INTERNATIONALE POLITIEK

Het Belgische buitenlandbeleid, een verhaal van St.-Michel en Sinte-Goedele

Zonder zijn Atlantische en zijn Europese dimensie, stelt het Belgische buitenlandbeleid niets voor. Minister van buitenlandse zaken Louis Michel zou dat graag anders willen, houdt ons zelfs voor dat er ruimte is voor Belgische accenten of impulsen, maar dat is niet zo. Dat is aangetoond tijdens het Belgische voorzitterschap van de Europese Unie, in de tweede helft van verleden jaar. Enkele voorbeelden.

Eerst op een terrein dat Michel na aan het hart ligt, Centraal-Afrika. Dat was één van de prioriteiten van het Belgische voorzitterschap. Vrijwel meteen na aanvang ervan zou Michel samen met de Hoge Vertegenwoordiger van de EU voor buitenlandse en defensievraagstukken, Solana, op rondreis vertrekken. Maar er doen zich altijd wel belangrijker dingen voor – de intifada en, na 11 september, de oorlog in Afghanistan -, zodat Michel en Solana tot twee keer toe hun plannen opbergen, en pas in het late najaar naar Congo en omstreken afreizen. Zonder veel gevolg, en onder geringe mediabelangstelling. Wie Michel een beetje kent, begrijpt dat hij er dan zelf weinig van verwacht. M.a.w., Michel kan t.a.v. de Afrikanen nog net zijn gezicht redden.

Hij moet overigens geweten hebben hoe weinig de grote Europese lidstaten, als Frankrijk en Groot-Brittannië – die andere oogmerken hebben in de regio van de Grote Meren dan vrede stichten -, erop gebrand zijn dat België met de pluimen gaat lopen. In het voorjaar van 2001 al besluit de Unie dat het bevroren Europese ontwikkelingsgeld voor Congo vrijkomt. Net op tijd om Michel die eer niet te gunnen.

Een nakomertje van het Belgische voorzitterschap krijgen we in januari in Brussel te zien. Als Michel de Congolese oppositie uitnodigt op een soort van opwarmingsoefening op de Congolese dialoog, die enkele weken later in Sun City, in Zuid-Afrika, van start moet gaan. Als er nadien stemmen opgaan om Michel, naast de gewezen president van Botswana, Masire, als bemiddelaar aan te wijzen, dan stuit dat idee onmiddellijk op een njet van die kant. Hij of ik, stelt Masire. Michel af.

De terreuraanslagen op het WTC in New York en het Pentagon in Washington schudden de agenda van de wereldleiders dooreen. Ook die van de Europese Unie. Michel laat de Verenigde Staten horen dat een militaire vergeldingsactie in Afghanistan mogelijk is, als de Uno daarvoor een kader schept. Enkele weken later zetten de Amerikanen op eigen houtje de aanval in. President Bush verwittigt Solana. Who the fuck is Michel, hoor je ze in het Witte Huis denken. Michel reageert in stilte.

Michel dan op reis, naar Israël, Syrië, Pakistan, Afghanistan zelfs, tegen het einde van het voorzitterschap aan. Nu en dan troont hij ook premier Verhofstadt mee. Het enige wat hij met al die contacten aantoont, is dat Europa geen Midden-Oostenbeleid heeft. Dat de Unie wel veel geld in de regio stopt, i.v.v. ontwikkelingssamenwerking b.v., maar zich daarmee niet boven de status van donor verheft. Groot-Brittannië heeft het begrepen. Het hangt zijn karretje aan de Amerikaanse locomotief. Zo tel je mee. Atlantisme loont.

Je kunt Michel natuurlijk niet verwijten dat hij op zes maanden tijd geen Europees buitenlandbeleid in de steigers kan zetten. Europa is groot geworden als het kleine broertje van de Verenigde Staten binnen de Noord-Atlantische Verdragsorganisatie. De Europeanen voeren uit wat ze binnen de Navo beslissen. Nu de Berlijnse muur afgebroken is, en er speelruimte komt voor een Europese inbreng, ligt dat vanwege het verschil in belangstellingssferen aartsmoeilijk. De Duitsers zijn geïnteresseerd in Oost-Europa, de Fransen in Noord- en West-Afrika – nadat ze in het centrale gedeelte van dat werelddeel een tijd de kaart trekken van wat later volkerenmoordenaars blijken te zijn -, en de Britten in hun royals omdat ze toch wachten op de plannen die op de Amerikaanse tekentafels ontstaan. Begin er maar aan, kleine Michel zijnde.

Durban, een ogenschijnlijk succes

Je kunt Michel wel verwijten dat hij bij de goegemeente de indruk wekt dat hij weegt op het Europese buitenlandbeleid. Het beste voorbeeld is misschien wel de Unoconferentie over racisme, verleden jaar in Durban, in Zuid-Afrika. Het vertrek van de Amerikaanse en Israëlische afvaardiging duwt Michel er in de rol van reddingsboei. Hij houdt het zinkende schip, dat de conferentie is, vlottend..

Meer nog. Na dagenlang gebakkelei met de Afrikaanse landen, over de gevolgen van slavernij en kolonialisme, komt hij naar buiten met een vergelijk dat in sé een oproep is aan de westerse wereld om zich te verontschuldigen. Michel en de hele Belgische delegatie blinken van trots. De tekst gaat het fotocopiëertoestel in. Het duurt geen half uur of er is een bijdrage klaar voor het radiojournaal in Brussel, over historische excuses. Een fotograaf zoemt in op Michel en fluistert iets in mijn oor. Fou de gloire, zegt hij.

Ook nu komt hybris vlak voor de val. Want wat blijken de Belgen over het hoofd gezien te hebben? Dat de Afrikanen wat verderop in de tekst, als het over Wiedergutmachung gaat, rehabilitatiemaatregelen toegevoegd hebben die voor Europa onaanvaardbaar zijn. Het duurt tot een dag na de officiële afloop van de racismeconferentie – als we bij een tussenlanding in de hoofdstad van Gabon, Libreville, samen met Michel naar een nieuwsuitzending van RFI luisteren – voor we zeker zijn dat het compromis er alsnog doorgesleept is.

Goed, de Europese Unie heeft ervoor gezorgd dat de racismeconferentie geen schipbreuk geleden heeft. Maar wat staat er over het Midden-Oosten in de slotresolutie ? Geen onvertogen woord aan het adres van Israël, waaraan een weldenkend burger zich kan storen. Ook geen Israëliër of Amerikaan. Michel heeft het van reddingsboei tot waterdrager geschopt.

Michel, het politieke dier

Michel houdt de schijn op dat hij iets betekent als buitenlandminister, omdat hij zo media-aandacht krijgt, en populariteit kweekt, wat hem bij gelegenheid electoraal succes op moet leveren. Dat is onze stelling. We illustreren ze.

De eerste keer dat Michel naar Centraal-Afrika reist, in maart 2000, doet hij dat met een Airbus vol medewerkers, parlementsleden, en vooral journalisten. Vier landen in zes dagen doet hij aan. Hij ziet Kabila sr., Dos Santos, Mugabe en Museveni. Het is jaren geleden dat een minister van buitenlandse zaken zo vaak op televisie komt. Wie voor Michel op zijn kabinet het Afrikabeleid uitstippelt, mag trots zijn. Hij is daarvoor overigens de geknipte man. Gewezen journalist, van wie het een sterke kant is dat hij toegang heeft tot de groten der aarde die in Centraal-Afrika resideren.

Als Michel onlangs nog eens teruggaat naar Centraal- en Zuidelijk-Afrika, gebeurt dat en sourdine. Vrede, en de kans dat België of Europa daarbij een rol spelen, zijn nog altijd ver af. De Airbus blijft haast symbolisch op Melsbroek staan. Er komen vijf vliegtuigen aan te pas om Michel op zijn bestemming te krijgen. De mediabelangstelling is recht evenredig met het belang van de rondreis: quasi nihil. De Afrika-adviseur is nergens meer te bespeuren. Enkele maanden geleden beklaagt hij zich in een brief aan zijn baas dat hij hem niet efficiënt kan dienen, als hij geen inzage meer krijgt in de rapporten van de staatsveiligheid en de militaire veiligheid. Hij heeft Michel gegeven wat hij kon: het licht van de schijnwerpers. Nu zijn rol uitgespeeld is, deelt hij het lot van de Gezant voor humanitaire zaken in het gebied van de Grote Meren, Reginald Moreels, die ook al ruim een half jaar een flinke wedde opstrijkt waarvoor hij niet verondersteld wordt om iets te doen. Afgeschreven. Op minder dan drie jaar. Zoals kantoormeubelen.

Michel, een non starter

Je kunt te recht de vraag stellen of Michel überhaupt wel interesse heeft om het buitenlandbeleid vorm te geven. Opnieuw enkele voorbeelden.

In februari 2000 nodigt hij een dag of twee iedereen uit die in België expertise in huis heeft over Afrika. Een prima initiatief, dat dan ook weerklank krijgt. Maar een academicus – en niet van de minste – zei me achteraf, dat tijdens zijn uiteenzetting Michel de hele tijd aan zijn gsm hing. Is het dan verwonderlijk dat er van die denkoefening geen spoor overgebleven is in het beleid ?

Als Haiders Freiheitlichen in de Oostenrijkse coalitie een plaats krijgen, roept Michel op om Oostenrijk te boycotten. Alvast in dat land niet meer op skivakantie te gaan. Een idee dat weerklank krijgt. Een trendsetter ook. Als het Vlaams Blok in 2006 de absolute meerderheid haalt bij de gemeenteraadsverkiezingen in Antwerpen, blijven alle rechtgeaarde democraten voortaan weg van de skipiste van het Ruggenveld.

Als Berlusconi het tot eerste minister schopt in Italië, beoordeelt Michel hem in een televisieprogramma met een nul op tien. Een opinie die weerklank krijgt. Wat heeft Europa tot dusver Berlusconi in de weg gelegd?

Als de Kamer van volksvertegenwoordigers debatteert over het Lumumbarapport, kondigt Michel aan dat hij een Stichting Patrice Lumumba opricht. Daarvoor trekt hij 3,75 miljoen € uit. O.m. voor conflictpreventie. Een waardige afsluiter van een parlementair onderzoek die weerklank krijgt. Maar met die som soupeert Michel de helft van zijn budgetlijn op, en dus klopt hij achteraf aan bij Ontwikkelingssamenwerking of zij even zijn belofte waar kunnen maken. Een nobel gebaar, zei u ?

Gelukkig heeft Michel ook zijn goede kanten. Als een echte liberaal van de oude stempel is hij natuurlijk voorstander van migrantenstemrecht. Daarmee steekt hij de allochtonen een hart onder de riem.

Als er één zaak glashelder is, dan is het dat Michel geen heilige is. Zoals echte Brusselaars St.-Michel nooit als patroonheilige aanvaard hebben van hun kathedraal, maar het bij Sinte-Goedele houden, zo heeft ook een doordesemd Belgisch buitenlandbeleid geen behoefte aan een Michel. Het is misschien beter af met Goedele. Ze steekt als Unicef-ambassadeur misschien ook niet veel uit, maar ze doet het tenminste niet voorkomen dat ze weegt op het beleid.

(Uitpers, april 2002)

Relevant

België mist kans op pioniersrol voor verbod op ‘killer robots’

Een Belgisch wetsvoorstel voor een verbod op ‘killer robots’ raakte op de valreep niet gestemd. Internationaal groeit daarover nochtans een consensus. Op 17 april keurde de Kamercommissie voor Landsverdediging…

70 ton militaire goederen via Bierset naar Israël

België zal de Palestijnse staat niet erkennen, want “symboliek lost niks op, ik wil impact op het terrein”, aldus premier Decroo. “Het is vooral van belang de voorwaarden te…

‘Business as usual’ is geen optie meer. Kantelen! begint met een nieuw paradigma

Ik hou niet van donuts. Ik vind ze ongezond en te zoet. Wellicht daarom heb ik ‘Doughnut Economics: Seven Ways to Think Like a 21st-Century Economist’ van Kate Raworth…

Laatste bijdrages

Bayrou, dan toch

Het zou geen verrassing mogen zijn, en toch: François Bayrou heeft eindelijk een van zijn twee dromen gerealiseerd, hij is premier van Frankrijk. De andere droom: president. Maar voorlopig…

SYRIË: EEN MIDDELEEUWS OPBOD

De weg naar Damascus is lang. De apostel Paulus werd er van zijn paard gegooid. De kruisvaarders moesten eerst de oninneembaar  geachte stad Antiochië (vandaag Turks Antakya) belegeren –…

Komt er stabiliteit in Syrië na het verdwijnen van Assad?

Het regime van Bashar al-Assad is gevallen, maar daarmee is er nog geen eind gekomen aan de gevechten. Het land is nu opgedeeld in twee stukken. Met het vertrek…

Grenskolonialisme

You May Also Like

×