Minister Maggie De Block denkt bij de 30ste verjaardag van het kernongeval in Tsjernobyl vooruit: de burgers van dit land krijgen een jodiumpil. Zodat bij een kernramp de gezondheidsschade beperkt blijft. Volgens de experts van de Belgische waakhond over nucleaire veiligheid zijn de risico’s evenwel zogoed als onbestaande. De ene expert is de andere niet: Frankrijks waakhond is er duidelijk minder gerust in – zoals Japan zich lkiet verrassen, kunnen ook wij ons laten verrassen.
Fessenheim
Kernenergie en veiligheid, het wordt voor een leek wat moeilijk om volgen, vooral omdat de debatten daarover door politieke berekeningen worden doorkruist. Zo heeft de Franse ex-president Nicolas Sarkozy in zijn campagne om naar het Elysée terug te keren, kernenergie de hemel in geprezen, erop rekenend dat hem dat de trouw van de meest conservatieve kiezers oplevert. En ook kiezers in regio’s waar de centrales voor tewerkstelling zorgen.
Ook de centrale van Fessenheim, in de Elzas, moet volgens hem blijven. Die centrale is al 39 jaar in werking. Ze voorziet de ganse Elzas van elektriciteit, door wat zouden we dat vervangen, aldus de ex-president die deze centrale “volkommen veilig” vindt, ondanks de lange lijst van incidenten in Fessenheim. Een lijst die de Duitse regering ertoe bracht nu nogmaals aan te dringen op de snelle sluiting ervan.
President François Hollande heeft die sluiting beloofd en zijn “groene ministers” – die onlangs in de regering en meteen uit de groene partij EELV stapten – dringen daarop aan. Maar intussen is Hollande teruggekrabbeld van zijn belofte om het aandeel van kernenergie in de elektriciteitsvoorziening tegen 2025 terug te brengen van 75 naar 50 %. Sarkozy heeft al aangekondigd die belofte op te doeken, 75 % is voor hem ok.
Oudjes
De centrale van Fessenheim is een type voorbeeld van een generatie kernreactoren die de 40 naderen en aan definitieve sluiting toe zijn. Zoals de Belgische Tihange 1 en Doel 1 en 2, in gebruik sinds 1975. Frankrijk is een van de meest genucleariseerde landen ter wereld met zijn 58 centrales, waarvan de meeste in de jaren 1970 en 1980 opengingen. De meeste vóór de kernramp van 26 april 1986 in Tsjernobyl waarvan men de weerslag een tijdlang onderschatte. “Eet gerust groentjes uit je tuin”, zei minister Miet Smet, terwijl weerman Armand Pien over de ramp moest zwijgen. Intussen zit de grond daar voor drie eeuwen vol strontium 90 en cesium 137, terwijl het enkele honderdduizenden jaren zal duren eer het plutonium 239 verdwenen is.
Maar Tsjernobyl zou zich niet meer herhalen. Tot den treure toe wordt ons verzekerd dat de waakhondexperts waken over de veiligheid van de installaties. Maar zijn die experts altijd zo onafhankelijk als ze beweren? Greenpeace vindt dat er bij het Belgische Federaal Agentschap voor Nucleaire Controle (FANC) kan worden gesproken van een ‘vermoeden van partijdigheid’. Het FANC wordt geleid door een gewezen topman van GDF/Suez-Electrabel. Er is de grote invloed van Electrabel-anciens op het kabinet van het ministerie van Energie. FANC hangt financieel af van GDF-Suez. Enz.
Franse waakhond
FANC heeft alleszins sterk de neiging de burgers te verzekeren dat de opeenvolgende incidenten in de centrales van Doel en Tihange geen gevaar inhouden. De Franse waakhond, de ‘Autorité de sûreté nucléaire’ (ASN) heeft die neiging minder.
Pierre-Franck Chevet, de voorzitter van ASN, wond er bij de 30ste verjaardag van de ramp in Tsjernobyl geen doekjes om. ‘Japan heeft zich vijf jaar geleden met de catastrofe in Fukushima laten verrassen. We moeten er ons bewust van zijn dat ook wij ons kunnen laten verrassen’, aldus Chevet (Le Monde, 26 april 2016). We kunnen in Frankrijk aardbevingen en overstromingen krijgen die veel erger zijn dan verwacht, we kunnen te maken hebben met aanslagen op een centrale …denken dat dit alleen bij anderen gebeurt, betekent dat men uit voorgaanden geen conclusies trekt .
Onrustwekkend
Chevet wijst erop dat Frankrijk in totaal, reactoren, brandstofproductie, onderzoek… 150 nucleaire installaties heeft die in de jaren 1980 van start gingen en dus de 40 naderen. Kan men hun levensduur verlengen? Dat vergt een zeer diepgaande analyse, zeer grote investeringen en verscherpte controles. Maar kan dat, nu de Franse nucleaire ondernemingen in zware financiële moeilijkheden zitten?
Chevet vreest van niet. Het ASN heeft momenteel de middelen niet om zijn controlewerk naar behoren uit te voeren, aldus zijn toch wel onrustwekkende conclusie. Dat ASN vroeg de regering om 150 bijkomende posten, wat op ca 20 miljoen euro zou neerkomen. Een peulschil in verhouding tot de 50 miljard euro die elektriciteitsbedrijf EDF voorziet om zijn reactoren te moderniseren. Toch kreeg het ASN die extra posten niet.
Diepe put
EDF en Areva, de producent van nucleaire installaties, zitten financieel aan de grond. Jarenlang was EDF een grote melkkoe voor de Franse staat die jaarlijks vette dividenden opstreek, terwijl Areva een winstgevend wereldwijd pronkstuk van Franse nucleaire technologie was. Nu is het omgekeerd. De regering deed Areva, 6,9 miljard euro verliezen in twee jaar, gedeeltelijk overnemen door EDF dat zelf met een grote put zit. EDF, waarvan het beursaandeel in een jaar gehalveerd is en dat uit de Cac40 index vloog, heeft dringend een kapitaalsuitbreiding van 4 miljard euro nodig waarvan het grootste deel van de staat moet komen. Die staat gaat daarvoor onder meer de luchthavens van Nice en Lyon verkopen.
Vanwaar die put? Het heeft vooral te maken met mank lopende projecten in binnen- en buitenland.
In het Normandische Flamanville heeft Areva al vijf jaar achterstand met de bouw van een EPR (European Pressurized Reactor), het hooggeroemde nieuwe type reactor. De openstelling is nu officieel voorzien voor eind 2018. Maar bijna niemand gelooft nog dat die reactor ooit zal werken. De bouw is nu voor 80 % af, maar de koepel van 425 ton vertoont zeer ernstige gebreken die wellicht onherstelbaar zijn. Het is gewoon te riskant om de reactor in werking te stellen, te gevaarlijk. Het project heeft nu al 10,5 miljard euro gekost, drie keer meer dan voorzien.
Flamanville was bedoeld als reclamebord voor de verkoop van EPR-installaties in het buitenland. Maar de EPR in aanbouw in Finland is ook al een nachtmerrie aan het worden. Destijds bestelde de Britse premier Tony Blair twee EPR-installaties voor Hinley Point,maar vorige maand is alvast beslist om het begin van de werken een half jaar uit te stellen. En er gaan steeds meer stemmen op om het gewoon af te gelasten. Die bouw zou volgens plan 24 miljard euro kosten, maar met Flamanville voor ogen zou dat wel een pak meer kunnen zijn. De vakbonden van EDF vinden dat het nu genoeg is geweest en dat het project simpelweg moet worden opgedoekt.
Nachtmerrie
Frankrijks grote nucleaire droom is dus stilaan een nachtmerrie aan het worden. Groeiende twijfels aan de veiligheid van de bestaande installaties, even grote twijfels aan de grootse projecten voor de nieuwe nucleaire generatie. Intussen heeft Frankrijk in vergelijking met veel andere landen een grote achterstand opgelopen inzake hernieuwbare energieprojecten. Nochtans, aan beloften heeft het niet ontbroken. Sarkozy was in 2007 als president een drijvende kracht achter het ‘Grenelle van het milieu’ dat van Frankrijk een model van milieuzorg moest maken. President Hollande had op een korte onderbreking na groene ministers in zijn regering, maar veel verschil heeft dat niet gemaakt.
En België dat via Electrabel zo een sterke energiebanden met Frankrijk heeft, hinkt mee achterop. Ook hier zijn de projecten voor een nucleaire uitstap opgeborgen en stapelt de achterstand inzake hernieuwbare energie zich op. Zijn onze kerncentrales veiliger dan de Franse? Veel burgers en buren zijn er niet gerust in. Zoals de Franse waakhond Chevet zegt: denk niet dat het bij ons niet
kan gebeuren.
