De klimaatmars trekt door Brussel en daar zijn goede redenen voor. De klimaatverandering zelf en het verlies aan biodiversiteit nemen angstwekkende proporties aan. De hoge temperaturen in Zuid-Europa deze zomer, de bosbranden, de stormen en orkanen, niemand kan de realiteit en de gevaren nog loochenen. Tel daarbij wat nooit wordt geteld: de verschroeiende milieugevolgen van de oorlogsvoering in Oekraïne en in het Midden-Oosten.
We hebben oplossingen maar ze worden niet toegepast. Enerzijds zijn sommige voorstellen niet direct aangepast aan de behoeften van samenlevingen waarin grote groepen gewoon de middelen niet hebben om, bijvoorbeeld, een nieuwe elektrische auto te kopen of het huis te isoleren. Anderzijds zijn er nog steeds onopgeloste dilemma’s die voortvloeien uit de technologisch en economische ontwikkelingen.
Eén zo’n dilemma is in Uitpers al uitvoerig besproken. De energie-transitie vergt een stopzetting van de vervuilende extractienijverheid en tegelijk heeft ze gigantische hoeveelheden delfstoffen nodig die er enkel kunnen komen door … diezelfde extractienijverheid.
Een tweede dilemma vloeit voort uit de nu bijzonder populaire ‘artificiële intelligentie’. Die zou onze hele samenleving sterk kunnen beïnvloeden en ook de industrie een flinke schok kunnen bezorgen. Alleen, hebben we de middelen om die AI te laten groeien zoals ze nu aan het groeien is?
Er zijn namelijk drie problemen: energie, water en investeringen. Indien er niet snel oplossingen worden gevonden om ze terdege aan te pakken, wordt AI onverenigbaar met de noodzakelijke energietransitie.
Kerncentrales zijn geen oplossing
In de VS zijn de elektriciteitsprijzen op vijf jaar tijd met 267 % gestegen. Sam Altman van OpenAI zegt dat hij 250Gh (gigawatt uur) nodig zal hebben, dat is, voor één bedrijf, zoveel als één derde van het piekverbruik in de hele VS.
AI én de cryptomunten verslinden energie, in die mate dat men niet alleen prijsstijgingen en eventueel tekorten verwacht maar ook conflicten rond wie de beschikbare energie mag verbruiken. In Ierland gaan die twee sectoren nu al met 20 % van het totale verbruik lopen.
Tegen 2030 zouden de wereldwijde behoeften stijgen tot 1250 tot 1500 Twh (terawatt uur).
Men is volop gigantisch grote datacenters aan het bouwen met enkel voor 2025 al meer dan 300 miljard € investeringen.
Aanvankelijk werkten de grote bedrijven (Google, Microsoft, Amazon, Nvidia …) vooral met schone energie, maar die is er in onvoldoende mate en daarom zijn ze nu bezig met de bouw van hun eigen kerncentrales. Tien Gwh is echter evenveel als wat tien kerncentrales kunnen leveren, dus ook die mogelijkheid is beperkt.
Water
Om al die gigantisch sterke computers af te koelen is er ook ontzettend veel water nodig. Hierover zijn veel minder cijfers bekend. Een deel van het water kan ook opnieuw in het circuit worden gebracht en is dus niet noodzakelijk verloren. Bedrijven geven er tot nog toe echter de voorkeur aan het water te laten verdampen, en dan is het wel degelijk weg.
Grote datacenters worden bij voorkeur daar gebouwd waar de elektriciteitsprijzen het laagst liggen en laat dat nu ook de regio’s zijn waar de watertekorten nu al een probleem vormen, denk bv aan Marokko.
Weet dat voor elke vraag aan ChatGPT er een halve liter water nodig is! Een beeldproductie voor AI kost makkelijk 5 liter water. Tegen 2027 denkt men rond de 4,2 tot 6,6 miljard kubieke meter water te zullen verbruiken, vier tot zes keer zoveel als heel Denemarken!
Het beschikbare zoetwater op aarde is niet onbeperkt, dus het is bijna zeker dat dit tot grote conflicten zal leiden.
Investeringen
In de lente van 2025 schatte McKinsey de noodzakelijke investeringen in AI voor de komende vijf jaar op 5,2 biljoen US$. Vandaag vreest men dat het nog meer kan zijn.
Er is echter één probleem: men bouwt aan een productiecapaciteit voor een vraag die er nog niet is! De onzekerheid is dus vrij groot en daar houden investeerders eigenlijk niet van.
Bovendien ligt dat gigantisch kapitaal ook niet voor het rapen en dus wemelt het op die markt van niet altijd zeer betrouwbare financiers. Het hele systeem is niet gebaseerd op aandeelhouderschap maar op schuldenlast, wat betekent dat als er ergens een ernstig probleem ontstaat, de hele markt in elkaar kan stuiken. Er wordt meer en meer over een ‘AI bubble’ gesproken. Het is een kapitalisme op z’n slechtst en gevaarlijkst, speculatieve investeringen om zo snel als mogelijk zo veel winst als mogelijk binnen te halen tot de bubble barst.
Oplossingen?
In het handelsakkoord dat Ursula von der Leyen van de Europese Commissie afsloot met VS-president Trump werd beloofd dat de EU voor 750 miljard olie en gas zou kopen op een periode van drie jaar. Dat is zoveel als wat de VS zelf op één jaar verbruikt. Nu heeft de VS nog wel een groot potentieel waar het 75 jaar mee zou kunnen doorgaan, maar alle export moet daar uiteraard van afgetrokken worden.
Duurzaamheid bereiken met zonne- en windenergie lukt niet, daarvoor zou een veel te grote oppervlakte nodig zijn. Kernreactoren kunnen wel en daar is men volop mee bezig, maar het leidt tot een ontzaglijk groot en gevaarlijk afvalprobleem.
De warmte die in de grote datacenters geproduceerd wordt kan eventueel gerecycleerd worden, ook daar wordt aan gewerkt, maar het enthousiasme is niet overal even groot.
Mensen als Elon Musk willen nu alles op alles zetten voor wat astro-elektriceit wordt genoemd. Men wil zonne-energie opvangen in de ruimte en via radiostraling naar speciale antennes op aarde sturen. Vandaar dat Musk beweert dat er een onuitputtelijke energiebron bestaat, de zon zelf. Het principe van deze astro-elektriciteit werd al in 1968 uitgewerkt, maar men is nog lang niet aan enige concrete toepassing toe. En ook daarvoor is met de huidige kennis een zeer grote oppervlakte nodig, zo’n 180.000 km2 of ongeveer 3 % van het grondgebied van de VS.
Wie al deze elementen in rekening neemt, begint te begrijpen dat de Europese New Deal naar de achtergrond verdwenen is. AI en cryptomunten zijn niet compatibel met duurzaamheid en dus neemt men, tegen beter weten in, de weg van het grootste kwaad.
Het heeft bijzonder weinig zin om mensen aan te sporen het licht in de badkamer uit te doen als elders een gigantische verspilling wordt aangemoedigd.
Het lijdt geen twijfel dat AI en alle gadgets die we vandaag krijgen voorgeschoteld industrieel en individueel erg nuttig kunnen zijn, maar de overheid zou zich wel mogen buigen over de vraag of ons overleven niet op de eerste plaats moet komen.
