De VS zouden binnenkort al enkele duizenden manschappen uit Afghanistan weghalen en het gros van de troepen, nu 14.000, zou eind 2020 weg zijn. Tenminste, indien de onderhandelingen in Doha tussen VS en Taliban afgerond raken. VS-president Donald Trump heeft haast om te vertrekken, er mogen wel geen beelden komen die lijken op een aftocht op zijn Vietnamees, 1973: vluchten na de nederlaag. De waarschijnlijke terugkeer van de Taliban is voor miljoenen Afghanen een nachtmerrie, voorop de Hazara’s die onder de Taliban een nachtmerrie beleefden.
Ketters
De aanslag vorige zaterdag in Kaboel op een trouwfeest bij Hazara’s, meer dan 60 doden en 200 gewonden, is de zoveelste in een bloedige reeks. Deze keer het werk van IS dat de Hazara’s, in meerderheid sjiïeten, als uit te roeien ketters beschouwt. Maar de Hazara’s worden van alle kanten belaagd, het bewind van de Taliban (1996-2001) was voor hen een schrikbewind.
De jongste jaren neemt de terreur tegen Hazara’s weer toe, met de ene zelfmoordaanslag na de andere, meestal het werk van IS. In juli 2016 vielen er 85 doden bij een aanslag op een betoging van Hazara’s tegen de terreur waarvan ze slachtoffer zijn. Eind 2017 vielen 41 doden bij een aanslag in een Hazarawijk van Kaboel. De weg tussen Bamyan, de belangrijkste stad van Hazarajat in centraal Afghanistan en Kaboel, is bijzonder onveilig. Taliban ontvoeren en vermoorden er om de haverklap Hazara’s onderweg van en naar Kaboel.
Abdur Rahman
Discriminatie en vervolging is een oud zeer voor de Hazara’s, op het einde van de 19e eeuw zelfs slachtoffer van genocide. Onder het bewind van emir Abdur Rahman Khan (1880-1901) riepen de soennitische overheden een jihad uit tegen de Hazara ketters. Rahman deed in 1893 Hazarajat, het bergachtige midden van het land, bezetten en roeide naar schatting 60 % van de bevolking uit. Kinderen en jonge vrouwen werden slaven. Landerijen werd massaal gestolen.
Veel Hazara’s zijn toen gevlucht naar Turkmenistan, maar vooral naar Iran en Pakistan waar nu grote Hazaragemeenschappen zijn. In Pakistan zijn er de jongste jaren ook talrijke aanslagen van Taliban en IS tegen Hazara’s. In Quetta vielen in april tientallen doden bij een aanslag op een groentenmarkt in een Hazarabuurt. IS eiste de aanslag op. De zoveelste.
Iraanse connectie
De Hazara’s waren tot in de 19e eeuw volgens diverse bronnen de grootste etnische groep van Afghanistan, toen in handen van Pathaanse heersers. Het aantal Hazara’s in Afghanistan wordt meestal op drie miljoen geraamd, maar alle etnische cijfers over dit land zijn bijzonder onbetrouwbaar.
De Hazara’s, met Mongoolse fysieke kenmerken, zouden zich in de 13e eeuw met de troepen van de Mongoolse veroveraar Gengis Khan in deze regio hebben gevestigd. De meesten spreken een variant van Dari, een Perzische taal die in Afghanistan o.m. door de Tadzjieken wordt gesproken. De meesten zijn sjiïeten, zodat ze zowel taalkundig en religieus verwant zijn met de Perzen uit Iran. Voor Teheran is die verwantschap, vooral de religieuze, een troefkaart om in Afghanistan mee te tellen.
Migraties
Vorige eeuw zijn Hazara’s massaal ook naar andere gebieden in Afghanistan getrokken, zoals Herat (bij grens met Iran) en Kaboel. In die stad vormen Hazara’s het gros van de ongeschoolde werkkrachten. Maar ook het gros van de universiteitsstudenten, in vele afdelingen de meerderheid, met zeer veel jonge vrouwen. De vrouw heeft bij de Hazara’s vaak, tot ergernis van sommige sjiïtische imams, een vrijere situatie, wat mee verklaart waarom er zoveel Hazarameisjes studeren. Een goede opleiding wordt beschouwd als het beste middel om de discriminatie te bestrijden.
Er waren nogal wat Hazara’s actief in de communistische Democratische Volkspartij die in 1978 aan de macht was gekomen. Andere Hazara’s zaten in het verzet met hun Hezb-i-Wahdat partij. Toen dat verzet in 1992 aan de macht kwam, braken er al snel gevechten uit tussen Hazara’s aan de ene kant, de aanhangers van de Tadzjiekse leider Ahmed Massoed aan de andere. Massoed, in het westen geloofd als een grote democraat, organiseerde toen raids waarbij honderden burgers in de Hazarawijken van Kaboel werden vermoord.
Boeddhabeelden
Toen de Taliban in 1996 met Pakistans militaire hulp aan de macht kwamen, kondigden ze zoals ten tijde van Abdur Rahman een jihad tegen de Hazara’s aan. Duizenden Hazara’s werden afgeslacht, Hazarajat geïsoleerd.
Het is in die periode dat de Taliban de wereldvermaarde grote Boeddhabeelden in Bamyan vernielden. Dat had niet alleen te maken met religieuze motieven, die beelden maakten voor de Hazara’s deel uit van hun identiteit, ze hadden er allerlei eigen legendes rond geweven die niets te maken hadden met boeddhisme. Met de vernieling ervan wilden de Taliban de Hazara’s treffen, hun leider mollah Omar had immers bevolen alles wat met Hazaracultuur te maken had, te vernietigen. Zo werd o.m. de viering van Newroz, het Perzisch Nieuwjaar, verboden.
Met de val van de Taliban, verbeterde de situatie van de Hazara’s aanzienlijk. De Hazara’s raakten goed vertegenwoordigd in de overheidsorganen en het parlement. Maar daarmee is de discriminatie niet verdwenen. En naarmate de onderhandelingen tussen Taliban enVS opschieten, neemt de angst toe. De Hazara’s dringen erop aan dat ze erbij betrokken worden, want de mogelijke terugkeer van de Taliban in Kaboel voorspelt weinig goed voor hen. Nu al is de weg van Bamyan naar Kaboel meer en meer een dodenweg.
IS waarschuwt
IS tracht de Taliban te overtroeven in haat tegen de Hazara’s. De jongste aanslag is zijdelings vooral een waarschuwing dat er niet alleen de Taliban zijn, dat IS verre van uitgeteld is, dat ze niet alleen in enkele oostelijke gebieden zitten maar ook in Kaboel zelf.
De Taliban hebben de VS toegezegd dat als zij terug aan de macht zijn of deelnemen, ze er zullen voor zorgen dat Afghanistan niet gebruikt kan worden door internationale terreurgroepen. Met hun aanslagen zoals die van zaterdag laat IS weten dat de Taliban zo een belofte niet kunnen waarmaken.
En dat is voor de VS dan weer een argument om verdere militaire aanwezigheid te eisen, in naam van de terreurbestrijding. Dat was in 2001 ook de officiële reden om Afghanistan binnen te vallen. Om 18 jaar later te zoeken hoe daar weg te geraken.