Zijn we getuige van een trieste primeur in de geschiedenis en de definitieve teloorgang van het internationaal rechtssysteem? Voor de ogen van de camera’s rollen de beelden van oorlogsmisdaden onze huiskamer binnen. Israëlische leiders doen uitspraken die onverhulde uitingen zijn van geplande etnische zuiveringen en zelfs genocide. De VS en de Europese Unie, die zich graag het imago aanmeten van verdedigers van de universele mensenrechten en terecht de oorlogsmisdaden veroordelen van Hamas, reageren aarzelend of zwijgend op wat meer en meer lijkt op Israëlische wraakacties tegen de Palestijnse bevolking. Erger, sommige politieke tenoren en landen verlenen er hun actieve medewerking aan.
Eind vorig jaar haalde Europees Commissievoorzitter Ursula Von der Leyen in een toespraak voor het Europees Parlement nog fel uit naar Russische oorlogsmisdaden in een verwijzing naar aanvallen op de civiele infrastructuur. “Mannen, vrouwen en kinderen van water, elektriciteit en verwarming afsnijden terwijl de winter eraan komt – dit zijn daden van pure terreur”, aldus Von der Leyen.
Hoewel Israël in Gaza hetzelfde doet trok ze eigengereid en zonder rugdekking van de verantwoordelijken voor het buitenlands beleid van de EU naar Israël om haar solidariteit met dat land uit te drukken. Verschillende EU-lidstaten – waaronder België – namen het Von der Leyen kwalijk dat ze daarbij naliet de Israëlisch regering erop te wijzen het internationaal humanitair recht te respecteren. Haar bezoek kwam op het ogenblik dat Israël de totale evacuatie van de noordelijke helft van Gaza verordende – een inbreuk op het oorlogsrecht – en bombardementen al duizenden burgerslachtoffers maakten. Het komt de morele en politieke geloofwaardigheid van de EU, die zo al onder druk staat, niet ten goede. Dat Von der Leyen daarbij ook nog eens de Europese verdeeldheid zichtbaar maakte wordt haar evenmin in dank afgenomen.
Washington gaat nog een stap verder. VS-Minister van Buitenlandse Zaken Blinken trok op zijn beurt naar het Midden-Oosten om te onderhandelen over een ‘humanitaire corridor’, wat overkomt als het helpen faciliteren van de etnische zuivering van Gaza. Hij nam immers geen enkel initiatief om een halt toe te roepen aan de slachtpartij die zich in Gaza voltrekt, zodat de massale uittocht van honderdduizenden onschuldige burgers en de chaotische ontruiming van de ziekenhuizen niet kan plaatsgrijpen. De VS-regering stuurde inmiddels een tweede vliegdekschip om escalatie tegen te gaan. Niet de escalatie in Gaza wel te verstaan, wel om het losbarsten van gewelddadige Arabische reacties te ontmoedigen. President Biden wekte met zijn eerdere verklaring van onvoorwaardelijke steun voor Israël de indruk groen licht te geven aan de vernietiging van Gaza.
Het drama speelt zich voor onze ogen open en bloot af. Er zijn inmiddels dubbel zoveel Palestijnen gedood – minstens 2.400 Palestijnse doden onder wie meer dan 700 kinderen – als er gedood zijn door Hamas. Beide kampen maken zich schuldig aan zware oorlogsmisdaden. Als mensenrechten voor Brussel en Washington een zelfverklaard essentieel onderdeel van het beleid zijn, dan zouden de reacties daarop scherp en ondubbelzinnig moeten zijn, wie ook de verantwoordelijke partij is.
De gevolgen van die actieve of passieve steun aan het Israëlische optreden kunnen desastreus zijn. Op de Westelijke Jordaanoever stijgt de spanning. Daar vielen de afgelopen dagen al meer dan 50 doden en 1000 gewonden. Velen zijn het slachtoffer van wraakacties van het Israëlisch leger en gewapende kolonisten die het vuur openden op Palestijnse burgers die zware restricties kregen opgelegd. Vorige week werden de Palestijnse steden en dorpen op de westoever aan een blokkade onderworpen. Als het Israëlische leger doorzet met zijn niets ontziend militair geweld en het afsluiten van de Palestijnse bevolking van levensvoorzieningen, dreigt de situatie helemaal te ontploffen. Niet alleen in de Westelijke Jordaanoever, maar ook in de buurlanden en wereldwijd.
De Europese en Amerikaanse kortzichtigheid brengt veel schade toe aan het internationaal rechtssysteem. Het voedt de kritiek in de Arabische wereld en het globale zuiden dat mensenrechten en het internationaal recht alleen maar worden ingeroepen als het gaat over tegenstanders. Jarenlange lippendienst aan de ‘twee-statenoplossing’ heeft ook niet verhinderd dat de repressieve Israëlische kolonisatie en bezettingspolitiek kon voortwoekeren en het leven in de Palestijnse gebieden onhoudbaar heeft gemaakt. De extreemrechtse regering die nu in Israël aan de macht is, maakt van de situatie gebruik om “in naam van zelfverdediging een etnische zuivering te rechtvaardigen.” Dat zijn de woorden van Francesca Albanese, de Speciale VN-Rapporteur voor de Mensenrechten in de bezette Palestijnse gebieden die oproept “om te bemiddelen in een onmiddellijk staakt-het-vuren tussen de partijen, voordat we een punt bereiken waarop geen weg meer terug is.”.
Als haar oproep in dovemansoren blijft vallen, zal dat de ramp in Gaza verder doen uitdeinen. Wat de EU betreft: als ze haar onvermogen blijft etaleren en geen geloofwaardige inspanningen levert om een eind te maken aan het geweld tegen de burgerbevolking, dreigt zware diplomatieke averij. Het moreel en politiek gezag – dat de EU zo graag wil uitstralen in de wereld – zelf staat dan op het spel.
