Het gaat om meer dan een economische en financiële crisis

In een artikel in het Cubaanse dagblad “Gramna” maakt Fidel Castro de analyse van de Argentijnse politicoloog en socioloog, Atilio Boron(1), tot de zijne.

We bevinden ons in een algemene kapitalistische crisis die vergelijkbaar is met de “great depression” van 1929, of met deze uit 1873 of 1896. Het is een allesomvattende meer dimensionale beschavingscrisis die qua tijdsduur, diepte en geografische reikwijdte veel groter is dan alle voorgaande. Deze crisis is veel meer dan en financiële, ze treft alle sectoren van de reële economie. Ze beschadigt de wereldeconomie en beperkt zich niet tot de landsgrenzen van de Verenigde Staten.

Haar structurele oorzaken zijn: een crisis van overproductie en onderconsumptie. Het is geen toeval dat ze in de VS is uitgebroken. Het land leeft al meer dan 30 jaar in een zekere kunstmatigheid die steunt op schulden en buitenlandse kredieten. Maar geen van beide zijn onuitputtelijk. Daarom gebeurde het volgende. De Amerikaanse ondernemingen gingen grote schulden aan die boven hun terugbetalingmogelijkheden reiken. De staat deed het hen na, zonder de belastingen te verhogen en zelf met belastingvermindering te geven aan de rijken. De burgers werden door consumptiecampagnes aangezet om schulden aan te gaan, om zo het overdreven verkwistende en irrationeel consumptiegedrag te ondersteunen.

Aan deze structurele oorzaken moet men toevoegen: een versnelde financiarisering(2) van de economie, de onweerstaanbare tendens om steeds risicovolle speculatie beleggingen en zaken te ondernemen. Vermoedelijk werd zo “de verjongingsbron” van het kapitaal ontdekt, met name dat geld alleen op zich ook geld maakt, een afstand doen van de toegevoegde waarde uit de zogenoemde reële economie, die tot stand komt door de uitbuiting van de arbeidskracht. Wanneer het kapitaal in slechts enkele dagen of weken een grote hoeveelheid fictief kapitaal kan verveelvoudigen, dan kent deze drang en berekening geen enkel scrupule meer.

Andere oorzaken hebben bijgedragen aan deze crisistoestand . De verschillende manieren van neoliberale dereguleringen en liberaliseringen hebben het mogelijk gemaakt om de wet van de jungle te laten instellen door de machtige spelers op de internationale markt .

De enorme wereldwijde vernietiging van kapitaal wordt door hen als creatieve vernietiging bestempeld. Op Wall Street resulteerde deze ” creatieve vernietiging” dat de beursgenoteerde ondernemingen praktisch de helft van hun waarde verloren. Een onderneming, die vroeger100 miljoen waard was, wordt nu verhandeld aan 20 miljoen. Dit alles resulteert in productieafbouw, prijsdalingen, loonverlies en vermindering van de koopkracht. Het ganse financiële systeem staat voor de implosie. Nu al spreekt men van 500 miljard dollar aan bankverliezen, deze zullen nog oplopen tot met een biljoen dollar. Meer dan een dozijn banken zijn over kop gegaan en nog honderden staat hetzelfde lot te wachten. Tot op heden zijn meer dan een biljoen dollar door de Federal Reserve ( VS – staatsbank) als zuurstof voor de banken uitgegeven, maar er zijn nog meerdere biljoenen nodig om de liquiditeit van de banken in stand te houden. Wat we vandaag beleven is de eerste fase van een lange depressie, het thans zo dikwijls gebruikte woord van ” recessie” kan de dramatiek niet uitdrukken die de toekomst van het kapitalisme nog te wachten staat.

Citigroup verloor in 2008, 90 procent van zijn waarde, in februari 2009 noteerde het aandeel op de beurs van Wall Street 1,95 dollar.

Dit is geen neutraal proces, het begunstigd de sterkere financiële instellingen om hun zwakkere concurrenten van de markt te dringen. Het opent de weg voor nieuwe ondernemersmachtsgroepen door fusies en samenwerkingsafspraken, die de zwakkere in het faillissement drijven.

Het aantal werklozen in de wereld ( ongeveer 190 miljoen in 2008) kan voor 2009 met 50 miljoen verhogen. Het aantal arbeiders dat nauwelijks twee euro per dag verdienen zal vermoedelijk stijgen tot 1,4 miljard, dat is 45 procent van de beroepsbevolking op onze planeet. In de VS heeft de recessie al 3,6 miljoen arbeidsplaatsen vernietigd, de helft daarvan in de laatste drie maand. In de Europese Unie bedraagt het aantal werklozen 17,5 miljoen, dat zijn er 1,6 miljoen meer dan in het vorige jaar. De prognose voor 2009 is dat er nog 3,5 miljoen arbeidsplaatsen zullen verloren gaan. Door de enge binding met de Amerikaanse economie zullen meerdere staten, zoals Mexico en Peru, door de crisis zwaar getroffen worden. Dit is een crisis die alle economische sectoren schaadt: banken, verzekeringen, de bouw, enz. Het is een crisis die zich over het hele internationale kapitalistische systeem verspreidt.

Beslissingen die in het machtcentrum van de wereld genomen worden, schaden de landen uit de periferie, die niets anders zijn dan filialen van het centrum. De gevolgen zijn daar massale ontslagen, stagnatie of stoppen van het betalingsverkeer, enz.

In de VS heeft men besloten de “Big Three” (Chrysler, Ford, General Motors) uit Detroit financieel te steunen, alleen maar om de binnenlandse fabrieken te redden. Frankrijk en Zweden hebben aangekondigd, dat ze hun automobielindustrie zullen ondersteunen, alleen de fabrieken die zich in eigen land bevinden kunnen begunstigd worden. De Franse minister voor economie Christine Lagarde verklaarde, dat protectionisme een noodzakelijke kwaal is in tijden van crisis. De Spaanse industrieminister Miguel Sebastian roept tot meer consumptie van Spaanse producten. Obama vraagt aan zijn landgenoten lanceert zijn campagne: “Buy American”.

Andere bronnen voor de verspreiding van de crisis zijn de prijsstijgingen voor de basisproducten ( agrarische en industriële grondstoffen), die de Latijns-Amerikaanse landen exporteren, met een nasleep van recessie en de toename van de werkloosheid, de drastische vermindering van de geldoverschrijvingen van de emigranten naar hun land ( in sommige landen is dat de belangrijkste bron van inkomsten, die groter is dan de export). De terugkeer van de emigrant, wat tot een grotere depressie leidt op de binnenlandse arbeidsmarkt.

Dat alles is met de diepgaande energiecrisis verbonden, die door een irrationeel gebruik van de fossiele brandstoffen en de plundering roofbouw van de natuur ontstaat. Door deze crisis wordt de vraag naar alternatieve energiewinning steeds maar luider.

Er is ook nog de voedselcrisis, die door een irrationeel kapitalistische consumptiemodel nog verscherpt wordt door het beschikbare landbouwareaal voor de productie van biobrandstof te gebruiken.

President Obama heeft erkend, dat we het dieptepunt nog niet hebben bereikt. Michael Klare (Amerikaanse conflict onderzoeker van het Hampshire College) schreef onlangs hierover: “Wanneer de huidige crisis zich zou ontwikkelen, – wat Obama als een verloren decennia omschreef – , dan moet men rekening houden dat er een door onlusten gekarakteriseerde globale landschap zal ontstaan”.

In 1929 bedroeg de werkloosheid in de VS 29 procent, de prijs voor landbouwproducten en grondstoffen gingen drastisch naar beneden. Tien jaar later, ondanks de opgang gebrachte richtlijnen van de toenmalige VS president Franklin D. Roosevelt ( New Deal), bleef het aantal werklozen zeer hoog, 17 procent. De lukte de economie niet om zich van de recessie te herstellen. Pas na het einde van de tweede wereldoorlog kwam er beterschap. Waarom zou de huidige crisis van kortere duur zijn? Waar de crisissen uit het verleden zoals de recessies van1873 en 1896 jaren duurden.

De huidige crisis zal niet met een paar G-20 of G-8 bijeenkomsten overwonnen worden. Na iedere regeringsaankondiging of topbijeenkomst waarbij de overheid geld in de markt brengt, is het antwoord van de beurzen negatief. Het bewijs van de radicale onbekwaamheid om deze crisis te overwinnen.

Zoals George Soros ( de miljarden VS-fondsenmanager en financier voor de gekleurde revoluties in de vroegere Sovjetrepublieken) verklaarde, zal de economie met bijverschijnselen te maken krijgen, die nu al op de voorgrond verschijnen en duidelijk voelbaar zijn. De Amerikaanse consument kan niet meer als locomotief voor de economie dienen en moet de VS regering een plan uitwerken om de vraag te bevorderen. Daar we geconfronteerd worden met de bedreigende uitdaging van de opwarming van onze planeet en de energie afhankelijkheid, moet de VS regering een plan uitwerken voor energiebesparing, voor de ontwikkeling van alternatieve energiebronnen en de herinrichting van de ecologische infrastructuren.

Het is de aanvang voor een lange tijd van touwtrekkerij en onderhandelingen om tot een akkoord te komen op welke manier deze crisis kan overwonnen worden en wie de kosten zal betalen.

Het sinds 1944 en 1973uitgewerkte muntstelsel van Bretton-Woods uit de Keynesiaanse fase van het kapitalisme viel samen met de instelling van een nieuw model van de burgerlijke hegemonie.

De USSR bestaat niet meer. Alleen haar bestaan en het gevaar dat haar maatschappij model zich zou verspreiden in het Westen ten gunste van de linkse krachten en de vakbonden werd als een bedreiging gezien.

Vandaag speelt China ongetwijfeld een belangrijkere rol in de wereldeconomie and de toenmalige Sovjet-Unie, maar zonder parallelle betekenis in de wereldpolitiek. De Sovjet-Unie was ondanks haar economische zwakte een reusachtige militaire en politieke macht. China echter is weliswaar een economische macht, maar met nog een beperkte militaire en politieke invloed. Hoewel het land voorzichtig een versterkingsproces in de wereldpolitiek begint.

China kan een positieve rol in de strategische regeneratie van de periferielanden spelen. Peking oriënteert enorme inspanningen op zijn binnenlandse markt. Het een land moet een jaarlijkse economische groei halen van 8 procent. Als deze doelstelling zich doorzet, dan is het mogelijk dat China verder vele producten uit de derdewereldlanden, zoals olie, nikkel, koper, aluminium, staal en ander grondstoffen en voedingsproducten zal blijven importeren. Daarentegen was de Sovjet-Unie tijdens de grote depressie van de jaren dertig zeer zwak op de economische wereldmarkt aanwezig. Voor China zit dat vandaag anders; het kan verder een belangrijke economische rol spelen – zoals ook Rusland en India in mindere mate – en in het buitenland grondstoffen en afgewerkte producten kopen die het nodig heeft. Dat was voor de Sovjet-Unie tijdens de grote depressie van vorige eeuw niet mogelijk.

Tijdens de crisis van de dertiger jaren had men de oplossing gevonden in protectionisme en uiteindelijk in een wereldoorlog. Vandaag is de afscherming van de nationale economie op grond van onderlinge vervlechting van de grote nationale oligarchieën van het wereldkapitalisme niet mogelijk, het zou op grote weerstand stoten. Door het ontstaan en vorming van een reusachtige ondernemers wereldbourgeoisie, die ondanks dat ze nationale wortels hebben in vele landen actief zijn.

De nationale politici zullen ten minste voorlopig geneigd zijn om de door de WTO vastgelegde parameters na te komen. Protectionisme wordt hoogst waarschijnlijkheid tegen het globale zuiden ingezet. Voor de nationale bourgeoisie van de ontwikkelde landen, – die bereid is tegen elkaar om de hegemoniale macht op de wereldmacht te strijden – is een wereldoorlog onmogelijk, omdat deze bourgeoisie door het ontstaan en de consolidering van een imperiale kapitalistenklasse vervangen is, die regelmatig bijeenkomt op economische wereldforums zoals in Davos. Voor hen is een militaire confrontatie een monsterachtige onzin. Dat wil niet zeggen, dat de wereldbourgeoisie, zoals de VS met haar militair avontuur in Irak gedaan heeft, dat ze geen militaire operatie in de periferie niet zal uitvoeren. Voor het behoud van de rendabiliteit van de Amerikaanse wapenindustrie kan direct of indirect noodzakelijk zijn.

De huidige situatie beantwoordt aan wat Lenin destijds gezegd heeft: ” Het kapitalisme val niet, wanneer er geen kracht is die hem ten val brengt”. Deze kracht is vandaag is in de meeste landen inclusief de VS niet voorhanden.

De VS, Groot-Brittannië, Duitsland, Frankrijk en Japan hebben hun strijd voor de imperiale hegemonie op militaire vlak op elkaar afgestemd.

Tot op heden bevindt zich de hegemonie en de heerschappij klaar en duidelijk in de handen van de Verenigde Staten. Ze zijn de wereldgarant voor het kapitalistische systeem. Moest de VS bezwijken, dan zou een domino-effect ontstaan, die het uiteenvallen van het metropool kapitalisme op gang zou brengen, zonder rekening te houden voor de gevolgen in de periferie van het systeem. Wanneer Washington zich bedreigd zou zien door een volksopstand, dan zouden ze zich allen haasten om de nodige hulp te verlenen, omdat het de steunpijler van het systeem is en in nood nodig is om de andere ter hulp te komen.

Bijgevolg is de VS een noodzakelijke speler en onbetwistbaar het middelpunt van het imperialistische wereldsysteem is. Washington staat alleen al in voor meer dan 700 militaire missies en beschikt over militaire steunpunten en basissen in ongeveer 20 landen, het is de laatste reserve van het systeem. Wanneer alle andere politieke opties mislukken, wordt het militair geweld voor het kapitalisme de ultima ratio. Alleen Washington kan haar troepen en haar oorlogsarsenaal inzetten opdat de kapitalistische orde wereldwijd in stand blijft. De VS is, zoals de Amerikaanse politieke wetenschapper Samuel Huntington eens schreef, “de eenzame sheriff”.

Bij deze strategie van de val van het imperialistische middelpunt gaat men ervan uit, dat de imperiale partners aan de leiband blijven. Dat geldt ook voor de economische concurrenten en voor de meeste derdewereldlanden. Die hun valutareserves in dollars aanhouden. Noch China, Japan, Korea of Rusland, die een grote hoeveelheid dollars in hun bezit hebben, kunnen hun dollarvoorraad zomaar op de financiële markt gooien, omdat dit zelfmoord zou zijn. Want de VS is nog altijd een belangrijke afzetmarkt voor hun producten. Dat is natuurlijk een bedenking die men zeer behoedzaam moet afwegen.

De houding op de huidige markten en van de spaarders in de wereld sterkt de positie van de VS. De crisis neemt uitbreiding en verscherpt zich, de financiële steun door de overheden zijn onvoldoende, de Dow Jones valt onder zijn psychologische waarde van 7.000 punten, desondanks blijft men zijn toevlucht zoeken in de dollar. Hierdoor valt de wisselkoers van de euro en het goud.

We staan voor een crisis die veel meer is dan een alleen maar een financiële en economische. Het betreft hier een integrale crisis van een maatschappelijk model, dat zich niet langer economisch en politiek in stand kan houden zonder naar de macht van het geweld tegen het volk te grijpen. Dat model vernietigt het leefmilieu in sommige gevallen irreversibel Het is sociaal onhoudbaar omdat het de burger op een onvoorstelbare wijze vernedert en de fundamentele basis van het leven vernietigt.

Het antwoord op deze crisis kan daarom niet alleen van economische of van financiële aard zijn. De heersende machten zullen bijgevolg als volgt te werk gaan. Ze zullen een omvangrijk arsenaal van de openbare geldmiddelen gebruiken om de verliezen te socialiseren, om de grote oligarchieën terug op de been te brengen. Bij de verdediging van hun belangen ontwikkelen ze zeker geen toekomstperspectief voor de welvaart van de wereldburgers.

Bron: www.gramma cubaweb.cu/secciones/ref-fidel

Noten: