Naar de beelden te oordelen, is er in Frankrijk een orgie van geweld losgebroken. De beelden zijn echt en indrukwekkend, de angst dat dit verder uitbreidt, zoals in 2005 na een vergelijkbare gebeurtenis (twee door de politie opgejaagde jongeren dood), is reëel. Toen duurde het drie weken eer “de kalmte” terugkeerde. De roep om pacificatie is bijna algemeen.
Bijna. Ook al werd een oproep in die zin ook door verscheidene gekozenen van La France insoumise (LFI) gedeeld, LFI-leider Jean-Luc Mélenchon viel uit de toon. Hij riep op scholen, bibliotheken en dergelijke niet aan te vallen – al is de school in ogen van veel jongeren een plaats van vernedering, straf, frustraties en daarom een voor de hand liggend doelwit. “De waakhonden willen dat we oproepen tot kalmte. Wij roepen op tot rechtvaardigheid”, aldus Mélenchon. Marine Tondelier, nummer één van het groene EELV, schaarde zich achter de uitspraak “pas de justice, pas de paix” – geen vrede zonder rechtvaardigheid. Dat is geen dreigement, maar een vaststelling, aldus de groene leidster.
Nahel
Mélenchon en Tondelier hebben gelijk zich niet zomaar achter die oproepen tot kalmte te scharen. Bij al die geweldbeelden wordt al te snel voorbijgegaan aan de gebeurtenis die dat geweld ontketende, het koelbloedig doodschieten van de 17-jarige Nahel door een politieman. Onverklaarbaar en onverdedigbaar, oordeelde president Emmanuel Macron snel nadat de videobeelden over de ware toedracht de ronde van Frankrijk hadden gedaan. Premier Elizabeth Borne was duidelijk: de wet van 2017 over het gebruik door de politie van een vuurwapen, was geschonden.
Die wet kwam er onder de socialistische president Francois Hollande en was het werk van premier Bernard Cazeneuve, oud-minister van Binnenlandse Zaken. Die wet was voor de politie een verruiming voor dat gebruik van vuurwapens, maar de videobeelden over de moord op Nahel waren al te duidelijk. Toch schreeuwden de meeste politievakbonden moord en brand omdat de president en de regering de scheiding der machten niet hadden erkend en de agent al op voorhand veroordeelden.
Het zijn onder meer de politievakbond Alliance die nu oproept tot geweld, daarin enthousiast bijgetreden door rechts en uiterst-rechts in al zijn variëteiten. Eric Ciotti, president van de rechtse Les Républicans, Marine Le Pen van het uiterst-rechtse Rssemblement National en Eric Zemmour van het nog rechtsere Reconquête doen aan opbod in hun drang naar geweld tegen dat jong geweld. Op de stemmen vn de politie kunnen ze volgens peilingen alvast rekenen.
Vele Nahels
Want jong is dat geweld, jonger dan in 2005. Omdat veel van die jongeren zich identificeren met het slachtoffer, met leeftijdsgenoot Nahel, aldus socioloog Fabien Truong in Le Monde. Ze denken dat het hen had kunnen overkomen. Ze hebben net als Nahel nare ervaringen met een politie waarvoor ze spontaan op de loop gaan, voor een politie die af en toe hun wijk binnenvalt en elke jonge als verdachte aanpakt. De vernederende identiteitscontroles gepaard met racistische opmerkingen, het gevoel dat ze worden nagezeten om wie ze zijn en niet om wat ze doen of zouden kunnen gedaan hebben. De woede daarover ontlaadt zich.
Dat uiterst-rechts op sociale media nu het slachtoffer afschildert als een crimineel (heeft geen strafblad), zet nog meer kwaad bloed. Alsof een agent dan wel koelbloedig een jongen zou mogen doodschieten. Want het is toch maar uitschot? Dat mensen dergelijke opinies verspreiden, is echt crimineel.
Racisme in de politie, het is een oud zeer. Het aantal incidenten zoals dat met Nahel komt wel meer voor, soms met dodelijke afloop. Het is er met de in 1958 ingestelde Vijfde Republiek niet beter op geworden, al was het ook al een zwaar probleem in de Vierde Republiek, met de repressie tegen al wie l’Algérie Française aanviel. Na 1958 kreeg Frankrijk diverse beruchte ministers van Binnenlandse Zaken die onveranderlijk zworen bij harde repressie. Men herdenkt sinds kort elk jaar het massacre van 17 oktober 1961 in Parijs toen de door haat gedreven politie Algerijnse demonstranten in de Seine joeg of afmaakte en nadien hun lijk in de Seine dumpte. 120 tot 200 doden.
Het heeft decennia geduurd eer dat “incident” in Frankrijk bespreekbaar werd.
Macron en geweld
Met Macron is het politiegeweld alleszins niet afgenomen. De president deed er alles aan om zijn gewelddadige veiligheidsmedewerker Alexandre Benalla te beschermen. Tijdens de periode van de gillets jaunes (gele hesjes) testten de politiediensten nieuwe harde methodes uit die onder meer door de Raad van Europa werden veroordeeld. Vandaag is Parijs verontwaardigd omdat de VN de Franse politie een tik geven.
Macron en Borne kunnen nu alleen maar hopen dat het vuur stilaan uitdooft. Waarmee de woede niet wegebt, zoals ook de woede om de brutaal doorgeduwde pensioenhervorming niet is geluwd. Want ook al is de dader van de moord op Nahel in verdenking gesteld, er blijft het probleem van dat diepgewortelde racisme bij een groot deel van de Franse politie.
Denkt minister an Binnenlandse Zaken Gerald Darmanin (die Marine le Pen verweet te soft te zijn inzake migratie) dat aan te pakken? Een zorgvuldiger rekrutering? Een betere opleiding? Buurtpolitie in plats van invasiepolitie? Macron en Darmanin gaven totnogtoe steeds de voorkeur aan de brutale aanpak. Darmanin heeft net de milieubeweging Les Soulèvements de la Terre buiten de wet gesteld, een teken van zijn voorkeur.
