De laatste keer dat Daniel Ortega en zijn vrouw Rosario Murillo een vermogensaangifte deden, dateert van 20 jaar geleden. Zij verklaarden toen over 375.000 dollar te beschikken. Het fortuin waarover de huidige Nicaraguaanse president en zijn vrouw nu beschikken is een staatsgeheim waarover alleen bij intimi van het FSLN (Frente Sandinista de Liberación Nacional) iets geweten is. Confidencial, een onderzoeksnieuwswebsite en weekblad, ging er achteraan en baseerde zich daarvoor op documenten van het openbaar register en informatie van het Nicaraguaanse Instituut voor Sociale Zekerheid (INSS). (1)
Confidencial komt nu voor het eerst boven met een gedeeltelijk beeld op het particuliere zakelijke netwerk van de familie Ortega-Murillo. De analyse van de gegevens maakt het mogelijk om te weten wie de aandeelhouders/stromannen zijn en hoe deze vertrouwensmensen van de familie te werk gaan bij de aandeelhouderscontrole. Uit dat onderzoek komt ook aan het licht op welke manier deze bedrijven, door toedoen van de presidentiële clan, gebruik hebben gemaakt van staatsfondsen via contracten met openbare instellingen. In ruil voor de concessie die werd verleend aan het telecommunicatiebedrijf Xinwei van de Chinese zakenman Wang Jing verkregen zij 30 procent van de aandelen. Dezelfde werkwijze werd gevolgd in het netwerk van DNP- Petronic-tankstations, en in het geval van de staatstelevisiezender Canal 6, beheerd door een privébedrijf.
Uit de INSS-gegevens blijkt ook het verregaand nepotisme van de familie Ortega-Murillo. Het gaat dan om familieleden van Ortega-Murillo die vooraanstaande posities bij de overheid innemen of van de zeven kinderen van het echtpaar – het zijn er eigenlijk acht – die riante salarissen ontvangen van de bedrijven in het familiale netwerk.
Rafael Ortega Murillo, ondernemer van de familie
Een spilfiguur in heel dat netwerk blijkt Rafael Ortega Murillo te zijn, die door Confidencial ‘de ondernemer van de familie’ wordt genoemd. Rafael, in de omgang Payo genoemd, is met zijn 54 jaar de tweede oudste, na Zoilamérica Ortega Murillo, een jaartje ouder die door haar vader Daniel Ortega seksueel misbruikt werd en sinds 2013 in Costa Rica leeft. In volgorde van hun geboortedatum krijgen we Carlos Enrique Ortega Murillo, Daniel Edmundo Ortega Murillo, Juan Carlos Ortega Murillo, Laureano Facundo Ortega Murillo, Maurice Facundo Ortega Murillo, Camila Antonia Ortega Murillo en de jongste, geboren in 1989, Luciana Catarina Ortega Murillo. Een mooi portretje van de dynastie verscheen op El País die de acht troonopvolgers beschreef in hun gouden gevangenis, gecontroleerd door Rosario Murillo. (2)
Rafael vangt het meeste wind op. Payo droeg ooit een onduidelijke ministerportefeuille, maar treedt vooral op, samen met zijn broer Laureano, als vertegenwoordiger van de Nicaraguaanse regering in gesprekken met Rusland en China. Rafael verzorgt ook de regeringsrelaties met Venezuela en Cuba, maar hij is toch vooral een zakenman. Zo is hij onder meer de belangrijkste financiële operator in de onderhandelingen rond de petroleumtoevoer naar Nicaragua. Een bron dicht bij de familie verzekert dat vanaf de Sandinistische verkiezingsnederlaag in 1990 de Ortega-Murillo’s economisch niet langer afhankelijk waren van het FSLN en dat zij vanaf toen begonnen zijn aan het opbouwen van hun financieel imperium. De zogenaamde piñata, een uitdeelfeestje dat plaats vond na de verkiezingsnederlaag en de regimeverandering van 1990 waarbij sommige Sandinisten, waaronder de gebroeders Ortega, aanzienlijke eigendommen hadden verworven die tot het collectieve patrimonium van de revolutie behoorden, zal daarin zeker een belangrijke rol gespeeld hebben. Rafael ontpopte zich al snel als de figuur ‘die verantwoordelijk was voor het verplaatsen en beheren van geld’, dat op dat moment vooral afkomstig was van gulle donaties zoals van de Libische dictator Muammar Gaddafi. Een steun die Daniel Ortega zelf in 1998 publiekelijk erkende. In 2009, twee jaar nadat zijn vader weer aan de macht kwam, begon Rafael Ortega Murillo meer in het openbaar te verschijnen en verrichtte hij de ondoorzichtige aankoop van het Seminole Hotel, in het hart van Managua, met geld uit Venezuela. De Venezolaanse staatssamenwerking, geschat op ongeveer $ 500 miljoen per jaar – geschat op ongeveer $ 5 miljard tot 2016 – werd geprivatiseerd, zonder zich aan enige wet te houden en werd volledig naar eigen goeddunken behandeld door Ortega en zijn familiegroep.
In december 2019 kondigde de Amerikaanse minister van Financiën Steven T. Mnuchin economische sancties aan tegen de oudste zoon van de president, die hij beschreef als de belangrijkste beheerder van het ‘illegale financiële schema’ van het Nicaraguaanse regime. De Amerikaanse autoriteiten hebben ook twee van zijn bedrijven gesanctioneerd, met name de Nicaraguan Petroleum Distributor (DNP) en Inversiones Zanzibar. Beiden waren verantwoordelijk voor een winstgevend tankstationbedrijf in Nicaragua, het op een na grootste netwerk van tankstations van het land, dat in 2009 werd verworven met Venezolaanse fondsen. De sanctie van het Amerikaanse ministerie van Financiën trof direct Ortega-Murillo’s oudste zoon. Maar tot dat moment was de enige van de presidentiële familie in de tankstationbusiness Yadira Leets Marín, de ex-vrouw van Rafael. Leets was in ieder geval tot 2018 manager van de DNP, en volgens interne documenten – waartoe Confidencial toegang heeft gehad, was ze in 2009 de uitvoerend directeur van het bedrijf. In Inversiones Zanzíbar ontving Rafael Ortega Murillo een salaris van bijna 160.000 córdobas (ongeveer 5.000 dollar). Hij had tevens een directe financiële participatie in de DNP volgens interne informatie van de sociale zekerheid en documenten van het tankstationnetwerk.
Het netwerk van familiebedrijven in 2021
Het Confidencial – onderzoek ging echter verder en het blad trachtte ook een gedeeltelijk beeld te construeren van het particuliere zakelijke netwerk van Ortega Murillos en de juridische infrastructuur van bedrijven en partners die zijn opgericht om ze te beheren. Het gaat om een zakelijke infrastructuur van minstens 22 bedrijven die berusten op de volstrekte loyaliteit van vijf advocaten en achttien leidinggevenden die deelnemen als aandeelhouders-stromannen, allemaal met enige link met de presidentiële familie en het regerende FSLN. De documenten bevestigen de economische belangen van de familie Ortega-Murillo in het oliewezen met bedrijven als Alba de Nicaragua S.A. (Albanisa) en de Nicaraguan Petroleum Distributor (DNP) op het gebied van tankstations. Ook is er een directe verwevenheid met andere sectoren zoals de immobiliënwereld via ICSA Inmobiliaria y Urbanizadora Industrial, S. A. (URBISA), maar ook met de reclamewereld (Lumicentro of Difuso) en met overheidsdiensten zoals ontwikkeling, technologie en wereldwijde handel en – zeker niet te vergeten – met de mediawereld. Misschien is dit laatste item wel het meest zichtbare tot nu toe, vooral door de aanwezigheid van de kinderen van het presidentiële paar aan het hoofd van bedrijven als Canal 4, 8, 13 en radiostations als Sandino en Variedades.
De aandeelhouders van dit netwerk van 22 bedrijven, waaronder geen enkel lid van de presidentiële familie, zijn nochtans gelieerd met overheidsmedewerkers, vrienden of familieleden, zoals Mauricio Jacobo Castillo Arcia, een voormalige zwager van Juan Carlos Ortega, een andere zoon van Ortega-Murillo, directeur van het TN8-kanaal en ook gesanctioneerd door de Verenigde Staten en de Europese Unie. In dit kanaal, verworven in 2010 met 9,7 miljoen dollar, ook van de Venezolaanse staatssamenwerking, werd geïnvesteerd in Albanisa. Castillo Arcia is verantwoordelijk voor het verwerken van de staatsreclame en wordt vermeld als werknemer en aandeelhouder. Zeer recent, op 15 februari 2022, vroeg Juan Carlos Ortega de registratie aan bij het register van intellectuele eigendom van het merk Merol, dat bekend is in de voedingsindustrie, wat zou kunnen wijzen op een mogelijke uitbreiding van zijn financiële portefeuille. Het is zeer moeilijk om in het aandelenverkeer van de Ortega-bedrijven een weg te vinden, maar de naam die het meest wordt herhaald als aandeelhouder van de bedrijven van de presidentiële familie is die van de advocaat José María Enríquez Moncada. De zonen van Ortega en Murillo nemen deel als directeuren van sommige bedrijven of in leidinggevende functies, maar de aandelen zijn in handen van trouw personeel. “Het zijn mensen die uit de persoonlijke omgeving van elk lid van de familie komen en die daardoor het volle vertrouwen krijgen om een dergelijke functie waar te nemen, maar de partijkaders of spraakmakende politieke functionarissen doen niet mee”, deelde een anonieme bron mee aan Confidencial. Uit het onderzoek blijkt verder dat het om een formele structuur gaat waarin de aandeelhouders maandelijks een vergoeding ontvangen voor de periode dat ze aandelen op hun naam hebben. En die periode kan volgens de informant nogal eens schommelen omdat de familie een persoon niet zo maar voor onbepaalde tijd vertrouwt.
Voor de financiële regeling is Yadira Leets Marín, de ex-vrouw van Rafael Ortega Murillo, zeer belangrijk. In 2015 was Yadira Leets Marín president van CODISA, een bedrijf bestaande uit Sandino, La Tuani, Futura, Clásica en Viva FM-radio’s. Daarnaast werd zij in 2015 tijdelijk genoteerd als meerderheidsaandeelhouder van Radio Ya, in 2010 manager van Viva FM en tot september 2018 meerderheidsaandeelhouder van het bedrijf Radio Stereo Variedades. Haar ex, Rafael Ortega Murillo, opereert dan weer als een sterke radio-ondernemer, terwijl zijn broers de free-to-air televisiekanalen runnen (4, 8 en 13).
In februari 2020 onthulde een onderzoek van het Latijns-Amerikaanse journalistieke platform Connectas dat drie televisiekanalen en reclamebedrijven, waaronder In & Out, onder controle van de familie Ortega-Murillo, tussen 2018 en 2019 overheidsopdrachten wonnen in de orde van grootte van 936.000 dollar.
Vijf advocaten
Er zijn vijf advocaten en een kleine groep aandeelhouders die de meeste invloed hebben in de bedrijven van de familiegroep. Naast Enríquez Moncada zijn Juana del Carmen Violeta Nicaragua López, Reyna Anaís del Socorro Araica López, Patricia Josefina Villarreal Martínez en José María Enríquez Guido betrokken bij deze bedrijven. Als aandeelhouders verschijnen naast José María Enríquez Moncada en José Mojica Mejía ook Eduardo Germán Morales Cuadra, Mayling Patricia Alegría Doña, Yessenia María Enríquez Guido, Paula de los Ángeles Aguilar en Mario José González García vaker. Sommigen zijn aanwezig in vijf, zes en zelfs zeven bedrijven. Yessenia María Enríquez Guido verschijnt als partner in vijf bedrijven en José María Enríquez Guido als notaris in twee andere.
Ortega’s connectie met Wang Jing en Xinwei
Sinds 31 september 2009 waagden José María Enríquez Moncada en José Mojica Mejía, stromannen van de familie Ortega-Murillo, zich in de telefoniesector en daarvoor profiteerden ze van hun relatie met de staat. De dag, nadat de toenmalige president van het Instituut voor Telecommunicatie en Posten (Telcor), Orlando Castillo (die in juni 2020 overleed), de concessie aan het Russische bedrijf Yota om een basistelefoondienst te exploiteren, aankondigde werd de deelname van Enríquez Moncada en Mojica Mejía als aandeelhouders van het begunstigde bedrijf bekend gemaakt. Journalistiek onderzoek onthulde informatie uit het handelsregister waaruit bleek dat de aandeelhouders van Yota een bedrijf waren dat was geregistreerd in Cyprus (Oromax Co. Limited), een ander op de Maagdeneilanden (Samone International Corp.) en een onbekend Nicaraguaans bedrijf: Telecomunicaciones de Nicaragua, S. A. (Telnicsa). Enríquez Moncada en Mojica zijn de oprichters van Telnicsa, geregistreerd drie maanden voordat ze de concessie kregen.
In 2013 betekende de opkomst van het telecommunicatiebedrijf Xinwei en de Chinese miljardair Wang Jing, (aan wie de staat ooit de concessie gaf om een interoceanisch kanaal te bouwen dat in het dak is blijven steken) via Enríquez Moncada. een nieuwe zakelijke kans voor de Ortega- Murillo’s,
Op 3 september 2014 leverde Telcor een telefonieconcessie voor lokale basisgesprekken, nationale langeafstands- en internationale langeafstandsgesprekken aan een consortium bestaande uit Inversiones Nicaragüenses de Telecomunicaciones, S. A. en het bedrijf Xinwei Telecom, waaruit het bedrijf Xinwei Intelcom.nic ontstond. Twee jaar later, na een vermeende investering van 200 miljoen dollar, begonnen ze hun activiteiten onder het merk Cootel. Uit notulen van de Algemene Vergadering van Aandeelhouders van Xinwei Intelcom.nic, gehouden in Managua op 29 mei 2018, zo blijkt uit het onderzoek van Confidencial, bevestigt dat José María Enríquez Moncada die werkt voor de familie Ortega-Murillo aan Inversiones Nicaragüenses de Telecomunicaciones S. A. participeert met 30.000 aandelen, wat gelijk staat aan 30% van het totale pakket, terwijl de meerderheidsaandeelhouder Lamericom International Co. Limited is, met 70% van de aandelen, een bedrijf vertegenwoordigd door de Chinese zakenman Ling Ligang. Uit het onderzoek van Confidencial blijkt ook nog dat Enríquez Moncada op verschillende momenten als partner heeft deelgenomen aan zeven bedrijven uit verschillende economische gebieden: TN8 en Viva Nicaragua Canal 13, de radiogroep CODISA, DNP, ICSA Inmobiliaria, het telefoonbedrijf Xinwei en Negocios Publicitarios Internacionales (NEPISA), een bedrijf dat Channel 6 vertegenwoordigt.
Grootaandeelhouder eigenaar schoonheidssalon
Mayling Patricia Alegría Doña, accountant en eigenaar van een schoonheidssalon in de wijk Altagracia in Managua, is een van de vertrouwelingen van de Ortega’s. Zij was aandeelhouder of directeur op verschillende momenten van CODISA, Digital Entertainment, Noventa y Uno Punto Tres Stereo, Radio Variedades, Canal 8, het reclamebedrijf In & Out en Fundación Somos TN8. Mayling Alegría heeft een hele weg afgelegd binnen de bedrijfsorganisatie van de familie Ortega-Murillo. In 2010 was Alegría Doña assistent-verkoopmanager van Radio Variedades (de voormalige naam van het radiostation Viva FM) en verder had zij ook banden met de olie-industrie. Er zijn ook nog andere prominente aandeelhouders zoals Eduardo Germán Morales Cuadra, die als partner deelneemt aan acht bedrijven van het netwerk en die de zoon is van de Sandinistische publicist Adán El Flaco’ Morales.
Kanaal 6, staat of onderdeel van het Ortega Murillo-netwerk?
Channel 6 is officieel een staatstelevisiestation dat zich inzet voor onderwijs. Uit onderzoek van Confidencial blijkt echter dat het staatskanaal opereert onder de naamloze vennootschap Negocios Publicitarios Internacionales S. A. (NEPISA), gecontroleerd door twee figuren die dicht aanleunen bij de presidentiële familie, met name advocaat Enríquez Moncada en Eduardo Morales Cuadra. Een samenwerkingsovereenkomst tussen Channel 6 en Channel 44, van de Universiteit van Guadalajara in Mexico, onthulde dat NEPISA optrad als een vertegenwoordiger van Channel 6, terwijl op de openbare foto van de overeenkomst de directeur van Channel 6 en ook voormalig leider van de Sandinistische Jeugd, Aaron Peralta, samen met Gabriel Torres, directeur van het Mexicaanse televisiestation poseerde. President Ortega heeft de relatie van Channel 6 met NEPISA nooit uitgelegd, hoewel een uitvoerend decreet aangeeft dat het staatstelevisiestation sinds 2012 onder zijn verantwoordelijkheid valt. Tamara de los Ángeles Escobar Velásquez tekende de overeenkomst voor NEPISA. Ze stond tot 2019 genoteerd als eigenaar van de helft van de aandelen van dit bedrijf en is ook manager van Viva Nicaragua Canal 13, een van de kanalen die worden gerund door kinderen van de presidentiële familie. In de documenten van het handelsregister, in 2019, verschijnt Tamara de los Ángeles Escobar Velásquez als aandeelhouder van NEPISA, die de overeenkomst met de Universiteit van Guadalajara ondertekende, gepubliceerd door pro-regeringsmedia als een alliantie van de staat Channel 6. Een jaar later verscheen Escobar Velásquez niet langer als aandeelhouder van NEPISA en in zijn plaats kwam advocaat José María Enríquez Moncada.
?
Hoe groot is nu het fortuin van Ortega-Murillo? Ondanks het onderzoek van Confidencial zullen de Nicaraguanen het niet te weten komen en dat is dan volkomen conform aan de bestaande wetgeving. Volgens artikel zes van de wet op de integriteit van ambtenaren heeft Ortega de verplichting om zijn patrimonium en dat van vicepresident Murillo te verklaren – die omdat zij een openbare ambtenaar is, dit ook zou moeten doen – maar dat gaat niet op voor dat van hun kinderen, omdat de wetgeving zoiets alleen verplicht voor kinderen die onder hun gezag staan.
Carlos Fernando Chamorro Barrios (geboren in 1955) is een Nicaraguaanse onafhankelijke onderzoeksjournalist. Hij is de oprichter en redacteur van Confidencial, een nieuwswebsite en weekblad, dat onderzoeksjournalistiek combineert met analyses van de actualiteit. Hij is ook gastheer van twee tv-nieuwsshows, Tonight en This Week. Chamorro is de jongste zoon van de voormalige president van Nicaragua Violeta Barrios de Chamorro en Pedro Joaquín Chamorro Cardenal , een Nicaraguaanse journalist en redacteur van La Prensa die in januari 1978 tijdens het Somoza-regime werd doodgeschoten(de krant was kritisch over het regime).Tijdens het eerste Sandinistische regime en tot 1994 was Chamorro hoofdredacteur van de regeringskrant Barricada . In januari 2019 ging Chamorro in ballingschap in Costa Rica, na de politie-inval in de kantoren van Confidencial op 14 december 2018, dezelfde dag dat ze kantoren doorzochten van een aantal niet-gouvernementele organisaties die beweerden dat de regering mensenrechten had geschonden. Chamorro keerde eind november van hetzelfde jaar terug. Hij ging in juni 2021 opnieuw in ballingschap naar Costa Rica nadat zijn broers en zussen waren gearresteerd door de Nicaraguaanse autoriteiten. Hij werd ook beschuldigd van verschillende financiële misdrijven.
