heet) en is daarmee volledig klaar om in het systeem opgenomen te worden. Zomer vorig jaar kondigde de Britse minister van Defensie Des Browne ook aan dat de VS spionage basis van Menwith Hill zal gebruikt worden als onderdeel van het anti-rakettensysteem. Dat was op zich geen verrassing, aangezien het doorgeefstation al afgewerkt is voor de voorgestelde infrarood zoeksysteem uit de ruimte. Onder premier Gordon Brown is er nu zelfs sprake van dat Groot-Brittannië zelfs ook interceptor-raketten zou kunnen installeren, mocht het daarom gevraagd worden.
(Uitpers, nr 95, 9de jg., maart 2008)
bronnen:
David S. Yost : Missile Defense in Nato.
www.nato-int.org
Congressional Research Center USA
Dit artikel is een hoofdstukje uit het vredescahier 4/2007 van Vrede vzw “Een Amerikaans ruimteschild in Europa”. (www.vrede.be)
