Voorwaar een merkwaardige boektitel. En wat is dan wel het verschil tussen pers en media ?
Het jongste boek van de “geestelijke vader’ van bladen zoals ‘Joepie’ en ‘Dag Allemaal’”, zoals Guido Van Liefferinge omschreven wordt op de achterflap, opent met een voorwoord door Rik Van Cauwelaert, decennialang boegbeeld van het Roularta-weekblad Knack, tot hij daar aan de kant geschoven werd.
Van Cauwelaert begint met eraan te herinneren dat de dag dat Guido Van Liefferinge vanuit Overboelare naar Brussel trok om te gaan werken bij Het Laatste Nieuws er in België nog meer dan 20 verschillende kranten (-titels) van de persen rolden. Je had toen nog zowel liberale als katholieke als zelfs socialistische kranten.
Van binnenuit heeft Van Liefferinge het wereldje zien veranderen en daar zelf aan meegewerkt door in 1988 het weekblad ‘Dag Allemaal’ te starten. Dat werd zo’n groot succes dat het de krantengroep van de familie Van Thillo financieel overeind hield, zoals Van Liefferinge me eens vertelde.
Dag Allemaal
De komst van VTM betekende een zegen voor Dag Allemaal maar binnen het persbedrijf van de toen nog jonge Christian Van Thillo was Van Liefferinge zoals Van Cauwelaert het schrijft “de haan te veel op het erf”. Van Liefferinge heeft in 2006 over zijn ervaringen met Ludo en zoon Christian Van Thillo uitgebreid geschreven in het boek ‘Glamour, glitter, geld en macht. Welkom in medialand.’ Een ogen opend werkstuk want het biedt een unieke inkijk in het reilen en zeilen van de media en dan vooral van de Persgroep.
Nadien en dat vermeldt Van Cauwelaert niet, kwam het tot een aanslepende juridische strijd tussen Van Thillo en Van Liefferinge. Die verliep via een ‘arbitrage’ tussen dure ‘zaken-advocaten’ grotendeels buiten de gewone rechtsgang. Uiteindelijk werd er een financiële schikking overeengekomen waardoor de Persgroep alle rechten op ‘Dag Allemaal’ bekwam en Van Liefferinge een meer dan aardige schadeloosstelling.
Bijna twee decennia na zijn eerste boek over de media staat Van Liefferinge er terug met een boek waarin hij vooral buitenlandse media-ontwikkelingen over de hekel haalt en de lezer wil waarschuwen dat “betrouwbare informatie een dure grondstof geworden is”, zoals Van Cauwelaert het verwoordt.
De media: waakhonden of aangelijnde keffertjes ?
Van Liefferinge zelf begint met ‘een woord vooraf’ getiteld “De waakhond ligt aan het infuus”. Van Liefferinge herhaalt hier het klassieke praatje van de 3 machten en de scheiding tussen die drie: de wetgevende, de rechterlijke en de uitvoerende macht. De pers zou dan de vierde macht zijn.
Een verhaaltje dat ik in artikels en tijdens media-lessen altijd heb willen ontkrachten want heel deze voorstelling vergeet de belangrijkste macht: de financieel-economische macht. Van die macht – de macht van grootbanken à la Goldman Sachs, ‘vermogensbeheerders’ à la BlackRock, multinationals à la Microsoft, Shell of Saudi Aramco… – is finaal alles en iedereen afhankelijk.
“Geld regeert de wereld” leerden ze ons thuis. Zie hoe de grote oliemultinationals van plan zijn om alle olievoorraden waarover ze beschikken, ook effectief op te pompen, wat dat ook voor klimaatcatastrofes moge betekenen. Business AM titelde op 10/11/2023: “Drill baby, drill! Als de huidige projecties kloppen, zullen de Verenigde Staten in 2030 meer naar olie en gas boren dan ooit tevoren. Rusland en Saoedi-Arabië zijn van plan hetzelfde te doen. Alle liggen op koers om twee keer zoveel fossiele brandstoffen te produceren als de kritieke drempel voor de opwarming van de aarde toestaat, volgens een nieuw rapport.”
Een koloniale mediabaas
De zogenaamde vierde macht wordt tegenwoordig gedomineerd door multinationale bedrijven zoals Facebook en Google en door wat Van Liefferinge omschrijft als de ‘(a)sociale media’. Sociale media waar niets sociaals aan is, want ze drijven op het uitbuiten van de sociale reflexen van de mens. Maar het kan nog erger en daar wijst Van Liefferinge ons ook op: “70% van de wereldbevolking leeft onder een dictatoriaal regime, onder een schijndemocratie of in landen waar de democratie achteruit gaat en de vrije pers wordt gemuilkorfd en journalisten monddood gemaakt, vaak letterlijk.” Waarna Van Liefferinge zijn woord vooraf eindigt met te stellen dat er ook bij ons hoge nood is aan het activisme van onafhankelijke journalisten naar het voorbeeld van Maria Ressa uit de Filipijnen en Dimitri Muratov uit Rusland: de twee laureaten van de Nobelprijs voor de vrede van 2021.
In zijn eerste hoofdstuk, geeft Van Liefferinge een snelcursus geschiedenis van de media tot aan de digitale revolutie. De auteur begint in de Verenigde Staten met de extravagante William Randolph Hearst, de man die Orson Welles inspireerde voor zijn legendarische film ‘Citizen Kane’. Hearst was een persmagnaat die er niet voor terugdeinsde om een oorlog tussen Spanje en Amerika uit te lokken en die in 1934 naar Duitsland reisde om er persoonlijk Hitler te interviewen. Hearst zijn tegenpool was Joseph Pulitzer, naar wie de befaamde Pulitzer-prijzen genoemd werden.
Van Liefferinge laat nog een reeks merkwaardige buitenlandse ‘mediamoguls’ passeren zoals Robert Maxwell, Rupert Murdoch, Axel Springer en Silvio Berlusconi maar het interessantst in zijn eerste hoofdstuk is de geschiedenis van de Vlaamse pers.
De auteur laat die beginnen in 1934 een eerste poging om een tabloid uit de grond te stampen: de krant ‘De Dag’. Volgens eigen zeggen een “onpartijdig morgenblad in woord en beeld”, maar wel ‘Vlaamsgezind’. Tijdens WO II zou het heel fout lopen want het blad kreeg een VNV-hoofdredacteur. VNV: een extreemrechtse partij die sympathiseerde met het hitlerisme en jonge mannen ronselde voor de strijd aan het Oostfront.
Na de bevrijding werd uitgeverij Patria wegens collaboratie onder sekwester geplaatst. Op dat moment duikt een merkwaardige koper op: een bankier en eigenaar van rubber-, koffie- en palmboom-plantages in koloniaal Congo. Zijn naam ? Cyriel ‘Bill’ Van Thillo. Hij koopt de uitgeverij voor de regeling van een erfeniskwestie. Bill heeft 3 zonen en maar één kan hem opvolgen als bankier. Voor de twee andere zonen splitst hij Patria op in drukkerij Astra en uitgeverij Sparta. Twee publicaties uit de Patria-tijd worden verder gezet: het rechts conservatieve weekblad De Post en het mannenblad Piccolo.
“Opvallend” zo schrijft Van Liefferinge, “was dat zowat de hele top bij de twee bedrijven bestond uit lieden die tijdens de oorlog met de nazi ‘s hadden geheuld. Bill” – die nota bene ook een verwoed jager was – “werd daarvoor zelfs op het matje geroepen door het Antwerpse parket”, maar volgens de bevriende Antwerpse notaris Richard Celis, “was Bill nooit actief In de Vlaamse beweging. Hij bleef in de schaduw, hij sponsorde.” Discretie was ‘s mans “hoogste goed”.
Twee broers van Bill, Renaat, een ingenieur en Edmond, een dokter, waren “wel openlijk actief in de collaboratie.”
Tot daar voorlopig de inbreng van een Van Thillo.
Naar een duopolie
Van Liefferinge vertelt dan hoe na WO II Het liberale Laatste Nieuws en De katholieke Standaard – met het siglum ‘AVV-VVK: Alles voor Vlaanderen, Vlaanderen voor Kristus’ – de belangrijkste kranten waren in Nederlandstalig België. Ook bij De Standaard had ‘Vlaams activisme’ tijdens WO II geleid tot collaboratie met de Duitse bezetters, weliswaar onder de naam ‘Het Algemeen Nieuws’.
Van Liefferinge wijst er op dat “het personeel en de top van nogal wat Vlaamse bedrijven in de eerste jaren na de oorlog grotendeels uit voormalige collaborateurs bestonden.”
Bij De Standaard ging het in de jaren 70 goed fout toen Albert De Smaele, al zijn vennootschappen failliet zag gaan. Havenbaas en industrieel André Leysen, “die zich liet omringen door enkele katholieke families met diepe zakken en door de Kredietbank”, bracht redding. Via de Vlaamse Uitgeversmaatschappij VUM, kwam het uiteindelijk tot het Mediahuis waar Tomas Leysen de zoon van André, nog altijd voorzitter is van de Raad van bestuur.
Tijdens de problemen van De Standaard-groep had Albert Martens van Hoste/Het Laatste Nieuws een oog laten vallen op de tijdschriften van de groep en aan zijn zijde, dook toen ook op: Bill Van Thillo.
Die laatste begon vervolgens de aandelen op te kopen van het liberale Hoste-persbedrijf. In 1978 was hij al de grootste aandeelhouder en in 1990 hadden de Van Thillo’s de volledige groep in handen. Ondertussen was er in 1989 een eind gekomen aan de pogingen om nog een socialistische krant uit te geven. De Morgen werd opgekocht door Hoste waar de Van Thillo’s toen dus al de baas waren. Dat maakte dat de katholieke, Vlaamsgezinde investeerder, oud-koloniaal en bankier Bill Van Thillo, eigenaar werd van zowel een antiklerikale liberale krant – Het Laatste Nieuws – als van wat tot dan toe een links dagblad geweest was. In 1990 werd Hoste NV omgedoopt tot de Persgroep, geleid door Bills oudste zoon Ludo. Enkele jaren later nam diens zoon Christiaan de leiding over van wat ondertussen De Persgroep Media – DPG Media – is geworden.
Van Liefferinge vertelt verder ook het verhaal van de komst van VTM en het gesjoemel daarbij van de liberale broers Guy en Dirk Verhofstadt met een deel van de VTM-aandelen. VTM werd opgericht door een hele trits persbedrijven maar die vielen één voor één af tot De Persgroep in 2018 de enige aandeelhouder werd.
En zo zitten we nu met een duopolie op de Vlaamse krantenmarkt: DPG Media versus Mediahuis. Alleen ‘De Tijd ontsnapt daar nog aan, stelt van Van Liefferinge. Met andere woorden: een vergevorderde mediaconcentratie.
Ruwe Rupert
We zijn ondertussen aanbeland op pagina 46 van het boek en daar komen we toe aan het imperium van Rupert Murdoch, de Australiër die een wereldomspannend media-netwerk uitbouwde dat op een bepaald moment bestond uit 800 ondernemingen in meer dan 50 landen. De waarde daarvan werd geschat op 60 miljard dollar.
Van Liefferinge omschrijft Murdoch als een kameleon die overal aan de korte termijn belangen van zijn eigen imperium denkt. Waarbij hij dan wel aanschurkt tegen een internationale “club van extreemrechtse miljardairs”.
Met name in de Britse politiek was de rol van Murdoch groot. Sinds hij in het Verenigd Koninkrijk zijn mediarijk uitbouwde, kon er niemand premier worden zonder zijn mediasteun. In ruil voor steun bij de verkiezingen verwachtte hij van de politici dat ze hem hielpen zijn imperium verder uitbouwen en de openbare omroep BBC kortwieken.
Een zware afknapper voor Murdoch kwam er in 2009 toen bleek dat verschillende journalisten van ‘News of the World’ betrokken waren bij criminele praktijken zoals het omkopen van politieagenten en het aftappen van gsm’s. Dat leidde ertoe dat Murdoch ‘News of the World’ moest opdoeken.
Van Liefferinge noemt het tekenend voor de sfeer in het mediarijk van Murdoch dat zelfs op de eigen redactie van de tabloids “een moordende concurrentie werd ingevoerd tussen journalisten onderling en tussen verschillende afdelingen.”
“Welkom in dystopia”
Alles kan altijd erger en op pagina 74 duiken we in ‘dystopia’. Onder de titel staan twee citaten van de oprichters van Google en de man achter Facebook: “Doe geen kwaad – dien de mensheid” en “Handel snel – Breek zaken.” Het eerste adagium komt uit de hoofden van Sergey Brin en Larry Page. Het breek-bevel is van Mark Zuckerberg.
Van Liefferinge is niet mals voor wat de internetreuzen gebracht hebben. Hij hekelt ook hun schijnheiligheid. Ze beweren alles overal voor iedereen toegankelijk te maken maar schermen zichzelf – bij Zuckerberg zelfs op paranoïde wijze – af. Het oude adagium indachtig: “Pour vivre heureux, vivons cachés.”
Op p. 87 wijst Van Liefferinge ook voor het eerst op een ecologisch aspect van de door de massamedia aangezwengelde ‘overconsumptie’: “De aarde is weerloos wanneer 3 miljard Chinezen en Indiërs gaan e-consumeren zoals wij dat hier in het Westen massaal zijn gaan doen. Er bestaat geen plan(eet) B. Tenzij uw naam Elon Musk is en u van plan bent om in ondergrondse bunkers op Mars te gaan leven.”
Van Liefferinge hekelt “het geforceerde Amerikaanse optimisme” dat hij “een schamele schaamlap noemt voor de miserabele omstandigheden waarin een groot deel van de Amerikaanse middenklasse, arbeiders en minderheden overleven.”
In “the age of surveillance capitalism” (toezichtkapitalisme) “is de mens zelf de grondstof geworden die dagelijks onbeperkt ontgonnen wordt”. Op basis van al ons internet-gedrag, maken algoritmes een profiel op van ieder van ons wat reclamemakers en andere geïnteresseerden toe laat om ons gericht te bestoken.
Van Liefferinge: “Ze weten zoveel over ons dat ze angsten, behoeftes en verlangens kunnen aanboren waarvan we zelf nauwelijks weet hebben. Ze kennen u beter dan uzelf. Hun ultieme doel is ons gedrag te controleren.”
De argeloosheid van de meeste mensen op internet is “verbazingwekkend”, zeker omdat we ook nog eens met lieden te maken krijgen met ronduit criminele bedoelingen; hackers met name.
Ook de ‘mainstream media’ krijgen van Van Liefferinge een veeg uit pan. Ze vormen samen met de (a)sociale media “een infernaal duo” waarbij ze “elkaar versterken om van informatie een mediacircus te maken.” Een circus waarin extreme figuren zoals Steve Bannon opduiken. Bannon wou de publieke opinie overspoelen met ‘shit’, met bagger. Vertel leugens zo veel je wil en zo kan je zelfs president van de V.S. worden, wat Donald Trump ook effectief lukte. Een van zijn woordvoersters lanceerde overigens de term ‘alternatieve feiten’.
Wat veroorzaakt de shit-storm bij het publiek ? “Het publiek wordt er kregelig, cynisch en nihilistisch van. Het verliest zijn vertrouwen in de democratische instellingen, in de overheid en tenslotte in de media zelf.”
Doordat de Googles, Facebooks en andere reclame-slokoppen met het overgrote deel van de inkomsten uit advertenties, lopen gingen, kregen de traditionele media het steeds moeilijker, moesten ze het met minder mensen stellen, met meer ‘copy past journalisme’.
Een en ander beperkt zich niet tot de Angelsaksische wereld. Op de pagina’s 104-105 schetst Van Liefferinge hoe het in Frankrijk eraan toe gaat waar Vincent Bolloré de media-miljardair is achter de rechts extremistische presidentskandidaat Eric Zemmour.
Van Bolloré schrijft Van Liefferinge dat de man “niet eens verhult dat hij zijn zenders, kranten en bladen censureert en dat die media in dienst staan van zijn industriële belangen, niet alleen in Frankrijk maar ook in delen van Afrika waar hij presidenten aan de macht brengt die hem genegen zijn. De oorsprong van zijn immense fortuin bevindt zich trouwens in Afrika, waar hij dankzij de privatiseringsprogramma’s van het IMF en de Wereldbank, de hand kon leggen op havens en spoorwegmaatschappijen die voor een appel en een ei te koop werden gezet.”
Tiens, niet alleen hebben persmagnaten vaak een extreem rechtse voorkeur, maar Bolloré is in ons verhaal nu al de tweede – na Bill Van Thillo – die fortuin maakte in koloniaal Afrika.
Van Liefferinge keert dan terug naar de Verenigde Staten. Vooral naar wat er allemaal aan het licht gekomen is bij Facebook – Meta nu. Hij wijst ook op ‘de draaideur’ tussen Silicon Valley en de politieke wereld van Washington, een draaideur die functioneert als een drukke carrousel.
Essentieel is deze zin op pagina 115: “De platformen” – en dan denken we aan Facebook en aan ‘X – het voormalige Twitter” – “zijn gebouwd op een fundamentele, onoplosbare tegenstelling: ze beweren de maatschappij vooruit te helpen door mensen met elkaar in contact te brengen, maar tegelijkertijd buiten ze de menselijke kwetsbaarheid uit om’ schandalig rijk te worden’. Het resultaat van het bedrijf heeft altijd voorrang op het welzijn van de burgers.”
En het einde is nog niet in zicht, want wat wacht ons met de explosie van artificiële intelligentie en de bijhorende robots ? Van Liefferinge wijst erop dat “de wetenschappers die daar mee bezig zijn, soms zelf schrikken van de maatschappelijke gevolgen die hun uitvindingen zullen hebben en de snelheid waarmee die ontwikkelingen op ons afstormen.”
Vergeten we ook niet heel de cyber-criminaliteit alsook “de cyber-attacks van autoritaire Staten in dictaturen zoals Rusland, Iran en China maar ook van Israël en de Verenigde Staten”, aanvallen die “worden gebruikt voor spionage of om delen van een land economisch plat te leggen.”
“Komt er ooit een digitaal Pearl Harbor of een 9/11-cyber aanval ?” Er is in ieder geval een ‘cyberweapon arms race’ gaande.
En dan is er ook nog de toenemende financiële ongelijkheid die met één en ander gepaard gaat en die af en toe uitmondt in wereldwijde financiële crashes.
Tegenover dit alles plaatst Van Liefferinge de ideeën van mensen zoals Azeem Azhar – die ijvert voor een ‘Global bill of Digital Rights’ – en Tim Berners-Lee – de bedenker van het World Wide Web – die nu pleit voor een “contract van het web: een set van regels en afspraken waar de hele wereldgemeenschap zich achter zou moeten scharen.”
“Stop de mediacratie”
In het laatste hoofdstuk gaat het weer meer over de toestand in eigen land en bekritiseert Van Liefferinge de media heel concreet door bijvoorbeeld te wijzen op het gebrek aan aandacht voor gesjoemel in de bouwsector. Merkwaardig ook dat wanneer het in politiek en media gaat over begrotingstekorten en besparingen, er nooit gewezen wordt op al de verdwenen miljarden die bedrijven versluizen naar ‘belastingparadijzen’.
“Onderzoeken hebben uitgewezen dat er in de mainstreammedia meer bericht wordt over de arme sjoemelaars aan de onderkant van de samenleving dan over de graaiers aan de bovenkant. (…) Het is toch ongehoord dat meer aandacht gegeven wordt aan de sociale fraude (naar schatting 250 miljoen euro per jaar) dan naar de fiscale fraude (2,5 miljard euro per jaar door de fiscus vastgestelde fraude).”
Als je dan ook nog beseft dat de Belgische belastingdiensten de jacht op de grote fraudeurs grotendeels hebben opgegeven zoals professor fiscaal recht Michel Maus het in een tweet opmerkte, dan valt daaruit ook de boosheid bij veel gewone mensen te verklaren. Van Liefferinge: “Extremistische groeperingen capteren dat ongenoegen en exploiteren het voor hun eigen ondemocratische agenda en dat is een verontrustende evolutie die de onderzoeksjournalistiek zou moeten doorprikken.”
Maar waar vind je die onderzoeksjournalistiek nog ? Niet bij De Morgen waarvan Van Liefferinge ons de voorbeelden geeft van Yves De Smet die in 2016 het voor bekeken hield en “bitter en uitgeblust vertrok”, en van Lisbeth Imbo die 1,5 jaar na haar aantreden, ook al “discreet richting uitgang begeleid werd”.
Dat Van Thillo al zijn redacties samenbracht onder één dak op het Kievitplein naast het Centraal Station van Antwerpen ziet Van Liefferinge als een concentratie die nodig is om de groepsstrategie In de praktijk te brengen. Een strategie die er onder andere in bestaat dat wanneer de DPG Media voor een bedrijf reclame gaan maken, ze dat met inzet van al hun middelen doen. Daarbij mag een multinational zoals P&G (Procter & Gamble) zelfs bepalen wanneer redacties stukken moeten schrijven over bijvoorbeeld de gelijkheid in het huishouden’ waar dan reclame aan gekoppeld kan worden. Of hoe er bij artikels in de mainstream pers over een thema zoals de gelijkheid man en vrouw, soms commerciële motieven achter zitten, om bepaalde producten zoals bv. Dashwaspoeder aan (de man en) de vrouw te brengen.
“De centralisatie van alle redacties van de DPG-media in de Antwerpse ‘News City” heeft in eerste instantie tot doel deze commerciële strategie door de strot van de redacties te jagen. Niet langer redacties maar de adverteerders bepalen wat de inhoud moet zijn.”
in zo’n systeem worden veel journalisten noodgedwongen “opportunistische job hoppers, verknechte broodschrijvers”. In zo’n journalistieke jungle is er geen plaats meer voor kritische en onafhankelijke geesten, die er op niet de minste collegialiteit kunnen rekenen.
Wat me wel verbaast is dat Van Liefferinge hier niet de link legt met Bart de Wever die in geen tijd de bouwgoedkeuring van de News City erdoor kreeg om Van Thillo met VTM en al vanuit het Brusselse naar Antwerpen te laten verhuizen. Bart De Wever die net zoals Britse premiers dat waren van Murdoch, erg afhankelijk is van de DPG Media voor zijn politiek overleven en de strijd tegen concurrent Vlaams Blok, waarvan de kopstukken nu ook in Dag Allemaal heel sympathiek worden voorgesteld. Van een ‘cordon médiatique’ is er geen sprake bij Van Thillo. Wie het eerste boek van Van Liefferinge las, weet overigens dat Van Thillo in sommige opzichten een regelrechte stalinist is in de wijze waarop hij met zijn medewerkers omspringt.
Nu schermen de Vlaamse media-eigenaars voor de concentratie die ze hebben gerealiseerd, vaak met de bedreigingen door internetgiganten zoals Facebook en Google. Maar dat mag niet verhullen dat we in Nederlandstalig België stilaan evolueren naar een monopolie. Want de Persgroep staat zo sterk dat volgens Van Liefferinge de nummer twee, Mediahuis, het moeilijk zal krijgen nu DPG Media en Rossel ook nog samen de Waalse RTL-activiteiten hebben overgenomen. DPG Media had al een overmacht dankzij de sterke audiovisuele poot VTM die Mediahuis niet heeft. “Dankzij RTL kan het voortaan als enige Vlaamse uitgever nationale Belgische advertentiecampagnes op alle communicatie aanbieden aan zijn klanten.”
Ook op de Nederlandse mediamarkt vormen Mediahuis en DPG Media een duopolie wat de kranten betreft en dat dankzij royale subsidies van de Belgische overheid; dankzij geld van de belastingbetaler.
Naast DPG en Mediahuis is er wel nog Roularta van Rik De Nolf. Maar hij is volgens Van Liefferinge “het grootste slachtoffer geworden van de onkunde of gewoon van de desinteresse van de achtereenvolgende ministers van media,” de mediacommissies en zogenaamde waakhonden. De Nolf was/is volgens Van Liefferinge eigenlijk teveel een man van de pers en niet van de media. “De glamour en de glitter van de TV- en entertainmentwereld lagen hem niet zo.”
De Vlaamse overheid heeft “magistraal gefaald in haar opdracht: de bescherming van de vrije diverse en onafhankelijke pers”.
In Vlaanderen is het de markt die dicteert, de consument die consumeert en “de inhoud doet er niet toe”. Van Liefferinge citeert hier wat hij ooit een media bons schaamteloos hoorde poneren: “Kranten zijn fantastische producten. Alleen spijtig dat daar journalisten voor nodig zijn.”
De auteur gaat dan nogmaals verder in op het duopolie van DPG Media en Mediahuis waarbij DPG Media vele malen sterker staat dankzij zijn visuele poot. In Nederland staat DPG Media zelfs sterk genoeg om met Google de strijd aan te gaan voor het geld van de adverteerder. “DPG Media is strikt genomen al lang geen persbedrijf meer maar een internetplatform dat de data commercialiseert van alle bezoekers.”
Met zo’n machtig bedrijf is het uiteraard van belang de visie van grote baas Christian Van Thillo op onze democratische rechtsstaat te kennen. Van Liefferinge citeert van CVT een interview met het Nederlandse Elsevier weekblad van 20 maart 1993: “Ach België. Dit land is zo klein dat het schier onmogelijk is hier een democratisch bestel uit te bouwen. Het ons-kent-ons-gevoel staat een scheiding van de machten in de weg. Zeker Vlaanderen is een wespennest van irrationele machtsfactoren en schaduwbewegingen.” Aardige visie is dat.
Jammer ook dat de beleidsmakers en de politieke ‘media-experts’ “amper benul hebben van wat er zich achter de schermen van de mediafabrieken afspeelt. Of ze geven in elk geval de indruk dat ze het niet weten, bang als ze zijn om niet genoeg aan bod te komen” in de media.
Na nog een toelichting betreffende de manier waarop Apache probeert licht te scheppen op een aantal onwelriekende bouwdossiers in Antwerpen, waarvoor de website overigens in geen enkele krant de kans krijgt om wat ze ontdekken, ook aan de bevolking duidelijk te maken, stelt Van Liefferinge, dat het “hoog tijd is dat zowel nationaal als Europees sterke beschermende maatregelen worden genomen voor journalisten en klokkenluiders zodat ze hun opdracht kunnen blijven invullen.”
“De VRT: veel meer dan een onafhankelijke nieuwsdienst”
We naderen stilaan het einde van het boek en heel merkwaardig komen pas op pagina 180 dan toch de openbare omroepen en met name de VRT aan bod.
Van Liefferinge stelt dat “de VRT veel meer is dan een onafhankelijke nieuwsdienst. Het is altijd de broedplaats geweest van jong creatief talent dat de kans en de tijd krijgt om te groeien. Het is altijd de motor geweest van de Vlaamse audiovisuele industrie, in goede en in slechte tijden. Het is altijd dé ontmoetingsplaats geweest voor alle lagen van de samenleving, voor alle nieuws en duiding, alle cultuur en vermaak en alle sporten.”
Het weinige belastinggeld – zo’n € 3 per maand per Vlaming – dat er aan de openbare omroep gegeven wordt, is goed besteed. Wat een Van Thillo ook beweert. In 2005 stelde hij van de openbare omroepen dat het allemaal “geld verslindende machines zijn dat het geen naam heeft”, maar hoe verslindt CVT zelf subsidies ?
Alternatieve media ?
In zijn poging om bij de ‘alternatieve media’ wat hoop te zoeken, schrijft Guido Van Liefferinge op pagina 182: “Het is een regelrechte schande dat onafhankelijke nieuwssites als Apache, Mo* en De Wereld Morgen die er alles aan doen om met weinig mensen en middelen, diverse en integere onderzoeksjournalistiek een boost te geven, amper worden gesteund door de overheid.”
‘Onafhankelijke nieuwssites’ ? Zou het kunnen dat Van Liefferinge anno 2023 niet op de hoogte schijnt te zijn van het feit dat Mo* uit de NGO-wereld komt en De Wereld Morgen opgestart werd vanuit PVDA-kringen die eerder Indymedia België ten grave droegen door hun greep er op ? Eén van de drie DWM-oprichters – Dirk Barrez – stapte omwille van die PVDA-greep ook op na een paar jaar. Eerder hadden twee kopstukken van DWM ondergetekende voor de Raad voor de Journalistiek gedaagd omdat in het ezine ‘De Groene Belg’ DWM bekritiseerd werd als gelinkt aan de PVDA, en dus niet onafhankelijk, met alle gevolgen voor bv. de berichtgeving over China. Het is een droevig unicum in de Belgische mediageschiedenis dat een klein alternatief groenlinks medium – De Groene Belg – door een ander zogenaamd alternatief links medium op die manier gepoogd werd het zwijgen op te leggen. ‘Gepoogd’ want de Raad voor Journalistiek wees de DWM-klacht over de volle lijn af.
Als Van Liefferinge de Belgische of ‘Vlaamse’ alternatieve media wat beter zou kennen, had hij ook deze drie niet-gesubsidieerde alternatieve media kunnen vermelden: Uitpers, Pala (met Dirk Barrez) en het Links-Ecologisch Forum LEF.
Verderop vraagt Van Liefferinge zich af of er geen “verlichte ondernemer” te vinden kan zijn die zijn schouders onder alternatieve media wil zetten en er vooral zijn portefeuille wil voor open trekken. Wel beste Guido, wat houdt je tegen ? Temeer daar je jouw boek eindigt met een opvallende reeks zinnen die elke keer met ik beginnen: “Ik blijf hopen en geloven dat het goed komt”. Dat is alvast de eerste. En het gaat zo even verder, want Van Liefferinge stelt van zichzelf ook dat hij zich niet monddood zal laten maken, dat hij zal blijven vragen stellen, zal blijven dromen … “Ik mag mijn kinderen diezelfde dromen niet ontnemen.”
Mooi zo, maar binnen een democratie moet dan ook alle kritiek mogelijk zijn. Alleen dan kunnen we vermijden dat we evalueren naar de nachtmerrie die op pagina 189 geschetst wordt: “Een samenleving waarin een handvol plutocraten en hun conglomeraten de dienst uitmaken en ontsnappen aan elke democratische controle, een wereld waarin de technologie de menselijke interacties compleet overneemt en generaties voorbrengt van onderdrukten. Een conglomeratocratie die de macht van de overheid overneemt en gaat bepalen hoe we zullen leven. Het is de reset waarover de oprichter van het World Economic Forum (WEF) Klaus Schwab en zijn Davos-discipelen het hebben. De correspondent globale economie van de New York Times, Peter s. Goodman, schreef daar een fascinerend en onthullend boek over: Davos man. How the billionaires devoured the World.”
Na dit niet al te leuke vooruitzicht, sloot Van Liefferinge zijn boek af met een nawoord dat zijn eigen betrokkenheid schetst bij de media, als bladenmaker vroeger en criticus later. Als geëngageerd mens voor wie “de mens centraal staat. Het is de zorg voor de ander en voor de planeet aarde waar we met zijn allen op leven, die mij drijft.”
Dat is mooi gezegd, net zoals het mooi gezegd is van Van Liefferinge dat “ik tot mijn laatste zucht een hardnekkige verdediger zal blijven van een goed functionerende democratie en rechtsstaat”.
Wel, dat betekent dat Van Liefferinge, al dan niet vanuit Thailand waar hij meestal verblijft, nog behoorlijk wat werk te doen heeft. Best zou hij ook een deel van de vele centen inzetten die hij door het akkoord met de Persgroep ontvangen heeft. Aan noodlijdende media-alternatieven geen gebrek. En de toestand van de planeet, België, ‘Vlaanderen’ … is er niet rooskleuriger op aan het worden. Wat me doet afsluiten met de beate oproep aan alle mensen van goede wil én met centen, om de vele noodlijdende sociale en ecologisch initiatieven wat meer te ondersteunen, want de overzijde – denk bv. aan de drie rijke rechtse Vlaamse industriëlen die zopas het extreemrechtse Doorbraak gingen steunen – doet dat ook én in niet geringe mate …
Jan-Pieter Everaerts
Deze bespreking verscheen eerder in het e-zine De Groene Belg nummer 2.660.
Guido Van Liefferinge: ‘Fuck de media, red de pers’, EPO, 2022, 195 p., ISBN 978 946 267 73694 https://www.epo.be/
