Westerse leiders verwijten Vladimir Poetin, president van de Russische Federatie, dat hij met de Russische gas een politiek spel speelt. Door aan de kraan te draaien zou hij druk uitoefenen op de tarieven van huishoudens en bedrijven en daarmee politieke druk uitoefenen, zoals hij ook doet met de militaire dreigementen rond Oekraïne. Maar van wie komen die verwijten? Van Westerse leiders die al evenzeer gas als drukkingsmiddel gebruiken, vooral met spelletjes rond Nord Stream 2.
Texas
De Senaat van de VS verwierp donderdag een sanctievoorstel van de Republikeinse senator Ted Cruz uit Texas. Die wou binnen de twee weken straffe sancties tegen al wie of wat te maken heeft de Nord Stream 2, de pijpleiding die via de Baltische Zee Russisch gas nar Duitsland zou brengen.
Zou. Want de pijpleiding is af, maar de Duitse instantie die een vergunning moet afleveren, heeft dat op de lange baan geschoven. Binnen de nieuwe Duitse regering is er geen eensgezindheid. De sociaaldemocratische premier Olaf Scholz en zijn partij zijn voor, de Groende minister van Buitenlandse Zaken Annalena Baerbock en haar partij tegen.
Onder president Donald Trump hadden de VS zeer harde sancties getroffen tegen bedrijven en personen die met Nord Stream 2 te maken hebben. De reden was duidelijk: in de VS, vooral in Texas, zaten vaal schaliegasproducenten in zak en as. Trump wou Europa onder druk zetten om meer gas van zijn aanhangers aan te kopen.
Biden bond in juni, beetje onder druk van toenmalig Duits kanselier Angela Merkel, in, Nord Stream 2 kon verder afgewerkt worden voor zover de belangen van Oekraïne, transitland van Russisch gas, niet werden geschonden. Dat gebeurde tot woede van Cruz en de Amerikaanse gasboeren die azen op ruimere afzet in Europa.
Oekraïne
Cruz is erg verbonden aan die gasboeren, dat zijn kiezers en geldschieters. Hij blokkeerde tot eind vorig jaar de benoeming van tientallen door president Joe Biden aangestelde ambassadeurs door dat te koppelen aan sancties voor Nord Stream 2. Als dat geen politieke druk is. Pas toen hij Democratische steun voor sancties kreeg, konden talrijke ambassadeurs de zegen van de Senaat krijgen. Cruz kreeg donderdag in de Senaat 55 (op 100) stemmen, niet genoeg voor de benodigde 60. Want de Democraten hebben intussen een alternatief voorstel voor sancties: die zouden pas ingaan na een Russische agressie tegen Oekraïne.
Cruz had wel de volle steun gekregen van de Oekraïense president Volodymyr Zelensky. Dat heeft ook te maken met de miljarden die Oekraïne elk jaar int voor de transit van Russisch gas naar West-Europa. Biden verbond aan het intrekken van het VS-veto de voorwaarde dat Oekraïne er niet mocht onder lijden. Ook de topdiplomaat van de EU, Josep Borell, is in Oekraïne gaan vertellen dat het lot van Nord Stream 2 verbonden is aan de Russische houding tegenover Oekraïne.
Heeft het Russisch machtsvertoon bij Oekraïne ook niet te maken met Nord Stream 2? Het Kremlin en Gazprom willen natuurlijk dat die pijpleiding zo snel mogelijk in gebruik kan genomen worden, als het niet goedschiks kan, dan maar met wat extra druk langs de grens met Oekraïne. Als West-Europa klaagt over het Russisch spel met de gaskraan, kan het daar iets aan doen door Nord Stream 2 te openen, er zal onmiddellijk meer gas stromen en de prijzen zullen dalen. En de spanning zal afnemen.
Schuldigen
Eind vorig jaar zei Poetin, bij een tweede vulling van Nord Stream 2 met gas, dat via deze weg de prijzen op de Europese markt kunnen gestabiliseerd worden. Met andere woorden: draai de kraan aan de andere kant open en men zal dat voelen aan de prijzen. Chantage? Of gewone marktlogica?
Maar de Amerikaanse gasboeren, hun politieke vrienden als Cruz, en Europese politieke kringen – zoals de Poolse (regerende) nationalisten, de Duitse Groenen, de rechtervleugel van de Duitse CDU-CSU en co, willen Nord Stream 2 saboteren, ongeacht de West-Europese belangen.
Zij blijven de spanningen rond Oekraïne aanwakkeren en klagen Moskou en Gazprom aan als schuldigen voor de prijsverhogingen. Ze zouden beter in eigen boezem kijken, het zijn vooral de 25 jaar geleden ingezette grondige privatiseringen van de energiesector die tot grote prijsverhogingen hebben geleid. De ‘vrije concurrentie’ ging de prijzen doen dalen? Integendeel. En dat is niet de schuld van Poetin – die we overigens zeker niet in het hart dragen.