Orban zeer actief inEuropees Parlement
Het lijkt op een vanzelfsprekende coup: uiterst rechts stevent af op een nieuw fractie in het Europees Parlement die alleen de EVP en S&D moet laten voorgaan. Dat opent perspectieven. En bezorgdheid. Het was de huidige roulerende voorzitter van de Europese Unie, Hongarijes sterke man Viktor Orbán van Fidesz, die de krachtenbundeling van eurosceptische partijen aankondigde, daags voor België het EU-voorzitterschap overdroeg aan Hongarije.
Tegenwind
Dat is onder een verdacht gesternte begonnen. Op de tweede dag al reisde Orbán naar Kiev. Waar hij bij Zelensky op een snelle wapenstilstand ging aandringen. “Zonder enig mandaat van de Unie”, haastte zich een verbolgen Raadsvoorzitter, Charles Michel, te waarschuwen. Op dag vijf stond Orbán in Moskou zoete broodjes te bakken met Poetin, tegen elk contactverbod in.
Orbán, het is geweten, voelt niets voor een breuk met of strafmaatregelen tegen Rusland (al is het 14e EU-pakket strafmaatregelen op 24 juni goedgekeurd tegen hoogwaardige sektoren van de Russische economie, met name in het vlak van energie, financiën, handel, en het omzeilen van de bestaande embargo’s, laat het Consilium weten; vier dagen later werden nog twee overtreders en vier organisaties toegevoegd, vanwege sluikhandel met Rusland).
Maar Orbán voelt de bui hangen, en kiest voor de vlucht vooruit. Hij werpt zich op als aanvoerder van de landen die federalisme radicaal afwijzen, en de nationale wetten voorrang geven op de Europese Verdragen. Voor het eerst kreeg hij serieuze tegenwind bij de Europese verkiezingen in juni van Tisza (Respekt en Vrijheid), de partij van een oud-medewerker, Peter Magyar, die vooral inzette op onafhankelijk onderwijs, een degelijke gezondheidszorg, en strenge vervolging van (de welig tierende) korruptie. Magyar haalde 7 zetels binnen met vrijwel 30 % van de stemmen. Fidesz kreeg voor het eerst minder dan de helft van de stemmen (45 %) en bleef steken op 10 zetels, hoewel intussen een gekozen onafhankelijke christendemocraat zich aan de partij verbonden heeft. De laatste drie zetels gingen naar een andere onafhankelijke en twee naar de socialisten (S&D). De opkomst was trouwens beduidend hoger dan het gemiddelde van de hele Unie: 59,50 % tegen 51,05 %.
Dat Magyar zijn partij binnenloodste in de EVP, was een dubbel affront voor Orbán. Fidesz was na lang aandringen binnen de EVP uit de fractie gezet. Verschillende moties tot uitbanning van de onwillige Hongaarse regeringspartij door Nederlandstaligen en Finnen deden al lang de ronde, en op 3 maart 2021 paste 84 % van de EVP-leden de partijregels aan: voortaan kon een volledige delegatie de bons krijgen, niet zoals voorheen toen alleen individuen konden geroyeerd worden. Orbán was ziedend en hield prompt de eer aan zichzelf na deze “ondemocratische, onrechtvaardige en onaanvaardbare” behandeling. Fidesz stapte zelf op. Het gevolg liet zich raden: de 12 leden belandden bij de groep niet-ingeschrevenen, fractielozen dus, die op veel minder geld, mandaten en spreektijd kunnen terugvallen. Het Europees Parlement had trouwens al in september 2018 voorgesteld een artikel 7 procedure tegen Hongarije te aktiveren. Dat is een bestraffingsmogelijkheid als ten minste 22 lidstaten het eens zijn dat een land de Europese waarden en grondbeginselen (rechtsstaat, vrijheden, demokratie) ernstig schendt. Het kan leiden tot inhouding van fondsen tot, ultiem, schorsing van het stemrecht.
Bondgenoten
Om niet helemaal gemarginaliseerd te geraken, zeker nu vaste en ook al met artikel 7 bedreigde bondgenoot Polen voor een andere regering dan die van de zeer conservatieve PiS-partij heeft gekozen – dat dreigement is intussen opgeheven voor de regering Tusk -, heeft Orbán de jaren van uitsluiting intensief gebruikt om de rol van de Europese Commissie te bekritiseren, en in rechtse kringen bondgenootschappen af te sluiten. Op 30 juni kondigde hij in Wenen aan dat er met zekerheid een nieuwe nationalistische groep ging komen in het nieuw verkozen parlement. Geflankeerd door de voorzitter van de Oostenrijkse Vrijheidspartij (FPÖ) Herbert Kickl en de voormalige Tsjechische eerste minister Andrej Babiš, gaf hij aan dat aan alle voorwaarden om een fractie te mogen vormen voldaan was: fracties moeten niet minder dan 23 MEPs tellen uit 7 lidstaten. In principe wordt de vorming van fracties tegen 4 juli verwacht, maar de officiële deadline is 15 juli, de dag voor het nieuwe parlement in Straatsburg wordt ingezworen.
Dat het niet om bluf ging, bleek al snel. Het lobbywerk tegen de kernlanden van de EU, die steeds meer macht willen overdragen aan de Europese instellingen (zolang het de belangen van de grote drie, Duitsland, Franrijk en Italië, medestichters van de Europese Gemeenschap, niet in het gedrang brengt), heeft met de opkomst van uiterst rechts en beproevingen als de migratie, de bankencrisis, de coronacrisis, de energieproblemen, de opkomst van China, en het groeiend protectionisme van de VS, de populisten geen windeieren gelegd. Integendeel, ze profiteerden van de arrogantie in de (niet verkozen) Commissie én de toenemende particratie die vreet aan het democratisch spel in het Parlement. Orbán heeft die ontwikkeling minutieus opgevolgd, en ze nu naar zijn hand gezet.
De oprichting van de Patriotten voor Europa (PvE) kreeg op geen week tijd zijn beslag. Met Fidesz, de FPÖ en de ANO beschikten ze al over een zetel meer dan het vereiste minimum. Toen ook de Portugese Chega (Genoeg !) twee verkozenen aansloot, de Volkspartijen van Denemarken en Estland meededen (elk 1 verkozene), was het was even wachten op de zevende, nodige kandidaat. Dat werd het Vlaams Belang, met zijn drie vertegenwoordigers, dat de bestaande rechtse groepering ID (van Le Pen) inruilde voor PvE. “De kiezer heeft de klimaatwaanzin van de Green Deal en de georganiseerde asielchaos met het EU-migratiepakt duidelijk afgewezen”, sneerde lijsttrekker Tom Vandendriessche. Eenzelfde geluid klonk op bij de Nederlandse PVV van Wilders, zij levert zes verkozenen. En besloten toe te treden uitgerekend op de dag dat Orbán zijn bezoek aan Moskou bracht. Terug naar de oorsprong van de Unie, verluidde het; afslanken die tent, niet meer dan een ekonomische samenwerking tussen soevereine lidstaten.
Het Vlaams Belang had nochtans in het vooruitzicht gesteld dat de partij haar keuze pas bekend zou maken na de tweede ronde van de Franse Verkiezingen, gisteren dus. Maar de trein mocht niet gemist worden. Want achter de schermen is breed overleg gehouden, onder meer met het Rassemblement National van Marine Le Pen en Jordan Bardella (dat liefst 30 MEPs zal leveren komende week, als het nieuwe parlement de eed aflegt), en met de breed opgevrijde Fratelli d’Italia van Giorgia Meloni, de huidige regeringsleidster. Vooral Commissievoorzitster Ursula von der Leyen maakte opvallend nadrukkelijk Meloni het hof – allicht niet zonder bijbedoeling, het staat nog niet vast dat ze een tweede termijn zonder slag of stoot zal krijgen.
Opluchting
Maar Meloni heeft bijgetekend bij de conservatieve fractie ECR, net zoals NVA gedaan heeft. Het zal een opluchting zijn voor de conservatieven dat verfoeilijke partijen die bij fascisme en discriminatie zweren, zoals het Spaanse Vox, de fractie verlaten. Nog een opluchting is dat zelfs ID niks meer wil te maken hebben met het Duitse AfD, dat gewoon uit de fractie werd gezet. Wel blijft de Poolse PiS met 20 leden het zwaargewicht in de aangegroeide fraktie. De ECR heeft al op 3 juli vastgesteld dat Kosma Ziotowski van PiS bevestigde dat ze in de ECR zullen blijven, ook al was ze niet aanwezig op een eerder overleg op 28 juni. Maar de Polen wegen zwaar, met een voorzitter van de fraktie (die ze behouden) en een gedeelde post van penningmeester. De ECR zal wellicht wel haar status als derde grootste (nu 84 leden) moeten inleveren, mochten er nog grote transfers naar PvE gebeuren. Niet onwaarschijnlijk, vooral als ID zichzelf zou opheffen – of ze al aan zeven lidstaten komt is al zeer bedenkelijk – en zich aansluit bij Orbáns geesteskind.
Met toch nog een onverwachte tegenslag. Terwijl uiterst rechts al geruime tijd euforisch de aanhang zag groeien, kregen zowel het Verenigd Koninkrijk als Frankrijk een onverwachte ruk naar links. Vooral de uitslag van de tweede ronde voor de Tweede Kamer in Frankrijk dempte plots alle hoeragevoelens bij RN, dat ruim de eerste ronde had gewonnen. Bardella werd door het minderheidsparlement de kans ontnomen om een regering te vormen. Hij kon alleen zuur opmerken dat er een doelbewuste tactiek zat achter de andere partijen (hoofdzakelijk het Nieuwe Volksfront en de presidentiële partij Ensemble), die “miljoenen Franse het recht ontzegde om het tij te doen keren”. Pas over drie jaar zijn er presidentsverkiezingen, nu zijn het al tandengeknars en ingestorte wensdromen die de antidemocraten ontgoocheld overhouden. En gaat men een onwelvoeglijke partij als AfD verhinderen om toch lid te worden van PvE ? Le Pen walgde zelf van hun gedrag.
Dat verandert natuurlijk niets aan de zetelverschuiving in het Europees Parlement. “Wat wij willen”, zei Babiš onomwonden, “is dit: we stellen nationale soevereiniteit boven federalisme, vrijheid boven regelgeving, en vrede boven oorlog”. Het eerste ruikt naar willekeur en protectionisme, het tweede naar autoritair bedrog, het derde naar platitude en gebrek aan solidariteit. Het belet niet dat in niet eens het gunstigste geval PvE een honderdtal leden zou kunnen verzamelen, wat ze meteen twee vicepresidenten oplevert, en aardig wat voordelen in het Parlement. Voor de parlementaire commissies ligt dat moeilijker: er is de voorbije legislaturen een heuse zij het informele schutkring rond uiterst rechts gehanteerd door de “democratische” fracties. Als Meloni niet wil, dan staat haar coalitiegenoot Matteo Salvini van de Lega driftig te springen om wel aan te sluiten bij Orbán. Plus 8 zetels alweer.
Maar voor zover vandaag bekend zijn er 42 effectieve leden van de Patriotten, net zoveel als de kleinste fractie in de afscheidnemende legislatuur, Links. Niet dat het een echt blok kan worden, eerder een verstandshuwelijk van opportunisten of een achtkoppige draak. Ze hebben onderling talrijke meningsverschillen, vooral over de NAVO, de oorlog in Oekraine en de tragedie van Gaza. En hoe meer verschillende landsdelegaties toetreden, hoe meer de eigen nationale belangen gaan botsen met elkaar. Een nieuwe fractie heeft niet de discipline en de ervaring van goed geoliede machines zoals de EVP en de S&D kunnen voorleggen.
Toch is het geen privilege van de nieuwe fracties, die onoverkomelijke meningsverschillen. Eerder al werd één van de eerste uiterst rechtse fracties, ITS (Identiteit, Traditie, Soevereiniteit) van de Franse japanoloog Bruno Gollnisch in 2007 binnen het jaar al ontbonden, faute de combattants. Ook nu weer zijn pogingen mislukt om nieuwe fracties op te richten. Voorop een nieuwe alternatief-linkse fractie Bündnis SW die de Duitse dissident-socialistische Sarah Wagenknecht wou opbouwen. Zij wou inzetten op de Italiaanse Vijfsterrenbeweging, maar die koos uiteindelijk waar voor haar geld, en zit nu in de rangen van Links (GUE Europees Unitair Links & NGL Noords Groen Links). De neuzen zullen uiteindelijk geteld worden op de openingsvergadering van het Europees Parlement in Straatsburg op dinsdag 16 juli.
