Op 20 augustus vond de tweede ronde van de presidentsverkiezingen in Guatemala plaats. Naarmate de datum naderbij kwam werd het duidelijk dat de corrupte machthebbers in het land niet konden vermijden dat Semilla zou meedingen in de tweede ronde (zie hier voor info over de eerste ronde).
Sandra Torres van de partij UNE, die hoopte de eindzege te behalen in de tweede ronde, voelde nattigheid. Sommigen voorzagen zelfs dat de hele heksenjacht tegen Semilla koren op de molen was en de partij meer bekendheid en krediet gaf. Daarop schrok Sandra Torres van UNE er niet voor terug om als onderdeel van haar slotcampagne een pact te ondertekenen met de beruchte organisatie van gepensioneerde militairen (waaronder oorlogsmisdadigers) om hun steun te verkrijgen. Ze beloofde de Guatemalteekse Vereniging van Militaire Veteranen (Avemilgua) om de economische bonus voor voormalige militairen te verhogen als zij het presidentschap van het land zou winnen. Ook legde ze de nadruk op sociale kwesties door zich te verzetten tegen de legalisering van abortus, het homohuwelijk en marihuana. Ze ging voor meer voedsel- en geldelijke hulp voor arme gemeenschappen. Daardoor kreeg ze veel aanhang in de gemeenschappen in het binnenland. Ze richtte zich vooral op criminaliteit en beloofde om in Guatemala het harde optreden van Nayib Bukele, de conservatieve president van El Salvador tegen de bendes te imiteren.
Religie als bondgenoot
Sandra Torres nam deel aan een ontbijt met evangelische voorgangers en andere religieuze leiders in een hotel van de hoofdstad. Daar stelde ze voor om een ‘Secretariaat voor Religieuze Zaken’ te openen als onderdeel van haar regeringsplan. In haar toespraak gaf ze te kennen dat dit nieuwe uitvoerende orgaan zou dienen om ‘de kerken bij te staan.’ ‘Ik wil een regering vormen met de tien geboden in de hand en laten zien dat dingen gedaan kunnen worden als je ze wilt doen,’ zei ze.
President Alejandro Giammattei maakte tijdens zijn corrupt beleid al gretig gebruik van de steun van bepaalde religieuze groepen. Dikwijls staan die onder sterke invloed en steun van Amerikaanse evangelische religies die het kapitalistisch systeem als enig haalbaar en toegelaten politiek systeem heilig verklaard hebben. Daar waar het nodig is zullen die dan ook geloof, religie, moraal, politiek, partijen en gedragscodes handig door elkaar draaien.
Als dank ondertekende Giammattei zijn verbintenis met de religieuzen door middel van een overheidsdecreet waarin hij de tussenkomst van de Procuraduría General de la Nación (een staatsinstelling die zich richt op juridisch advies en consultancy van het openbaar bestuur) voor de registratie van kerken achterwege liet en zo de processen voor hun legalisatie versnelde.
Semilla een uitgelezen slachtoffer
Voor evangelische groepen waren de presidentskandidaat en zijn partij Semilla een welgekomen kluif om duim en vingers af te likken. De desinformatiecampagne werd verkondigd vanaf de meest luxueuze preekgestoelten tot geïmproviseerde kerkjes op het platteland en ver van stedelijke gebieden. In een land waar 41,3% van de mensen zichzelf evangelisch noemt (volgens gegevens van het Duitse statistiekenportaal Statista 2020) weegt de invloed van religieuze leiders zwaar bij het kiespubliek als het op stemmen aankomt.
Berichten vol verkeerde informatie over Bernardo Arévalo circuleerden op sociale netwerken, waaronder het bericht van dominee Carlos Rivas, van de Alfa y Omega kerk. Terwijl hij preekte op een geïmproviseerde preekstoel op een binnenplaats met een met bloemen overdekte patio, vroeg hij de aanwezigen om zijn boodschap naar de president van Semilla te sturen. ‘Bernardo Arévalo, als je naar me luistert, zul je branden in de hel, zoon van Satan.”
Moisés Fuentes is de huidige voorzitter van de Apostolische Raad en pastor van een van de grootste kerken in het departement San Marcos. Hij is een van de verantwoordelijken voor het Presidentiële Forum, georganiseerd door de Apostolische Raad van Guatemala, gehouden op 30 mei van dit jaar. En wie waren erop uitgenodigd? De kandidaten Manuel Conde van de partij Vamos (van president Giammattei), Zury Ríos (dochter van dictator en genocidair Efraín Ríos Montt), Sandra Torres van UNE en kandidaten van andere partijen. De presidentskandidaat van Semilla was niet uitgenodigd.
De geloofsleer van de welvaart
De theologie of geloofsleer van de welvaart komt (ja, natuurlijk) uit de Verenigde Staten. Het is een controversiële religieuze overtuiging die stelt dat financiële zegen en lichamelijk welzijn altijd Gods wil zijn en dat geloof, positief spreken en donaties aan religieuze doelen iemands materiële rijkdom zullen vergroten. De theologie van de welvaart ziet de Bijbel als een contract tussen God en mensen: als mensen in God geloven, zal hij hen zekerheid en welvaart geven.
Het is duidelijk dat die aller individueelste opvatting van het geloof de wraakroepende – zelfs onterechte – luxe en rijkdom van de enen – met Gods zegen en de bijbel in de hand -vergoelijkt naast de schrijnende armoede van anderen. Daarbij staat ze haaks op een geloofsbeleving die de zorg voor de anderen en de gemeenschap omarmt.
Een van de evangelische kerken in Guatemala die de theologie van de welvaart nastreeft is de kerk Vida Real. In een Twitter Space genaamd ‘Dialoog tussen christenen over het politieke scenario in Guatemala’, verwees de pastor naar de vermeende vervolging die Bernardo Arévalo zou ontketenen als hij president werd. ‘Ze kunnen zo ver gaan om zelfs de bijbel te verbieden. Dan moeten we het eens worden en zeggen: is het dat wat we willen en gaan we er blindelings voor stemmen?’
Met de hakken over de sloot
Volgens de verkiezingsautoriteiten werden 9.270.360 geregistreerde Guatemalteken verwacht om deel te nemen aan de tweede ronde. Terwijl de publieke opinie bestookt werd door de twee overblijvende partijen om in de gunst te komen, was het niet eens zeker dat Semilla alsnog kon deelnemen aan de tweede ronde. Uiteindelijk lukte het wel en kon Semilla van Bernardo Arévalo en Karin Herrera, vicepresidentskandidaat met de hakken over de sloot deelnemen. Na die klip omzeild te hebben, was het spannend afwachten naar het resultaat. En wat bleek? Semilla haalde 58% van de stemmen en Sandra Torres van de partij UNE 37%.
Wat er in de nacht van 20 augustus gebeurde, werd gezien als een historische gebeurtenis. Niet in het minst omdat in de eerste ronde de nulstem nog 17% bedroeg, terwijl die in de tweede ronde op 20 augustus teruggebracht werd tot 3,4%.
Als de vos de passie preekt, boer let op uw ganzen
Zoals iedereen weet die het wil weten hebben de VS maar een enkel principe: ‘onze belangen.’ Hun relaties met de landen van Latijns-Amerika worden geleid door dit principe. Democratie en mensenrechten zijn daarbij nauwelijks een uithangbord. In die zin zaten ze al geruime tijd verveeld met de corrupte regering van Guatemala die de rechtsstaat onderuithaalde. Hoe kun je het verrechtvaardigen de kwalijke Guatemalteekse regering als bondgenoot te houden en het hangbord ‘democratie’ en ‘mensenrechten’ te handhaven zonder dat het te veel afbladdert? Het antwoord is nog maar eens duidelijk: ‘onze belangen.’ We hebben de regering nodig om de migratie en de drugshandel af te remmen. Vandaar dat de regering van de VS maar wat opgelucht was met de overwinning van een kandidaat die hen op het eerste gezicht integer lijkt.
De Amerikaanse president Joe Biden feliciteerde via zijn Twitter-account de bevolking én Arévalo met de ‘eerlijke en vreedzame’ tweede ronde van de verkiezingen.
Heksenjacht gaat door in de nasleep
De klok was nog moeilijk terug te draaien. Zowat iedereen in de wereld die er toe doet had Bernardo Arévalo gelukgewenst. Dus best alle pijlen richten op zijn partij. Op 22 augustus, amper twee dagen na de tweede stemronde, diende het Openbaar Ministerie zijn tweede verzoek in tot opheffing van de immuniteit van de directeur van de Hoge Kiesraad. Een dag later verzocht het ministerie ook om de opheffing van de immuniteit van de voorzitster en van nog een paar magistraten van de Hoge Kiesraad op grond van de bewering dat zij onjuist handelden in een zaak die niets te maken had met Semilla. Het Openbaar Ministerie vroeg tevens de namen op van de mensen die in het hele land bij de stembureaus werkten en de namen van alle personen die verantwoordelijk waren voor het overbrengen van de gegevens van de telling in elk stembureau naar het digitale kiessysteem.
Verkozen president met de dood bedreigd
Ondertussen vaardigde de Inter-Amerikaanse Commissie voor de Rechten van de Mens (IACHR) beschermende maatregelen uit ‘om het recht op leven en persoonlijke integriteit van Bernardo Arévalo de León en Karin Herrera Aguilar te beschermen.’ Het veiligheidsteam van Arévalo had immers verontrustende informatie ontvangen over een plan om hem te vermoorden. De misdaad zou uitgevoerd worden door agenten van de Staat. Volgens de informatie waarschuwden ‘ten minste drie bronnen binnen staatsinstellingen, met een hoge mate van betrouwbaarheid, voor het bestaan van dat plan met de naam Colosio, dat zou worden uitgevoerd om een einde te maken aan het leven van Arévalo.’ De benaming van het plan verwijst naar de moord op de Mexicaanse kandidaat van de PRI-partij in 1994. In het rapport stond ook dat de bronnen, die het beveiligingsteam van Bernardo Arévalo waarschuwden, elkaar niet kenden.
Nog een lange weg te gaan
Het is niet omdat de kandidaten van de partij Semilla triomfantelijk uit de stembussen gehaald werden dat alle leed geleden is. Het gerechtelijk onderzoek naar de partij loopt nog altijd en er is nog een lange weg af te leggen tot de nieuwe president aantreedt op 14 januari 2024. Openbaar aanklager José Rafael Curruchiche verzekerde dat, in het kader van het onderzoek, meer invallen en arrestatiebevelen niet worden uitgesloten.
Inmiddels is de partij van de verkozen President, Semilla, wettelijk ontbonden. Dat heeft tot gevolg dat de verkozenen in het Parlement nu ‘onafhankelijken’ zijn en geen deel meer kunnen uitmaken van het bureau, en ook geen voorzitters van wetgevende commissies meer mogen zijn, wat hun invloed in het Congres enorm zou beperken.
De beslissing, die alvast illegaal is, zal geen invloed hebben op de benoeming van Bernardo Arévalo als president. Anderzijds zal deze juridische hetze de kring en de juridische medewerkers van zijn partij uitputten en meer onzekerheid veroorzaken in een land dat de afgelopen jaren kreunt onder een toename van autoritarisme en de vervolging van personen en NGO’s die kritiek uiten op het corrupte systeem. De boodschap van Semilla om de corruptie te lijf te gaan wekte net de verwachtingen op van veel mensen in het land.
De ambassades van Antigua en Barbuda, Argentinië, Canada, Chili, Colombia, Costa Rica en de Verenigde Staten drongen aan op een bijeenkomst van OAS. Die gaat door begin september.
Als onderdeel van de verbintenis die zittend president Giammattei aanging met de Organisatie van Amerikaanse Staten (OAS), benadrukte hij dat de waarnemingsmissie van de OAS het proces zal begeleiden tot de inhuldiging van de nieuwe autoriteiten op 14 januari, om ervoor te zorgen dat de overgang verloopt zoals ‘nog nooit eerder is gebeurd.’
Deze verkiezingen zullen de geschiedenis ingaan, wegens niet legale beschuldigingen van onregelmatigheden, de uitsluiting van partijkandidaten die wilden deelnemen (een van hen, kandidaat voor vicepresident van de Beweging voor de Bevrijding van de Volkeren – MLP), de aanzienlijke onthouding in de stembus tijdens de eerste ronde (ongeveer 40 procent), de massale opkomst voor de tweede stemronde en de onafgebroken onwettige strafrechtelijke interventies van allerlei staatsinstellingen om te beletten dat een sociaaldemocratische partij aan de macht komt.
