Voor de overgrote meerderheid van de Nicaraguanen is de politieke en sociale democratisering van hun land zowel een droom als een dwingende noodzaak. Waarom houdt deze democratisering noodzakelijkerwijs de omverwerping van de bestaande macht in? En hoe bereik je deze ommekeer?
Waarom?
Laten we beginnen met de eerste vraag. Waarom is de omverwerping van de heersende macht nodig? Omdat het Ortega-Murillo-regime, genoemd naar de president en zijn vrouw, de vicepresident, overging tot de volledige confiscatie ervan. Deze confiscatie mag vandaag absoluut genoemd worden, maar ze dateert niet van de afgelopen maanden. De aanzet daartoe begon al van vóór de terugkeer als staatshoofd in 2007 van de voormalige leider van de Sandinistische revolutie van de jaren 1980. Dat gebeurde met alle wettige, maar ook ongeoorloofde middelen door eerst het vertrouwen te kopen van de vijanden van gisteren – van de meest conservatieve katholieke hiërarchie tot de meest liberale werkgeversfederaties – zonder wiens steun geen hegemonie mogelijk is. Vervolgens door ze nauw te associëren met het uitgevoerde beleid – aan de rechterzijde allemaal! –, waardoor hij zijn greep op de verschillende machtsniveaus, binnen en buiten de staat, kon uitbreiden.
De opeenvolgende zogenaamde verkiezingsoverwinningen kwamen dat beeld nog versterken en heeft de “internationale gemeenschap” gerustgesteld. Het moet echter gezegd worden dat Ortega er van 2007 tot 2017 in slaagde het bbp van Nicaragua te verdubbelen door bijvoorbeeld de mijnbouwconcessies (28.000 km², 23% van het land) voor het grootste gedeelte te verkopen aan Noord-Amerikaans kapitaal. De explosie van buitenlandse investeringen en van de export, samen met de Venezolaanse oliehulp, heeft het regime in staat gesteld een zekere sociale stabiliteit te handhaven en ook de migratie binnen de perken te houden, belangrijk voor de Verenigde Staten, hun belangrijkste handelspartner. Zonder echter een stijging van de informele sector (80% van de beroepsbevolking), een ongekende concentratie van rijkdom (de rijkdom van de 300 grootste fortuinen staat gelijk aan drie keer het bbp) en een versnelde vernietiging van het milieu te kunnen vermijden
De massale opstand van 2018 en het neerslaan ervan door de machthebbers – meer dan 300 schietpartijen, honderden politieke gevangenisstraffen, duizenden tegenstanders die in ballingschap zijn vertrokken – hebben echter die situatie veranderd. Althans voor een deel. De bondgenoten van het regime distantiëren zich nu van die politiek zonder echter de oproepen tot een algemene staking van anti-orteguistische demonstranten te ondersteunen. De ambivalentie van de westerse ‘internationale gemeenschap’ – sancties aan de ene kant, business as usual aan de andere kant – laat toe dat Ortega en zijn vrouw gewoon vrij spel krijgen. Getuige de nieuwe electorale maskerade en verkiezingsoverwinning van het regime van 2021, waaraan de arrestatie van alle potentiële presidentskandidaten vooraf ging n die vervolgens veroordeeld werden tot 8 jaar of meer gevangenisstraf. En in de afgelopen maanden werd het allemaal nog veel erger. Het kwam tot een systematische uitroeiing van elke vermeende kritische benadering en tot het illegaal verklaren van en zelfs de confiscatie van meer dan 1700 sociale, media- en confessionele organisaties, weerzinwekkende behandeling van zo’n 200 gewetensvolle Sandinistische gevangenen van het eerste uur, enz.
Hoe?
Zo staat het er nu voor in Nicaragua. Hoe maak je nu echter een einde aan dit regime? Dat is de tweede vraag of, beter gezegd, van de kwadratuur van de cirkel. Het echtpaar Ortega-Murillo weet heel goed dat het, om weer aan de macht te komen, heeft moeten breken met de oorspronkelijke Sandinistische uitgangspunten: progressief, socialistisch en gericht op soevereiniteit. Maar het duo maakt gebruik van de kleuren van het Sandinistisch Nationaal Bevrijdingsfront (FSLN om hun voormalige nu zogezegd dissidente kameraden, hun organisaties of hun kinderen aan te pakken. Door een cliëntelistische politiek te voeren om alles wat nog overblijft van de eens revolutionaire beweging te vriend te blijven, heeft het duo het Sandinisme politiek en sociaal gedood. Alles wat echt links is, wordt monddood gemaakt.
In het centrum en ter rechterzijde wordt er zwakjes gereageerd uit vrees voor het klimaat van terreur. Sommigen van hen werkten tot 2018 openlijk samen met het Orteguisme en zijn nog steeds geneigd om dat te blijven doen. Er is op dit ogenblik immers geen sprake van een echt alternatief project. De democratie moet hersteld worden – dat zeker – dus, maar er is voorlopig geen enkele perspectief dat uitzicht biedt om te breken met het dominante, onrechtvaardige en roofzuchtige ontwikkelingsmodel. Om de macht uit te dagen, om de machtsverhoudingen te beïnvloeden, zouden honderdduizenden mensen weer op straat moeten komen. Maar de orteguïstische paramilitairen, de politie en het leger, loyaal aan het regime, ontmoedigen het Nicaraguaanse volk al geruime tijd.
Het echtpaar Ortega-Murillo weet ook dat democratisering niet van buitenaf kan worden opgelegd. Tientallen andere onwettige machten over de hele wereld getuigen hiervan. Hoewel de Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken, Blinken, en het hoofd van de Europese diplomatie, Borrell, lippendienst hebben bewezen aan de afwijzing van het regime – de eerste door het Nicaraguaanse bewind “een tirannie” te noemen, en de laatste door te spreken van “een van de ergste dictaturen” – heeft dat kleine Midden-Amerikaanse landje toch zijn sterke economische groei sinds 2021 herwonnen, met behulp van leidende investeerders uit… – jawel – de Verenigde Staten, Canada, Panama en Spanje. Tegelijkertijd geeft een recente enquête aan dat Nicaraguanen niet langer geloven in straatprotesten of verkiezingen om “dingen te veranderen”, maar dat 52% van hen “van plan is om het land zo snel mogelijk te ontvluchten”. Vluchten in plaats van het regime omver te werpen. Dat is minder riskant.
“Carte blanche”, Renverser le régime Ortega, Pourquoi et comment door Bernard Duterme (CETRI) gepubliceerd in Le Soir op 9 september 2022 (vertaling Walter Lotens).
