“Gebroken vitrines. De andersglobalisten tien jaar na Seattle” , David Dessers en Mathias Lievens, Academia Press, 2009, 161 blz.
In feite is het ontroerend vast te stellen hoe groot de verwachtingen zijn als er over de andersmondialiseringsbeweging wordt gesproken. En hoe verscheiden ook. Het tot stand brengen van één mondiale sociale beweging die het kapitalisme c.q. het neoliberalisme ten val zal brengen. Het doen verdwijnen van het sektarisch gehakketak tussen diverse strekkingen van de linkerzijde. Het uitroepen van een nieuw socialisme, van ‘de 21ste eeuw’ of een ‘ecosocialisme’. Het wegen op de internationale besluitvorming.
En uiteraard, naarmate de verwachtingen hoger liggen, is ook de ontgoocheling groter. Want na tien jaar formeel bestaan van een ‘andersmondialiseringsbeweging’ is niets van dat alles bereikt. En dan wordt het makkelijk te vervallen in voor de hand liggende kritiek: de ‘neergang’ van de beweging, de ‘depolitisering’ ervan, de kloof tussen ‘kosmopolieten’ en ‘lokale armen’, de kloof tussen ‘bewegingen’ en ‘politiek’, en ga zo maar door.
Dessers en Lievens trappen niet in die val, gelukkig maar. In hun boek schetsen ze vooral de geschiedenis van de beweging, beginnend bij de protesten tegen de WTO (World Trade Organisation) in Seattle, over de Europese sociale fora van Firenze, Parijs en Londen, tot de mondiale fora van Porto Alegre. Het is een boeiend verhaal dat zeker jonge mensen die nog niet goed weten waar de klok en de klepel hangen een overzicht kan geven van hoe het allemaal begon, en vooral, waar het allemaal kan toe leiden. Hun talrijke verwijzingen naar Latijns Amerika, hun overzichten van enkele theoretische beschouwingen, van Hardt en Negri, Bensaïd, Holloway en de Sousa Santos, zijn daarom bijzonder welkom. Net zoals hun slotbeschouwingen over het ecosocialisme.
Niets dan lof dus voor dit boek, en wat volgt moet daarom zeker niet als kritiek op de auteurs of op dit boek worden beschouwd.
‘De’ ‘andersmondialiseringbeweging’ – allebei met aanhalingstekens – is een dermate moeilijk te vatten fenomeen dat iedereen er een eigen interpretatie kan aan geven. Voor een deel is dat normaal, omdat je op een forum of bij een grote sociale actie nooit alles kan meemaken, je ziet altijd maar een stukje, de seminars waar je aan deelneemt, de teksten die je mee schrijft, en afhankelijk van je ervaringen in die verschillende evenementen zal je met een positief, een kritisch, een twijfelend, of een negatief gevoelen weer naar huis komen. Het zou daarom goed zijn mochten de deelnemers aan de fora achteraf eens bij elkaar kunnen zitten om hun ervaringen te delen en te vergelijken. Dat gebeurt nu, Belgisch, Europees en mondiaal enkel door diegenen die het forum organiseren, maar nooit door diegenen die er gewoon aan deelnemen.
Het tweede punt heeft te maken met de aanhalingstekens. ‘De’ ‘andersmondialiseringsbeweging’ bestaat immers niet. Er bestaat een enorm grote verscheidenheid van bewegingen, ngo’s en intellectuelen die op geregelde tijdstippen nationaal, continentaal, mondiaal of thematisch samenkomen – een ‘beweging van bewegingen’, een ‘netwerk van netwerken’. En ook al hebben sommigen de bedoeling een nieuw ‘politiek subject’ te doen ontstaan om de gewenste antikapitalistische veranderingen door te voeren, voor een zeer grote meerderheid is het zeer zeker niet de bedoeling ook één beweging te doen ontstaan.
Tenslotte, de ‘andersmondialiseringsbeweging’ is politiek zó verscheiden, waarbij het er voor sommigen inderdaad slechts op aankomt een ‘faire mondialisering’ te bevorderen, zonder fundamentele veranderingen, terwijl anderen vooral aan antikapitalisme denken, al dan niet in een vernieuwde vorm gegoten. De kloof tussen die verschillende strekkingen is bijzonder groot en niet makkelijk te overbruggen.
Wat niet voldoende kan onderstreept worden is dat de andersmondialiseringsbeweging niet kan vereenzelvigd worden met de sociale fora. De beweging bestaat lokaal, nationaal, regionaal en mondiaal, ze uit zich op de meest verschillende manieren en in verschillende vormen. Ze houdt zich bezig met uiteenlopende thema’s en is actief buiten de fora, zoals blijkt uit de betrokkenheid bij de klimaatconferentie in Kopenhagen. Waar zeker niet alle aanwezige ngo’s en bewegingen zich ook tot het ‘andersmondialisme’ zullen bekennen. De sociale fora zijn inderdaad ‘open ruimtes’ voor al deze bewegingen, waar ze met elkaar in contact kunnen komen, netwerken kunnen vormen, agenda’s en campagnes kunnen afspreken, en nieuwe energie opdoen om verder te werken.
Er zijn verschillende punten in het boek van Dessers en Lievens waar ik het niet volledig mee eens ben. Ik wil er één vermelden en vermoed dat de auteurs bij nader inzien hun standpunt wel zullen nuanceren. “… de andersglobalisten zijn er tijdens de afgelopen tien jaar in het grootste deel van de wereld nooit in geslaagd om daadwerkelijk een andere politieke koers af te dwingen“.
Ze stellen zelf dat hun stelling niet opgaat voor Latijns Amerika, waar tal van progressieve regeringen aan de macht kwamen. En ze beginnen hun boek met een verhaal over Seattle waar de WTO agenda werd geblokkeerd en sindsdien nog niet is hersteld. We kunnen ook verwijzen naar de acties tegen de Europese partnerschapsakkoorden die maar niet worden goedgekeurd. En we kunnen denken aan de VN-conferentie die door de Algemene Vergadering werd georganiseerd over de crisis. Ook al is het resultaat ervan niet echt bevredigend, het was een grote verademing in vergelijking met de G20.
En als volgende week de Afrikaanse landen de klimaatgesprekken doen mislukken door de conferentie te verlaten, dan mag ook de andersmondialiseringsbeweging een pluim op haar hoed steken. Tenslotte is tien jaar, in het licht van de wereldgeschiedenis, niet echt een lange periode. De vele verzetsbewegingen die zowat overal ter wereld aan het werk zijn, kunnen nog grote veranderingen te weeg brengen. Wellicht niet rechtstreeks, maar onrechtstreeks door het veranderen van ‘de tijdsgeest’.
De auteurs van de “Gebroken vitrines” hebben overschot van gelijk wanneer ze erop wijzen dat het om een machtsstrijd gaat, over macht over de woorden en over macht over de dingen. Ruiten breken volstaat niet, zomin als morele principes. De wereld zal niet veranderen als er geen tegenmacht wordt opgebouwd, en dat gebeurt op erg veel verschillende manieren. Het begint thuis, zou ik zeggen, in de genderverhoudingen, het gaat verder in de buurt en in de gemeente, in de stad en in het Europese ‘Brussel’. Het gebeurt in Washington en in Porto Alegre. Het is het werk van Jan met de pet, van politici en intellectuelen. Al deze geledingen zijn broodnodig. En het zal nog even duren.
(Uitpers nr. 115, 11de jg., december 2009)
U kunt dit boek via de link hieronder rechtstreeks bestellen bij:
en wie via Uitpers bestelt, helpt Uitpers!
De link:
http://www.groenewaterman.be/anne/index.dll?webpage=index.htm&inpartcode=930816&refsource=uitpers
