Hoe vrouwen uit de geschiedenis zijn geschreven.
Op het grote veteranenkerkhof van Arlington, Virginia, VS, werden vorige week alle namen geschrapt van zwarten, hispanics en vrouwen op de lijst van ‘beroemde graven’. Blijkbaar zijn deze mensen voor niets gestorven, niemand zal nog naar hun graf gaan kijken. Misschien bestonden ze zelfs niet?
Toch hoeft een dergelijke brutale en mensonwaardige daad ons niet te verbazen. In feite is het zelfs precies dat wat al een hele geschiedenis lang met vrouwen gebeurt. Titiou Lecocq schreef er een boek over, hoe vrouwen zeer bewust uit de boeken werden geschrapt, om de dominantie van mannen kracht bij te zetten, om te doen alsof wat vrouwen deden en creëerden ‘niet echt’ was.
Het is bijwijlen een weerzinwekkend verhaal, goed gedocumenteerd, een lang historisch overzicht om duidelijk te maken dat er niets nieuws onder de zon is. Keer op keer wordt de naam van vrouwen ‘toevallig’ vergeten of zeer bewust geschrapt.
Titiou Lecocq geeft een overzicht vanaf de prehistorie, alhoewel ze onderstreept dat ‘de’ vrouw in die periode niet bestond. Ze duurt duizenden jaren lang en was beslist geen ‘zacht kabbelende rivier in een zonovergoten land’. Maar kijk, als uit die periode graven worden gevonden, of grottekeningen, en er liggen gescherpte stenen bij die werden gebruikt voor de jacht, dan gaat men er zonder verpinken van uit dat het om een man gaat. Nu er ook vrouwelijke wetenschappers zijn blijkt meer en meer dat dat helemaal niet klopt en dat de mythe dat vrouwen nooit deelnamen aan de jacht gewoon fout is.
Ook over het neolithicum is het vaak gewoon gissen naar wat vrouwen deden, maar alles wijst er op dat met de landbouw en het sedentarisme vrouwen er op achteruit gingen. Wel ontstonden zo’n goede 2000 jaar v.C. de eerste geschriften. Eén tekst is duidelijk geschreven door een vrouw, als een ‘ik’, maar dat wordt dan weer ontkend door mannelijke wetenschappers. Ze zou die tekst gedicteerd hebben aan een man.
Uit de Oudheid en de mythes over Amazones blijkt dan weer dat vrouwen wel degelijk deelnamen aan de gewapende strijd. Ook in de Middeleeuwen was dat zo, denk aan Jeanne d’Arc en met haar nog vele anderen die helaas vergeten werden.
De Renaissance was dan weer helemaal geen tijd van vooruitgang en rechten, wel integendeel. In tegenstelling tot de 12de en 13de eeuw waarin vrouwen toegang hadden tot alle openbare plaatsen, worden vrouwen weer verdwenen. Ook tijdens de Verlichting was dat zo en de uitspraken van beroemdheden als Voltaire en Rousseau spreken boekdelen. Heeft een vrouw dan een werk geschreven met succes, Voltaire aarzelt niet om het zich toe te eigenen of het toe te schrijven aan een andere man.
Het is ook met de Verlichting dat het seksueel binarisme ingang vindt, waardoor homosexualiteit die tot dan toe werd getolereerd, naar de marginaliteit wordt geduwd. Het is een politiek gebruik en misbruik van wetenschap en rationaliteit.
Vanaf dan, met de Franse Revolutie, de Code Napoléon, de Commune, de 19de eeuwse industrialisering en tenslotte de Eerste en de Tweede Wereldoorlog wordt het er nooit beter op. Vrouwen spelen in al die tijdsgewrichten een belangrijke rol, maar nauwelijks één of twee namen blijven telkens bekend.
Vrouwen moesten in Frankrijk en België wachten tot na de Tweede Wereldoorlog om stemrecht te krijgen. De vrouwen in de kolonies moesten nog langer wachten. De Algerijnse moslima’s zelfs tot 1958!
De auteur wijst erop dat er vooral geen enkele twijfel mag over bestaan dat deze ‘ontvrouwelijking’ telkens zeer bewust gebeurde. Het is helemaal geen toeval. Er is ook geenszins sprake van een lineaire evolutie van ‘barbaarsheid’ naar ‘beschaving’ en vooruitgang voor vrouwen, wel integendeel. Telkens worden er mythes verkocht zoals over de naar binnen gekeerde vagina en de niet ingedaalde teelballen, versus de naar buiten gekeerde penis. Voor de Grieken waren vrouwen gewoon een afwijking van de perfect geschapen man. En de Salische wet die vrouwen geen recht op de troon gaf, werd ons nagelaten door Troje! Je kan het niet zo belachelijk of absurd bedenken, of het werd echt gezegd.
Ook de vraag waarom vrouwen deze dominantie hebben aanvaard – of niet – wordt onderzocht in het boek. Altijd, in alle tijden, is er verzet geweest, ook met geweld. De auteur herinnert aan de suffragettes en aan de stakingen tegen het seksueel geweld in de eerste fabrieken.
En dat we ook vandaag nog niet zijn waar we zouden moeten zijn, blijkt duidelijk uit de harde discussies rond alle conflicten rond seksueel geweld, van femicides tot pesterijen. “Vrouwen willen geen plompverloren hand op hun billen”.
“Dit boek is een poging om de vrouwen te redden van l’oublioir, van het ‘vergeetapparaat’. Hun geschiedenis is niet homogeen en verloopt niet gelijkmatig, er waren goede en slechte tijden, maar vrouwen hebben altijd geschreven, geschilderd, nagedacht, plannen gemaakt en gesproken, zelfs wanneer men hen niet wilde horen” (p. 193). “Ze zijn nooit louter toeschouwer geweest van een wereld waarin mannen de plak zwaaiden. Dat is een fabeltje. Zelfs al werden ze uitgesloten van de politieke arena, van de macht, toch bleven ze zich verzetten. Dát is onze gemeenschappelijke geschiedenis” (p. 200).
Dit is een goed en zeer belangrijk boek voor alle mannen en vrouwen die streven naar een rechtvaardiger wereld.
