In ‘Alexandrië’ duikt auteur Edmund Richardson in het boeiende leven van James Lewis, een deserteur van de Oost-Indische Compagnie die zich ontpopt tot veelgeprezen archeoloog. Het resultaat is een doldwaze rit dat leest als een trein, maar tegelijkertijd een anachronistische en ahistorische stempel met zich meedraagt.
Het verhaal van Charles Masson – reiziger, deserteur, spion en meesterverteller – is exotisch, wild en nagenoeg ongeloofwaardig. Het begint in Agra, 1827. James Lewis is soldaat bij de Oost-Indische Compagnie, maar ziet zijn leven liever niet in dienst staan van dat lugubere kapitalistische gevaarte van systematische uitbuiting en gruwelijkheid. En dus vertrekt hij, zonder plan of geld, op gevaar voor eigen leven. De Oost-Indische Compagnie heeft het tenslotte niet begrepen op deserteurs en schiet hen maar wat graag aan flarden.
Op de vlucht, vrezend voor zijn leven, de lokale talen niet machtig en een gemakkelijke prooi voor lokale roversbendes begint Lewis aan een duizelingwekkende tocht. Wonder boven wonder raakt hij uit de Tharwoestijn en arriveert hij in Ahmadpur (in het huidige Pakistan) als een nieuwe man. Voortaan zal hij dan ook onder een nieuwe identiteit, die van Charles Masson, door het leven gaan.
Masson, die erachter komt dat hij gebeten is door geschiedenis en feitelijkheden, raakt langzaamaan gefascineerd door Afghaanse geschiedenis en de tochten van wijlen Alexander De Grote. Hij besluit om op zoek te gaan naar Alexandrië-onder-de-bergen, ooit een kruispunt tussen Oost en West in de schaduw van Hindu Kush, maar intussen spoorloos verdwenen. Hij verdiept zich in de Griekse vertellingen over Alexander De Grote, probeert geruchten over oude relieken in Kaboel te ontcijferen en stoot uiteindelijk op mysterieuze munten. Het is het begin van zijn archeologie-carrière. Uiteindelijk zal zijn werk ijverig worden bestudeerd in Bombay, Bengalen en ver daarbuiten (tot in Londen toe). Zo transformeert de ongeschoolde deserteur James Lewis langzaam maar zeker tot gerespecteerde onderzoeker, archeoloog en historicus.
En dat is nog maar het begin van zijn avontuur. Zijn grondige kennis van Afghanistan zal hem tot een interessante inlichtingenfiguur maken. Zo wordt hij uiteindelijk ingelijfd als spion, tegen zijn wil in, door de organisatie die hij nog niet zo lang geleden ontvluchtte. Het toont maar aan hoe Masson, ondanks zijn boeiende vondsten, uiteindelijk eerder een pechvogel blijkt te zijn die voortdurend getroffen wordt door problemen.
Dat dit verhaal waar gebeurd is, is nauwelijks te vatten. In plaats van als een historische roman zou dit verhaal gerust als een avonturenboek à la Kipling geïnterpreteerd kunnen worden. Met als verschil misschien dat ook ‘Alexandrië’, net als de gemiddelde historische roman, ietwat traag op gang komt. De auteur, desalniettemin, schrijft bijzonder vlot, waardoor tempo houden als vanzelf gaat. Daarin schuilt meteen ook een minpunt: de schrijfstijl, met het alwetende perspectief dat met regelmaat van de klok het al dan niet waar zijn van bepaalde details (bewust?) verdoezelt, lijkt de ahistorische en anachronistische kantjes van de roman te verstoppen.
EDMUND RICHARDSON
Vertaald door Alexander van Kesteren
Hollands Diep
394 blz. paperback 24,99
