Zoals eerder al in een Uitpers-artikel° werd aangegeven staat Cuba voor een hervorming van zijn economie. Intussen greep in april 2011 het zesde partijcongres plaats, het eerste in 14 jaar. Dit werd voorbereid via een ontwerpdocument met meer dan 200 beleidslijnen om de efficiëntie te verhogen in verschillende maatschappelijke domeinen.
Het was wellicht voor velen verbazingwekkend hoe scherp Raul Castro zijn analyse naar voor had gebracht in de maanden die het congres vooraf gingen. “Willen we de basiselementen van ons sociaal-economisch bestel redden, dan zal er moeten gehandeld worden.” De voorgestelde maatregelen werden uitvoerig besproken op lokaal vlak met duizenden volksvergaderingen, een vloed amendementen, voorstellen tot schrappingen, bijvoegingen. Het blijkt dat participatieve democratie toch van een ander kaliber is dan de ons bekende parlementaire particratie.
De fundamentele lijn van de hervormingen gaat om het inkrimpen van de staatsinterventie, maar het weze duidelijk “het systeem van socialistische planning blijft de voornaamste weg voor de richting van de economie”. Er komt meer ruimte voor productie-initiatieven door privé-personen maar ook collectieven, groepen personen, coöperatieven, niet alleen in de landbouw maar ook in andere sectoren. Beleidslijn nr 3 zegt wel dat bij de vormen van niet-staats-beheer er geen concentratie van eigendom zal toegestaan worden aan juridische of fysieke personen. Men zal niet-familieleden in loondienst kunnen aanwerven. Heel wat beroepen worden opengesteld voor ‘werken voor eigen rekening’. Op termijn van vijf jaar zou men willen bereiken dat een derde van de arbeidsmarkt door de nieuwe sectoren wordt gedekt. Het is de bedoeling om het principe ‘loon naar werk’ te hanteren. Het belastingsysteem zal grondig wijzigen. Er zullen bijdragen voor de sociale zekerheid moeten worden betaald. Nieuwe kredietmogelijkheden zullen worden ontwikkeld. Daar waar tot nog toe de producten werden gesubsidieerd wil men overgaan naar een systeem waarin mensen die het nodig hebben worden gesubsidieerd. Dat betekent wellicht op betrekkelijk korte termijn de inkrimping van de ‘libretta’ (systeem van gesubsidieerde basisgoederen) tot een beperkte groep van mensen die onvoldoende koopkracht hebben om in het ‘vrije’ circuit aan te kopen. Daaruit volgt ook wellicht de afschaffing van het ‘systeem van dubbele munt’.
Een van de grondbetrachtingen is meer dynamiek te brengen in de landbouw. “De helft van de bebouwbare grond ligt te verwilderen terwijl we voedsel moeten importeren”, zei Raul Castro enige tijd geleden. Vandaag bestaat het systeem al uit verschillende componenten: de staatsonderneming of “granja” (schuur); de productie-eenheid (een coöperatieve vorm op staatsgronden); de coöperatieve met privé-grondbezit maar eengemaakte productieplanning; de dienstencoöperatieve en de onafhankelijke boeren. Men is al sedert 2008 volop bezig om de sector van de coöperatieve productievormen en de privé-boeren te stimuleren, en mensen naar de landbouw te laten verhuizen. Hiertoe worden ze onder meer aangemoedigd via vrije verkoop van hun producten. Naar verluidt zou dit sedertdien meer dan honderdduizend nieuwe jobs in de sector hebben opgeleverd.°°
Er komt ruimte voor kleine zelfstandigen, auto’s en huizen kunnen vanaf nu worden verkocht (hoewel er nog wetten moeten gestemd worden over de precieze details van taksen en belastingen, op het aantal huizen per eigenaar: “Er komen zeker geen huisjesmelkers”). Voorheen werden de huizen verhandeld op een ‘ruilbeurs’; het plaatje ‘se permuta’ (te ruil’) aan de gevel zal dus uit het straatbeeld verdwijnen. Bouwmateriaal zal op de vrije markt verkocht worden . Er komen markten voor de groothandel en andere voor de kleinhandel.
Er komen Speciale Ontwikkelingszones die moeten zorgen voor meer export en voor effectieve vervanging voor importproducten, waar hoog-technologische projecten en lokale ontwikkeling zullen worden doorgevoerd, en die een bron van nieuwe tewerkstelling zullen uitmaken. Het beleid in verband met buitenlandse ondernemingen wijzigt niet. Er wordt prioritair aandacht gegeven aan de participatie in ALBA (Alianza Bolivariana para los Pueblos de Nuestra America)
Op politiek vlak zal men de mandaten in tijd beperken. Het centraal comité van de partij weerspiegelt nu ook beter de samenstelling van de samenleving: meer vrouwen, meer gekleurde Cubanen werden verkozen.
Deze algemene beleidslijnen moeten voor een heel groot deel nog omgezet worden in wetgeving door het parlement.
Het gaat om een proces zegt de Cubaanse leiding. “We zullen de veranderingen niet bruusk doorvoeren maar wel gestaag.” Ook de totstandkoming van het definitieve pakket nieuwe maatregelen was op zich een proces. De oorspronkelijke voorstellen werden in eind november 2010 gelanceerd. Ze werden op 163.000 vergaderingen geanalyseerd en bediscussieerd. Meer dan 8 miljoen Cubanen waren hierbij aanwezig, zij het sommigen wel meerdere malen (zowel op plaatselijk niveau, als op hun werk, als op regionaal niveau bijvoorbeeld). Van de 291 voorgestelde ‘lineamientos’ werd een derde ongewijzigd behouden, de rest werd geamendeerd of samengevoegd, en er werden 32 nieuwe voorstellen toegevoegd tijdens dit consultatieproces.°°°
Voor zover ik het kan inschatten gaat het voor het ogenblik niet om een echt fundamentele ommekeer in de structuur van de Cubaanse economie. Er zal wel een heel duidelijk verminderde overheidsaanwezigheid uit resulteren. Maar de Cubaanse leiding wil er zeker over waken dat men niet het kapitalisme aan het invoeren is. Het lijkt er ook naar uit te zien dat brede lagen van de bevolking deze nieuwe richting goedkeurt. De vraag is of de manier van uitvoering, het ritme in het toepassen van de nieuwe regels, de detailgevolgen voor eenieder niet enige onvrede en tegenstand zullen opwekken. Maar de participatieve voorbereiding onder de bevolking van deze veranderingen doet veronderstellen dat deze veranderingen voor een groot deel toch wel echt ‘gedragen’ worden. Toch stelt ieder westers syndicalist zich bijvoorbeeld grote vragen bij de korte vooropzeg bij de ’ter beschikking stelling’ van de werknemers. Een van de grote knelpunten blijft voor mij hoe snel en in welke mate de lonen zullen verhoogd worden om de Cubaan een verbeterde koopkracht te geven waarmee hij/zij terecht zal kunnen op de nieuwe markt van zelfstandige dienstverlening en goederenaanbod.
(Uitpers nr. 132, 12de jg., juni 2011)
° Cuba op zoek naar een efficiëntere economie, G. Spriet
www.uitpers.be/artikel_view.php?id=2842°° Anap-vertegenwooridgster tijdens werkgroep Cuba op de verjaardagsconferentie van OWW in de Vooruit in Gent 14 mei 2011
°°°
www.juventudrebelde.cu/file/pdf/suplementos/resultado-debate-lineamientos.pdf
