Het rakettenschild: een stand van zaken

President Obama wijzigde al in september 2009 de plannen voor het rakettenschild in Europa van zijn voorganger G.W. Bush door een aanpassing van de fundamentele doelstelling. Daar waar G.W. Bush het voorzag als een onderdeel van de continentale verdediging van de VS, maakte Obama de verdediging van het Europese grondgebied en het Midden-Oosten tot onmiddellijk aan te pakken doelstelling. Dit moest de Russen gerust stellen, alsook de bondgenoten die hieromtrent met Moskou geen spanning wilden creëren. Door een accent te leggen op het gebruik van echt functionerende technologie kwam Obama tegemoet aan de kritiek dat het grootschalige afweersysteem technisch nog niet klaar was.

Om deze grondige heroriëntering waar te maken had het Pentagon een Phased adaptive approach voor het rakettenschild in Europa uitgewerkt. In een eerste fase (1) – vanaf 2011 – ontplooit de USA functionerende antiraketsystemen in Europa: onder meer het wapensysteem Aegis (2) ter zee, SM-3 interceptoren, en sensoren zoals de ‘forward based’ Army Navy/Transportable Radar Surveillance System (AN/TPY-2) (3). In latere fases worden beide componenten – interceptoren en sensoren – verder ontwikkeld en performanter gemaakt.

De Verenigde Staten en Roemenië sloten reeds een akkoord om 24 SM-3 interceptoren te stationeren op een oude luchtmachtbasis in het zuiden van het land, waar maximaal 500 Amerikaanse soldaten zullen worden gelegerd. Eerder, in mei 2010, was al een batterij ‘Patriot’ raketten in Polen aangekomen als deel van het systeem van geleide raketten op een basis nabij de grens met Rusland.

Begin september 2011 heeft Turkije officieel ingestemd met het plan om een radar van het rakettenschild op zijn grondgebied te installeren. De opstelling ervan in het zuiden van Turkije moet Rusland enigszins geruststellen omdat de meeste Russische raketten in het noord-westen en in Siberië zijn opgesteld. Deze radar in Turkije zal ook verbonden zijn met de NAVO-oorlogsschepen in de Middellandse Zee die met hun interceptoren een aanvallende raket uit kunnen schakelen vooraleer die zijn doel bereikt. Men neemt aan dat het om de X-Band radar AN/TPY-2 gaat die deel uitmaakt van het THAAD systeem (4) dat ontworpen is om op hoge hoogte en zelfs in de ruimte een middellange-langeafstandsraket te intercepteren. Dergelijke radar beschikt over een reikwijdte van zo’n 1000 km en kan de rol spelen van observatiepost voor het vroegtijdig detecteren van de lancering en van het traject van een raket.

Deze radar in Turkije zal worden bestuurd vanuit het NAVO controlecentrum in Duitsland, maar Turkije zou de inlichtingen mogen delen.

Een belangrijke politieke vraag komt hierbij naar voor, met name welke rol deze radar zal spelen voor de verdediging van Israël. Dit land beschikt al over een anti-raketsysteem in de Negev woestijn, waar een contingent Amerikaanse soldaten een gelijkaardige radar en patriot-interceptoren bestuurt. Turkije is niet te vinden voor nieuwe spanningsvelden in de regio en wil niet dat beide – de radar in Turkije en de radar in Israël – zouden worden geïntegreerd. Inderdaad sedert enige tijd zijn de militaire relaties tussen beide landen erop verslechterd omwille van een geschil rond de Israëlische aanval op een Turkse boot van de vredesflottielje in 2010. Volgens de Amerikaanse pers zijn er nochtans geen garanties gegeven aan Ankara op dit terrein. De beslissingen liggen bij het controlecentrum in Duitsland en bij het Pentagon : het schild kan maar functioneren dankzij de snelle circulatie van de informatie tussen de componenten. Stellen we ons even een Israëlische verrassingsaanval op Iran voor gevolgd door een militair antwoord vanuit Teheran ; in dit geval zou de aanwezigheid van Amerikaanse troepen in Israël gebruikt kunnen worden om de NAVO-solidariteit in te roepen. Iedere onderdeel van de militaire machinerie van de NAVO wordt dan ingeschakeld, los van de politieke inschattingen van de Turkse leiders ?

Begin oktober 2011maakten de Spaanse regering en de Obama administratie hun akkoord bekend om vanaf 2013 vier Aegis kruisers op de marinebasis van Rota te ontplooien als onderdeel van het rakettenschild om Europa te verdedigen tegen een eventuele aanval vanuit Iran. Deze vier oorlogsschepen zullen begeleid worden door 1200 militairen en 100 civiele personeelsleden. Ze komen de andere Amerikaanse soldaten op Rota vervoegen, wiens aantal actueel slechts een derde bedraagt van de afgesproken maxima. Hoewel de precieze voorwaarden voor de aanwezigheid van deze nieuwe buitenlandse militairen nog moeten worden overeengekomen, heeft de regering Zapatero zijn akkoord al gegeven. Hierdoor kan het Pentagon in eigen land de budgetten aanvragen die nodig zijn om deze ontplooiing te financieren. Het Spaanse parlement is ontbonden in functie van de nakende verkiezingen.

De marinebasis van Rota bevindt zich op zo’n honderd km ten noordwesten van Gibraltar en doet al sedert de jaren 1950 dienst als belangrijke overzeese basis voor de US Navy. Dit plan zal ook de permanente aanwezigheid van Amerikaanse oorlogsschepen in de Middellandse Zee en het oosten van de Atlantische Oceaan vergemakkelijken. Vergeten we niet dat de USS Monterrey, uitgerust met SM-3 raketten, al zo’n zeven maanden in de Middellandse Zee opereert. Ook het NAVO-centrum voor luchtoperaties van Torrejon (Madrid) zal deel uitmaken van het hele raketafweersysteem. Het is kennelijk niet voorzien dat de vier Spaanse F-100 oorlogsschepen die met het Aegis systeem zijn uitgerust, geïntegreerd zullen worden in het geheel van het NAVO rakettenschild.

Naast Polen, Roemenië en Turkije zijn er nog enkele landen die hun diensten aanbieden: Nederland met zijn radars op fregatten, en Frankrijk denkt met sensoren en satellieten zijn bijdrage te stofferen.

Met deze ontwikkelingen zou de zuidelijke flank van Europa moeten gedekt zijn tegen aanvallen van het Midden-Oosten: de radar in Turkije, de interceptoren in Roemenië, het wapensysteem Aegis op de Amerikaanse oorlogsschepen in de Middellandse Zee.

De Russische minister van buitenlandse zaken reageerde behoorlijk nerveus door deze overeenkomst rond Rota als een nieuwe niet besproken en unilaterale stap te bestempelen “waardoor het project van het rakettenschild tot confrontatie leidt in plaats van tot samenwerking”. De belangrijkste bezorgdheid van Moskou betreft de graad van beweeglijkheid en slagkracht van de interceptoren in de nabijheid van de Russische grenzen, zeker mochten ze opereren in het Noordpoolgebied. De Russische strategen vrezen dat vanaf 2015 dit Europees rakettenschild een negatief impact zal hebben op de Russische afschrikking; m.a.w. dat het Russische lange-langeafstandsraketten zou kunnen intercepteren.

Wordt zeker vervolgd.

(Uitpers nr. 136, 13^de jg., november 2011)

1. Phase Two (in the 2015 timeframe) – modernisering van de SM-3 interceptoren te land en ter zee, alsook van de sensoren om betere bescherming te bieden tegen bedreiging van korte- en middellange-langeafstandsraketten
   Phase Three (in the 2018 timeframe) – verder ontwikkeling van SM-3, met name blockIIA
   Phase Four (in the 2020 timeframe) – volledige ontplooiing van de SM3-blockIIB om naast de vorige bescherming ook de potentiële raketdreigingen tegen de VS te bestrijken (http://www.whitehouse.gov/the_press_office/FACT-SHEET-US-Missile-Defense-Policy-A-Phased-Adaptive-Approach-for-Missile-Defense-in-Europe/)
2. De Aegis Ballistic Missile Defense System (Aegis BMD) is onderdeel van de rakettenschildstrategie. Aegis is ontworpen om te kunnen intercepteren vooraleer de wapenkop kan herintreden in de atmosfeer. Met Aegis kan een oorlogsschip een vijandige raket neerhalen. Vandaag wordt de basis gevormd door het Aegis wapensysteem van Lockheed-Martin en de Standard Missile 3 (SM-3) van Raytheon. Belangrijke onderleveranciers en technische expertise komen van Boeing, Alliant Techsystems (ATK), Honeywell, Naval Surface Warfare Center, SPAWAR Systms Center, John Hopkins University Apllied Physics Laboratory (JHU/APL) en de Massachusetts Institute of Technology Lincoln Laboratory.
3. De Army Navy/Transportable Radar Surveillance, or AN/TPY-2, is een mobiele radar die alle soorten lange-langeafstandsraketten kan onderscheiden en ook kleine objecten op grote afstand kan detecteren. De radar levert allerlei informatie op voor het raketafweersysteem. Het biedt een uitbreiding van de operationele radius van het systeem en bemoeilijkt de kansen van de vijand om het systeem te penetreren. Deze radar dient ook voor opsporing, ontleding van de gegevens en controle over de interceptie voor het Terminal High Altitude Area Defense (THAAD) wapensysteem.
4. Terminal High Altitude Area Defense (THAAD), vroeger gekend als Theater High Altitude Area Defense om in de eindfase van de vlucht aanvalsraketten neer te schieten. De interceptor heeft geen wapenkop maar stopt de aanval door een ‘botsing’. THAAD werd ontworpen om Scud- en gelijkaardige raketten tegen te houden; het heeft slechts een beperkte capaciteit tegen intercontinentale raketten. Het systeem is van Lockheed Martin Space System met assistentie van Raytheon, Boeiing, Aerojet, Rocketdyne, Honeywell, BAESystems en MiltonCAT. Het was oorspronkelijk een programma van het landleger maar werd nu ondergebracht bij het Missile Defence Agency.