De Franse presidentsverkiezingen 2017 zijn ongemeen spannend, vier kandidaten die kans maken op de tweede ronde. Zes mogelijke duels dus. Toch staat het bij voorbaat vast dat er een opposant wint. Want zonder uitzondering hebben de topkandidaten zich geprofileerd tegen “het systeem”. Hen treft geen schuld. De enige van de top die in deze merkwaardige campagne geloofwaardigheid won is Jean-Luc Mélenchon, voor de enen radicaal-links, voor anderen een linkse sociaaldemocraat. Maar alleszins met een geloofwaardig alternatief voor het falende neoliberalisme.
De patroons van de Medef, de patronale bond, weten niet goed wie gekozen, Emmanuel Macron of François Fillon. Entre les deux, leur coeur balance.
Garant Macron
Emmanuel Macron werpt zich met barnumcampagnes op als de man van de grote vernieuwing. Want hij treedt buiten de klassieke partijkaders. “En marche!” is een beweging rond de leider die boven alles en iedereen staat en dus aan niemand verantwoording verschuldigd is (tenzij aan zijn bevriende bankiers?). Wie duidt de kandidaten aan voor de parlementsverkiezingen van juni? Dat gebeurt en petit comité onder toezicht van Macron. Dat wat het democratisch gehalte van En marche! betreft.
Een man buiten het systeem? Topmedewerker van president François Hollande na een hoge functie te hebben gehad bij de Banque Rotschild en na het Elysée minister van Financiën. Macron staat garant voor het voortzetten en “uitdiepen” van een neoliberaal beleid.
Slachtoffer Fillon
François Fillon is van sterk rechts opgeschoven naar radicaal rechtse criticus van het “systeem”. Een systeem waar magistraten en journalisten deel van uitmaken en die hem in opdracht van een geheimzinnige macht, een ‘cabinet noir’, in het nauw willen drijven met zijn affaires, zo stelt hij het voor. De bijzonder rancuneuze Fillon laat er geen twijfel aan bestaan dat hij als president zou afrekenen met al die magistraten die hem het leven zuur maken. Fillon als slachtoffer van het systeem. Maar hij wil alles goedmaken wat de voorbije tien jaar is scheefgegroeid. Het is maar een klein detail dat hij vijf van die tien jaar de premier van president Nicolas Sarkozy was.
Zijn slachtofferrol slaat aan bij de trouwe rechtse achterban die hij bewerkte met steeds radicalere boodschappen. Hij heeft nogal wat uitdrukkingen van Marine Le Pen van het uiterst-rechtse Front National (FN) overgenomen. Zo gaat hij de laatste dagen tekeer tegen “het racisme waarvan de Fransen slachtoffer zijn” (le racisme anti-Français), in de hoop zo kiezers ervan te weerhouden voor Le Pen te stemmen. Met Fillon krijgen we eveneens een “uitdieping” van het neoliberaal beleid, met versnelde afbraak van al wat openbare dienst is.
Immuniteit
Dan is er Marine Le Pen van het FN die zich uiteraard opwerpt als de grote uitdaagster van “het systeem”. Zij is de verdedigster van “le peuple” tegen de elites die zich van het volk niets aantrekken en volop ten eigen profijte mondialiseren. Le peuple contre les élites, het heeft veel weg van de campagne van Donald Trump in de VS. Eens president ging hij vooral bij Goldman Sachs en de rest van Wall Street personeel halen.
Marine Le Pen had geen moeite met “het systeem” om zich in te dekken bij het gerechtelijk onderzoek naar fictieve jobs bij het EU-parlement. Philippe Poutou, kandidaat voor de trotskistische NPA, smeet het haar voor de voeten tijdens het grote debat met de 11 kandidaten op 4 april. Als wij als arbeider gedagvaard worden, gaan we, we hebben geen arbeidersimmuniteit. Le Pens imago als anti-systeem kreeg een zware opdoffer.
Mélenchon
Sinds begin april is haar aanhang onder de kiezers met het laagste inkomen hoe dan ook gaan dalen, vooral ten voordele van een andere anti-systeem kandidaat, Jean-Luc Mélenchon. Die zorgde voor de grote verrassing van de campagne. Bij elke nieuwe peiling groeide zijn aanhang, vooral onder mensen met lage inkomsten en jongeren. Bij die categorieën blijkt dat Mélenchon nogal wat kiezers weghaalt van het FN.
Mélenchon, 65, voert al een jaar lang een swingende campagne, met onder meer marsen voor de VIe Republiek die telkens een groot succes zijn, evenals zijn meetings met telkens tienduizenden enthousiaste toehoorders. Een bewijs dat de oude methodes, met wat nieuwe technieken, het nog altijd goed doen, dat er meer is dan tv en “sociale” media. Alhoewel, de ploeg van Mélenchon staat ook in die media zeer sterk, onder meer met video’s op youtube die miljoenen keren bekeken worden.
Mélenchon was ook al de hoop van links in 2012 toen hij als kandidaat van het Front de gauche (de communistische PCF, zijn eigen kleine Parti de gauche en kleinere groepen) in de peilingen naar 15 % klom – om er bij de verkiezingen 11 te halen. Deze keer geen partijen voor Mélenchon. De PCF doet wel mee aan zijn campagne, maar ze mag niet met haar vlaggen op de meetings verschijnen. Daar zijn alleen de Franse driekleur welkom – want Mélenchon heeft het nogal vaak over de grootheid van la France en op de meetings wordt de Marseillaise gezongen, niet de Internationale. Een storend patriottisme dat critici er dan maar bijnemen. Het succes van Mélenchon: zijn programma dat een breuk zou betekenen met de ultraliberale politiek van sociaaldemocraat François Hollande. Mélenchon is een echte opposant die al tien jaar strijd voert tegen het neoliberalisme van eerst Sarkozy, later Hollande.
Van de zes mogelijke duels in de tweede ronde, zijn er drie mogelijk met Mélenchon als deelnemer. Volgens peilingen zou hij winnen tegen Le Pen en Fillon en het moeten afleggen tegen Macron. De nachtmerrie voor links is een duel Le Pen tegen Fillon, pest en cholera.
PS
President Hollande durfde het niet aan zelf naar de kiezer te stappen, maar hij staat zeker niet achter de kandidaat van zijn partij, de PS, die tegen haar zin campagne voert voor Benoit Hamon. Bij de PS is de grote vraag al enkele weken: wat na de verkiezingen? Hoe redden we de meubels na dit te verwachten debacle. De meubels zijnde de parlementszetels die bij de verkiezingen van juni op het spel staan. Een stuk van de PS staat achter Macron die ongevraagd de steun kreeg van ex-premier Manuel Valls. Hij had dat misschien liever niet gehad, want de steun van Valls en co versterkt de indruk dat Macron de erfgenaam is van de periode Hollande.
Hoe moet het nu verder met die PS bedreigd door implosie. Hamon was de voorbije jaren een van de ‘frondeurs’ die het beleid van Hollande aanvielen. Een deel van de PS zit bij En Marche! waar ze van geen dubbele etikettering willen weten. De restanten van het “hollandisme” en de ex-frondeurs blijven met de kater over, verlamd door de opkomst van Mélenchon.
Partijdood
De PS is niet de enige met post-electorale problemen. Zowel Macron als Mélenchon hebben het zonder partij gedaan. Mélenchon met zijn ‘la France insoumise”, het ‘opstandige Frankrijk’. Wat gebeurt er met la France insoumise en En Marche!, twee bewegingen opgebouwd rond één figuur, na de verkiezingen. Ze presenteren beide kandidaten voor het parlement.
Worden ze dan ook, onder een andere benaming, partijen met leden die hun zeg hebben? Of worden dit bewegingen waar de onbetwiste leider de beslissingen neemt, zoals nu het geval is bij het Italiaanse Cinque Stelle van Grillo. Of wordt het model Podemos waar de basis wel het laatste woord krijgt. Mélenchon liet zich voor de laatste dag van de campagne alleszins zien met Iglesias van Podemos.
