Dit is een titel om aandacht te trekken. Zoals Franse dorpen doen met hun stem: aandacht trekken. Menig Frans dorpsburgemeester zit sinds 7 mei met de handen in het haar. In zijn/haar dorp lopen geen migranten rond die het op de Franse identiteit hebben gemunt, er is geen golf van criminaliteit, er zijn niet veel werklozen. En toch stemde een meerderheid van hun dorpskiezers in de tweede ronde van de presidentsverkiezingen voor Marine Le Pen van het uiterst-rechtse Front National (FN). Wat bezielt die kiezers toch. Een burgemeester uit het rustige landelijke departement Loiret vat het samen: “un sentiment d’abandon”, de mensen voelen zich verwaarloosd. Le Pen, met povere resultaten in de steden, plukt op den buiten de vruchten van vijf jaar werk op het dorpsplein rond “la France oubliée”, het vergeten Frankrijk.
Mal-vivre
Die klacht over verwaarlozing, dat is geen arts of zelfs veearts meer in het dorp, mijlenver verwijderd zijn van een gezondheidsinstelling, al even ver van een middelbare school, hoogstens twee keer per dag een bus naar de stad, geen postkantoor meer, geen goede Internetverbinding, zelfs geen dorpswinkel of café meer. “Un fort sentiment de mal-vivre”, stelt een lokale gekozene vast. Er is een sterk gevoel dat de dorpen aan hun lot worden overgelaten, dat er naar de klachten toch niet wordt geluisterd , tenzij men zich via de stembus laat horen.
Het contrast tussen grootstedelijk stemgedrag en dorpsgedrag is zeer opvallend. In nagenoeg alle grote steden haalde Emmanuel Macron in de tweede stemronde, 7 mei, tussen 80 en soms meer dan 90 %, op het zuidoosten – waar het FN al lang sterk staat – na. Naarmate men van de steden weggaat, stijgt het percentage van Le Pen. Dorpen die voor Le Pen stemden, dat is vooral in het noorden, het centrum en het oosten, maar zelfs de Gironde (Bordeaux) en het zuidwesten ontsnappen er niet aan.
Kaart
Een rondblik op de kaarten over het stemgedrag op 7 mei en de commentaren erbij (Le Monde van 9 mei 2017) leren onder meer het volgende:
Bretagne, Macron haalt 75% – Maar in enkele dorpen van de Morbihan scoort Le Pen zeer goed. Centre- Val de Loire: Le Pen doet het goed in de dorpen van de Cher. In de kleinere gemeenten van Eure-et-Loir haalt de kandidate van het FN rond 40 %. Het FN is nu sterk ingeplant op het platteland van Indre-et-Loire. In het landelijke Loir-et-Cher staat Le Pen zeer sterk. Ze haalt een meerderheid in talrijke dorpen van de Loiret. In de regio Pays de la Loire haalt Le Pen geen hoge scores, behalve dan in kleinere gemeenten die haar zelfs een meerderheid geven.
In het noorden: Grote meerderheden voor Le Pen in de kleinere gemeenten van de Aisne (52,9% voor het departement), maar ook hoge scores in de gebieden van industrieel verval in de Nord en Pas-de-Calais en in landelijke gebieden. Ze haalt een meerderheid in het landelijke gedeelte van de Oise en de Somme- soms rond 70 % in kleinere dorpen. Succes voor Le Pen in landelijke gebieden van de Bourgogne waar ze duidelijke meerderheden haalt en waar het FN met die rurale stemmen op parlementszetels kan rekenen.
“Vergeten”
In het oosten (Grand-Est) haalt Le Pen 42 %, met uitschieters in landelijke departementen als les Ardennes (49,3) en sterke meerderheden op het platteland. Idem in de departementen Aube en Marne. Slechts 18,6 % in de stad Nancy, maar een meerderheid in het “vergeten platteland” van Meurthe-et-Moselle. 48,4 % in het landelijke Meuse. Goede resultaten in de dorpen en oude industriegebieden van de Moselle. Groot succes voor Le Pen in het landelijk gedeelte van de Vogezen.
Er zijn uitschieters als de dorpjes Brachay en Flammerécourt waar de FN-kandidate meer dan 90 % haalde. “We zijn gewoon vergeten mensen”, aldus een burgemeester. Het is in Brachay – 62 inwoners – dat Marine Le Pen in september vorig jaar opnieuw haar ‘discours de rentrée’ hield en zich eens te meer opwierp als de kandidate van ‘la France oubliée, het vergeten Frankrijk. Zo hield ze in april ook nog een grote meeting in het dorp La Bazoche-Gouet (Eure-et-Loir) rond de verdediging van “la France rurale”.
Het stedelijke Ile-de-France (Parijs en wijde omgeving) gaf daarentegen slechts 21 % voor Le Pen . Maar ze haalde 38 % in Normandië, met uitschieters in de dorpen van de Eure en de Orne.
In het zuidwesten, een zwakke plek van het FN, scoort Le Pen hoog in dorpen van de Creuse en de Pyrénées-Atlantiques die verstoken zijn van openbare diensten.
Eenzelfde verschijnsel in Occitanie, met zwakke scores voor Le Pen in de steden, meerderheden in veel dorpen. In veel departementen kan men spreken over een echte breuk tussen het stedelijk en het rurale stemgedrag. Lage cijfers voor Le Pen in Lyon (16%) en andere steden van Auverge-Rhône-Alpes, maar meerderheden in dorpen van de Allier, de Loire en de Rhône.
Het zuidoosten, waar het FN al een generatie is ingeplant, verschilt niet van de rest. Globaal 44,5 % voor Le Pen, met 35,6 % in Marseille en 39,8 % in Nice, maar een meerderheid in zeer veel dorpen.
Neoliberale logica
Het patroon is dus wel duidelijk, de relatie stad-platteland roept om aandacht. President Macron heeft in zijn ploeg Richard Ferrand, zijn manusje-van-alles, als minister van “Cohésion des territoires” die onder meer de problemen stad-platteland bij zijn bevoegdheden heeft. Het is niet de eerste regering die deze problematiek opneemt. Maar veel resultaat heeft dat totnogtoe niet opgeleverd.
Integendeel, de neoliberale beleidsvoerders van de voorbije decennia kijken naar rentabiliteit. Posterijen in dorpen, dat is niet rendabel, degelijk openbaar vervoer evenmin. Openbare nutsbedrijven oordelen in een neoliberale logica dat dorpsbewoners zich in de buurt van de voorzieningen moeten vestigen, niet omgekeerd. Met die logica staan de landelijke bewoners natuurlijk onder zware druk om weg te trekken, vooral dan jongeren die omwille van studies, beter werk, voorzieningen voor kinderen, gezondheidszorg, transportmogelijkheden enz. wegtrekken. Terwijl anderen uit steden en voorsteden naar landelijke gebieden trekken omdat het wonen in die steden en voorsteden te duur wordt of omdat ze een rustiger omgeving zoeken. Tot ze vaststellen dat die rust ook een keerzijde heeft.
Macron en zijn ploeg dragen duidelijk de grootstedelijke stempel van zijn verkiezingszege, met Gérard Collomb, al jarenlang burgemeester van Lyon, op de strategische post Binnenlandse Zaken. Blijft het vergeten Frankrijk vergeten (in de hoop dat het leegloopt)? Of wil deze regering de leefbaarheid van het platteland opkrikken en daar dan ook voldoende middelen voor uittrekken? De ploeg Macron-Philippe geeft niet de indruk te zullen breken met de neoliberale logica. De Franse dorpen zullen dan moeten tevreden zijn met de rol van voer voor tv-reporters op zoek naar kleine menselijke drama’s.
