ij het triëren van kranten en magazines stoot men vaak op verrassingen. The Economist van 25 februari 2020 meldt dat de wereld beter dan ooit voorbereid is om de epidemie van het coronavirus te stoppen. In het nummer van 1 februari stond ook al dat het instellen van quarantaines zoals China had gedaan, in de rest van de wereld ondenkbaar is (“Outside China such quarantines are unthinkable”). No comment.
Gewaarschuwd
The Economist was een van die media die al jaren geleden klank gaf aan de waarschuwingen van wetenschappers voor komende viruspandemieën. Misschien ging dit gezaghebbend blad ervan uit dat zijn vele lezers onder de politieke en economische beleidvoerders conclusies zouden trekken uit die door wetenschappers voorspelde pandemiën. Een gewaarschuwd persoon is er twee waard.
Maar niet dus, zoals de voorbije weken bleek. Geert Bourgeois, tot voor kort minister-president van Vlaanderen en nu Europarlementslid N-VA) toont zich verbaasd over het tekort aan mondmaskers in Europa. Had men niet kunnen voorzien dat er een kink in de bevoorradingskabel kon komen en er dus in Europa voldoende eigen productiecapaciteit moest zijn, zodat men nu geen noodmaskers moet zitten stikken op naaimachines? Zeker met de waarschuwingen voor een pandemie in het achterhoofd?
Visies
Als leek zou je denken dat er inderdaad concrete noodplannen klaar lagen voor dergelijke min of meer aangekondigde extreme situatie. Maar dat is teveel gerekend op een langetermijnvisie van die beleidvoerders. We hadden allang beter moeten weten, op lange termijn denken is niet in. Er wordt vaak geregeerd in ambtstermijnen. Vier jaar voor een VS-president, vijf jaar voor die in Frankrijk, voor een Italiaans premier of een Belgische minister meestal veel korter, voor een Belgische burgemeester zes jaar enz.
De kortzichtigheid is te merken aan de infrastructuur in onder meer West-Europa en de VS: gebrekkige infrastructuur en onderhoud, zoals vorig jaar bleek bij de instorting van de Morandibrug bij Genua. Onlangs meldde de dienst voor het onderhoud van bruggen in Vlaanderen dat de maximumtermijn voor controle van drie naar vijf jaar is uitgebreid, bij gebrek aan middelen.
Slecht wegennet in België, Duitsland, de VS enz., slecht onderhouden bruggen en stuwdammen in de VS, Italië, Frankrijk, aftandse schoolgebouwen in Duitsland enz. In tal van landen is het ziekenhuiswezen “afgeslankt” als onderdeel van een zogenaamd soberheidsbeleid. Nu dreigt her en der een tekort aan ziekenhuisbedden, er is geen plan B. Dat is waartoe een gebrek aan lange termijnvisie, aan voorzienigheid, toe leidt.
Stabiliteit
Vooruitziendheid, dat zou toch eigen moeten zijn aan goed beleid. Maar met onder meer het stabiliteitspact in Europa, werd vooruitziendheid herleid tot afbouw van de nationale schuldenlast. Daar is op zichzelf niets mis mee, die schulden zijn een zware last voor de jongere generaties.
Maar die poging tot afbouw ging gepaard met zware besnoeiingen in investeringen voor collectieve voorzieningen – zoals onderwijs, openbaar vervoer, gezondheidszorg. En met steeds meer “niches” voor belastingontwijking en zeer gulle cadeaus voor het privé bedrijfsleven. Tegelijk bleven regeringen gul geld uitgeven voor de aankoop van wapens, zoals in België voor gevechtsvliegtuigen.
Ook in uitgaven voor research is gesnoeid. De Franse president Macron mag dan nu wel ‘l’union sacrée’ preken in de strijd tegen het virus, de voorbije maanden kwam het medisch personeel massaal en woedend op straat tegen de afbraak van de openbare gezondheidsdiensten en tegen de ondermaatse lonen. Een witte woede zoals we die ook in België al lang kennen. Frankrijk zit in een zware ziekenhuiscrisis ten gevolge van jarenlange besnoeiingen. In andere landen, zoals het Verenigd Koninkrijk en de VS, is het nog erger, om van Griekenland niet te spreken. En dat laat zich voelen in de stagnerende en zelfs dalende levensverwachting, vooral bij mensen met een laag inkomen.
In Frankrijk kwam ook het wetenschappelijk personeel de jongste tijd veel op straat. Mensen uit die sector stapten mee op in de manifestaties tegen Macrons pensioenhervorming en tegen een begroting die hun statuut zeer precair maakt. Maar ineens is er geld, 45 miljard euro, om de crisis te bezweren. Premier EdouardPhilippe sluit zelfs niet uit dat er ondernemingen zullen genationaliseerd worden – om ze te redden natuurlijk, want anders zijn politici als Philippe en Macron daar vierkant tegen.
Europa
De coronacrisis is ook een crisis aan het worden voor de Europese Unie (EU). De instellingen zoals de Commissie worden overrompeld door de lidstaten die elk hun eigen aanpak hebben – zelfs binnen de Benelux is er een groot verschil, zodat zelfs de vraag wordt gesteld of België de grens met Nederland niet moet sluiten.
Een Internetconferentie zoals ‘president’ Louis Michel organiseert, is een doekje voor het bloeden. Er is geen EU-beleid. Onderlinge grenzen die worden gesloten, kan best nuttig zijn, maar het is elk land dat op eigen houtje daarover beslist, Brussel kan het alleen maar vaststellen. Dat zal na deze crisis doorwerken. Zal Schengen die crisis zonder kleerscheuren overleven.
De ECB is, zoals directeur Christine Lagarde zei, inderdaad beperkt in haar bevoegdheden. Maar een boude uitspraak als “we zijn er niet voor de spreadstand van een land te bedwingen” (in casu Italië) geeft geen blijk van empathie voor het land dat het ergst is getroffen.
Hoe dan ook, van enige vooruitziendheid is geen spoor te merken. En ook de spoeddiensten werken niet.
Luchtbel
Collateral damage, nevenschade, is er voor VS-president Trump die het volgens een meerderheid van de VS-burgers niet goed aanpakt – een eufemisme voor het geklungel van een zelfgenoegzame beunhaas en diens omgeving. Zijn economische adviseur Larry Kudlow had op 6 maart nog gezegd dat een ‘micro approach’, een beperkte aanpak volstond nu de coronacrisis in de VS toch onder controle (‘contained’) was. Er mochten geen maatregelen komen die de lokale economie zouden schaden, want de nationale economie is in onverstoorbare goede doen.
Van Kudlow onthield men dat hij in 2007 zei dat er in de VS van een recessie absoluut geen sprake kon zijn. Schrap dat woord maar, alles is zeer goed en dat zal nog vele jaren zo blijven…In september 2008 kwam het faillissement van Lehman Brothers en de daaropvolgende bankencrisis. Van vooruitziendheid gesproken.
De zware neergang van de beurskoersen kan hij nu toeschrijven aan corona, maar diverse analisten die 2008 hadden zien aankomen, waarschuwen al langer voor de zeepbellen op de beurzen. De banken zijn nu sterker gereglementeerd, maar de zgn. hedge funds (speculatiefondsen) hebben met hun ongeremde speculaties weer zeepbellen gevormd. En zeepbellen spatten vroeg of laat uit mekaar, met of zonder virus.
Maar het Witte Huis gaat 850 miljard dollar op tafel gooien om de economie aan te zwengelen, geen recessie tijdens Trumps ambtstermijn. De VS-begroting voorzag nu al een tekort van 1100 miljard dollar, gevolg van de buitensporige cadeaus aan de allerrijksten van het land – dat is ca 5 % van het nationaal product. Met de extra’s loopt dat op tot 7 à 8 % ; investeren in VS-staatsschuld wordt dan iets minder aantrekkelijk.
Solidariteit
Merkwaardig verder hoe de staat met de crisis weer een centrale rol krijgt toebedeeld. En hoe al die neoliberalen nu ineens vol lof zijn voor de werkers die zich opofferen en voor de vele blijken van onderlinge solidariteit in de samenleving. Zullen ze na de crisis solidair genoeg zijn om die werkers een menswaardig loon te betalen, al ware het maar met het oog op de volgende crisis? Of is dat teveel vooruitziendheid gevraagd?
En wat voorspelt dat voor de aanpak van de klimaatcrisis die al decennia geleden werd aangekondigd en die nu onze regeerders lijkt te overvallen?
