Nicolas Sarkozy is tijdens zijn bezoek aan Rome verheven tot “kanunnik” van Sint-Jan-van-Lateranen. Dat geeft het voortaan het privilege om per paard deze basiliek binnen te komen. Het is gewoon een voorrecht waar alle Franse presidenten recht op hebben. Maar de merkwaardige uitspraken van Sarkozy tijdens zijn bezoek aan de Heilige Stoel over de rol van kerk en christendom in de Europese maatschappij deden in Frankrijk links en rechts de wenkrauwen fronsen.
Frankrijk dat model wil staan voor de scheiding tussen kerk en staat in een westerse wereld waar dat democratisch beginsel meer uitzondering dan regel is. Kijk maar naar de campagne voor de Amerikaanse presidentsverkiezingen waar nagenoeg alle kandidaten elkaar om de oren slaan met bijbelse citaten.
De nieuwe kanunnik van Sint-Jan-van-Lateranen zei dat de godsdiensten een grote rol te spelen hebben in de samenleving. Hij had het over de christelijke wortels van de Franse maatschappij, wat niet hoeft te verwonderen. Tijdens de discussie over het voorwoord bij wijlen de Europese “grondwet” vond Sarkozy dat daar best sprake kon zijn van de christelijke wortels van Europa.
De verklaringen van Sarkozy betekenen een breuk met zijn voorganger Jacques Chirac die sterk gehecht was aan de wet van 1905 waarbij scheiding van kerk en staat wordt geregeld. Sarkozy speelde daarentegen als minister van Binnenlandse Zaken de kaart van het communautarisme (waarbij iemand in de eerste plaats beschouwd wordt als lid van een etnische of religieuze gemeenschap in plaats van een ‘citoyen’). Het staat haaks op de ingewortelde cultuur van scheiding tussen kerk en religie. Maar ook op dat vlak toont Sarkozy zich een waardig bewonderaar van de Amerikaanse ‘neo-conservatieven’.
Zorgwekkend
Het is veelbetekenend dat zelfs in Frankrijk het principe van scheiding tussen kerk en staat op de helling wordt gezet. Dat principe staat immers steeds meer onder druk, vooral sinds de val van de Berlijnse Muur in 1989. Dat is zeker zo in Polen, waar die scheiding zelfs daarvóór al niet echt bestond. In Roemenië is de Orthodoxe kerk zogoed als verheven tot staatskerk.
Maar ook buiten de EU is de evolutie zorgwekkend. In Rusland voert de leiding van de Russisch-orthodoxe kerk actief campagne voor Poetin. Patriarch Alexis II noemt het duo Poetin en Medvedev een zegen voor Rusland. Poetin geeft de Russisch-orthodoxe kerk het statuut van bewaakster van de Russische ziel.
In het Verenigd Koninkrijk is ex-premier Tony Blair intussen officieel katholiek geworden. Hij kon zich moeilijk bekeren toen hij nog premier was, want de premier van het Koninkrijk wordt geacht een grote zeg te hebben in de aanwijzing van de aartsbisschop van de Church of England – waarvan de koning(in) het hoofd is. Blair zou zich hebben bekeerd onder invloed van zijn vrouw Cheryl, een advocate die vooral naam en fortuin maakte door de verdediging van superrijke klanten. Blair bewees zijn katholieke naastenliefde door zeer rijke geldschieters van zijn New Labour tot lid van het Hogerhuis te benoemen.
God bless America
Sarkozy haalt mosterd bij de Amerikaanse neo-conservatieven die ondanks hun tegenslagen nog altijd sterk wegen op de campagne voor de presidentsverkiezingen van november volgend jaar.
Het verloop van die campagne is verbijsterend. Terwijl het Amerikaanse kredietwezen in een zware crisis zit en er nog veel meer moeilijkheden op komst zijn, terwijl de Amerikaanse oorlogen in Irak en Afghanistan diepe wonden blijven slaan, debatteren de Republikeinse kandidaten over de bijbel en lopen de Democratische kandidaten de kerken plat. Alle kandidaten van de twee grote partijen verwijzen in elke toespraak enkele keren naar God en de bijbel. Zelfs conservatieven gewagen van “een overdosis”.
Alle Republikeinse kandidaten zijn het over één ding eens: Jezus-Christus zal terug op aarde komen. Volgens de mormoon Mitt Romney zal dat in de staat Missouri gebeuren, volgens sommige protestanten op de Olijfberg in Jeruzalem. Heeft God de wereld nu echt in zes dagen geschapen en dat 6.000 jaar geleden? Twijfel. Maar aan het creationisme twijfelen ze niet. Het verschijnsel is zo zorgwekkend dat een groep van enkele duizenden wetenschappers een oproep heeft gedaan om op tv een debat te krijgen over de evolutieleer en de plaats van de wetenschap.
Scheiding van kerk en staat was nochtans een van de principes die de ‘Fouding Fathers’ die beïnvloed waren door de ideeën van de Verlichting. Godsdienst hoorde tot de privé-sfeer. Maar in de aan gang zijnde campagne durft geen enkele kandidaat het aan om op de vele vragen over hun religiositeit en hun bijbelkennis te antwoorden dat dit een ‘privé zaak’ is.
(Uitpers, nr. 93, 9de jg., januari 2008)
