Op vrijdag 23 augustus pakte Bernie Sanders uit met zijn ‘Green New Deal’ voor de Verenigde Staten. Het is een ambitieus tienjarenplan voor de bescherming van het leefmilieu. Het liet zich inspireren door de ‘New Deal’ van President Roosevelt in de jaren ’30 van vorige eeuw, waarmee de V.S. uit de economisch en financiële crisis zijn geraakt.
Op 2 september pakt Diem25 uit met zijn ‘Green New Deal for Europe’, geïnspireerd door dat van Sanders, maar aangepast aan de Europese politieke context.
Dat deze twee hand in hand gaan is een fantastisch voordeel. Milieuproblemen zijn mondiaal, en moeten mondiaal worden aangepakt. Als de V.S. en de E.U. het voorbeeld kunnen geven, als sociale bewegingen op beide continenten samen aan één concreet doel kunnen werken, is de strijd al half gestreden.
Een dubbele crisis
Het Europese Green New Deal (GND) vertrekt van de vaststelling dat de huidige crisis dubbel is: niet enkel ons natuurlijk leefmilieu wordt bedreigd, maar ook onze samenlevingen zelf door de groeiende ongelijkheid. De twee zijn even gevaarlijk, de milieucrisis wegens het onherstelbaar karakter dat ze kan aannemen, de ongelijkheid wegens de politieke onstabiliteit die ze veroorzaakt.
Diem25 stelt drie oplossingen voor.
De eerste oplossing is een uitgebreid programma voor openbare investeringen. Het kan gefinancierd worden door de Europese Investeringsbank a rato van 5 % van het Bruto Binnenlands Product van de E.U., zijnde 500 miljard € per jaar. Hiermee kan een nieuwe milieuvriendelijke economie worden uitgebouwd, gericht op re-productie, en kan geïnvesteerd worden in kleinschalige biologische landbouw.
Zo’n oplossing met obligaties, gegarandeerd door de Europese Centrale Bank, vergt geen nieuwe belastingen en dat is ongetwijfeld een enorme troef. Niet dat Diem25 niet aan belastingen denkt, maar dan in omgekeerde zin: alle stimulansen die vandaag leiden to milieuvernietiging, sommige subsidies bijvoorbeeld, moeten er uit.
Een eerste sector om in te investeren is die van de arbeidsmarkt. Er moeten decente jobs komen voor iedereen, met een kortere arbeidstijd en dus een beter loon. Arbeiders moeten ook een stem krijgen in hun ondernemingen. Verder stelt Diem25 een ietwat twijfelachtig ‘zorginkomen’ voor, dat m.i. iets te veel doet denken aan het loon voor ‘de vrouw aan de haard’.
Lokale initiatieven met coöperaties kunnen gesteund worden met een groen solidariteitsnetwerk.
En verder moeten de investeringen gaan naar huisvesting, infrastructuur, sociale diensten, innovatie- en onderzoeksprojecten.
Een Milieu-Unie
De tweede oplossing is de oprichting van een Milieu-Unie om de Europese wetgeving aan te passen aan de wetenschappelijke consensus.
Er moet een noodtoestand worden uitgeroepen om vooruitgang en welzijn los te koppelen van economische groei. Alle EU-Lidstaten moeten zich ertoe verbinden tot een netto-nul emissie te komen van broeikasgassen. Dit mag niet gebeuren met dreigende sancties, maar integendeel met hulppaketten.
Aangezien het economisch systeem moet veranderen zal er specifieke wetgeving voor duurzaamheid moeten uitgevaardigd worden. Een koolstoftaks kan, maar moet gemoduleerd worden.
Het energiebeleid zal uiteraard moeten aangepast worden, niet-hernieuwbare energie moet ontraden worden. Alles moet gebeuren tegen de achtergrond van een Europese solidariteit.
Een Commissie voor Milieurechtvaardigheid
Tenslotte is het derde voorstel gericht op onderzoek en controle. Het is de bedoeling een onafhankelijk instantie in het leven te roepen om regeringen advies te geven om in Europa en de rest van de wereld tot milieurechtvaardigheid te komen.
Milieurechtvaardigheid kan niet worden losgekoppeld van sociale rechtvaardigheid, zo staat hier letterlijk, maar ik vraag me dan af waarom deze commissie niet voor een ‘rechtvaardige transitie’ heet?
Hoe dan ook, het gaat hier om het streven naar solidariteit op het vlak van gezondheid, werkgelegenheid, mobiliteit en onderwijs. Ook de internationale solidariteit en die tussen de generaties komt hier aan bod. Het verleden kan worden goedgemaakt, met herstelbetalingen voor de kolonisering bijvoorbeeld.
Een echte kans
Wie Diem25 enigszins volgt weet dat alle politieke voorstellen zorgvuldig zijn uitgewerkt, pragmatisch en realistisch zijn.
Dat is ook hier weer het geval, hoewel het duidelijk is dat er nog steeds geen deskundige sociale rechtvaardigheid in de ploeg zit. Alle noodzakelijke sociale maatregelen zitten in de tekst, maar er ontbreekt een sociale visie.
Dat kan worden recht getrokken.
Dit voorstel is zeer ambitieus, maar het valt wel meteen op dat de ambities enkel op het niveau van de politieke wil liggen. Alles kán namelijk zo meteen worden uitgevoerd.
Deze tekst moet dan ook supersnel worden verspreid en bekend gemaakt. Het kan een eerste en tastbaar instrument worden voor de acties van 20 september. Er zullen altijd wel elementen zijn die niet door iedereen worden gesmaakt, of die verder moeten verduidelijkt worden. Dat kan geen bezwaar zijn.
Dit is een fantastisch werkstuk dat zo in de politieke en sociale actie kan meegenomen worden.
