Annet Mooij, David Bos en Sonja van ’t Hof (red), Grenzeloos nieuwsgierig, Opstellen voor en over Abram De Swaan, Uitg. Bert Bakker, Amsterdam, 2007, 344 blz. ISBN 9789035131507
Grenzeloos nieuwsgierig is niet zomaar een liber amicorum omdat Abram de Swaan ook niet zomaar een prof is die op zijn 65 op een academische manier wordt uitgewuifd. De samenstellers hebben heel veel en vaak boeiende bladzijden nodig om deze intellectuele duizendpoot te definiëren die niet vies was om op zeer uiteenlopende terreinen rond te lopen.
Naast zijn internationale faam als socioloog van de ‘Amsterdamse school’ was De Swaan ook journalist, essayist en columnist (o.m. de zeer goed ontvangen bundels “Het lied van de Kosmopoliet” en “Perron Nederland”). “Een boterham met tevredenheid”, “Zorg en de staat”, “Het spreekuur als opgave” en “Woorden van de wereld” zijn maar enkele van de vele krenten die opspringen uit het rijke oeuvre van De Swaan. Zoals de cultuursocioloog Nico Wilterding schrijft, kenmerkt het oeuvre van De Swaan zich door grote verscheidenheid en een virtuoze en bijna grillig te noemen afwisseling van onderwerpen, genres, stijlen en disciplines. “Hij schreef over politieke coalities en kabinetsformaties, medische psychotherapeutische praktijken, agorafobie, de sociogenese van de verzorgingsstaat, kunst en distinctie, transnationaal cultureel verkeer, de rationele-keuzetheorie, het wereldtalenstelsel, genocidaal geweld en nog heel veel meer, en die onderwerpen behandelde hij in columns, essays, artikelen en gedegen boekwerken. ” (p. 305)
Liber amicorum
Dit liber amicorum is geschreven door zijn oud-promovendi en enkele naaste universitaire vrienden, collega’s en medewerkers. Het zijn niet minder dan dertig opstellen geworden. Ze zijn geschreven voor De Swaan en ze handelen meestal ook over hem: over zijn leven, zijn werk, zijn daden en zijn eigenaardigheden. Sommige halen persoonlijke herinneringen op, andere karakteriseren De Swaans oeuvre en zijn stijl van sociologiebeoefening of belichten hem in een bepaalde episode van zijn leven of in een bepaalde hoedanigheid.
Deze dertig opstellen werden opgedeeld in zes delen. Het eerste deel grijpt terug op het begin van De Swaans universitaire loopbaan en bevat vooral bijdragen over de vakgroep verzorgingssociologie waaraan de Swaan als jong hoogleraar leiding gaf. Deel twee biedt onderdak aan de beschouwingen die zijn geïnspireerd door De Swaans werk op het gebied van de ‘gevoelshuishoudkunde’, de sociogenese van psyschische problemen en de kunstsociologie. In deel drie zijn enkele meer persoonlijk getinte bijdragen ondergebracht over De Swaan als oprichter van de Amsterdamse School, als promotor en als universiteitshoogleraar. De thematiek van identificatie en desidentificatie, staatsvorming, geweld en genocide komt aan de orde in deel vier. De beschouwingen in deel vijf cirkelen opnieuw rond de hoofdfiguur en belichten hem in verschillende levensfasen en vanuit diverse invalshoeken. In het zesde en laatste deel staan de bijdragen die het gehele oeuvre van De Swaan tot onderwerp hebben.
Grillige wetenschapper
Daarin staat onder meer de boeiende bijdrage van Nico Wilterdink die wijst op een zeer belangrijke spanning in De Swaans werk. “Vanaf zijn studententijd laveerde hij tussen wetenschap en essayistiek, precisie en relevantie, systematische analyse en gedurfde interpretatie. Terwijl hij werkte aan zijn specialistische, eng-politocologisch, streng-wetenschappelijk proefschrift, schreef hij stukken die ‘relevant en bewogen’ waren en ‘pogingen tot omvattende maatschappij-waardering’ voorstelden. Alleen zag De Swaan het als een tekort ‘dat ik als vakpoliticus en essayist niet samenval (…) Dan pas zal ik met mijn werk gelukkig zijn, als er een synthese tussen die twee gevonden is’.” (p. 308)
Die spanning heeft De Swaan niet kunnen opheffen, maar misschien maakte hem dat juist tot die boeiende, maar ook grillige wetenschappper-annex-nog-veel-meer die hij altijd geweest is.
De Swaan kreeg met “Grenzeloos nieuwsgierig” het liber amicorum dat hij verdient: veelzijdig, boeiend en kritisch.
(Uitpers, nr 100, 9de jg., juli-augustus 2008)
U kunt dit boek via de link hieronder rechtstreeks bestellen bij:
en wie via Uitpers bestelt, helpt Uitpers!
De link:
http://www.groenewaterman.be/anne/index.dll?webpage=index.htm&inpartcode=497577&refsource=uitpers
