Het gemak waarmee het Westen besliste om met NAVO-bombardementen Libische burgers te beschermen tegen de gewelddadige repressie van hun leider is opvallend. Hierbij vraagt menigeen zich toch af waarom Frankrijk zo’n voortrekkersrol speelt in de poging tot verdrijving van Qadhafi als leider van Libië.
De aandacht voor het land heeft uiteraard met olie te maken, dat staat buiten kijf. Maar de petroleumondernemingen uit een heel reeks westerse landen hadden contracten getekend met Qadhafi. De Franse petroleumreus Total was in 2009 de derde grootste olieproducent in Libië na het Italiaanse Eni en het Duitse Wintershall, en vóór Conoco-Philips uit de States en Repsol uit Spanje. Dus hoogdringendheid rond oliebevoorradingsmogelijkheden was er niet. Naar verluidt was er echter sprake van dat het regime sommige contracten wou herzien en naar Chinese en Indische ondernemingen doorschuiven. Dus toch een bron van extra spanning?
Toen de Libische leider Qadhafi eind 2007 Frankrijk bezocht verdedigde president Sarkozy zich tegen criticasters van dit bezoek, door verwoed te schermen met beloftes voor economische contracten. Maar wat blijkt een tijd later? Veel woorden van toenadering, maar de praktijk volgt niet altijd. Een mislukt liefdesverhaal?
Het inter-gouvernementele akkoord tussen Frankrijk en Libië voor nucleaire samenwerking waarbij er sprake was van 2 miljard euro is kennelijk dode letter gebleven. De Franse nucleaire multinational Aréva zou een of meerdere kerncentrales mogen bouwen voor ontzilting van zeewater, maar dit plan werd niet geconcretiseerd. Enkel een contract van 300 miljoen euro voor elektriciteitstransport werd getekend. Bij Véolia (Franse multinational actief in milieu, transport, water) en bij Vinci (concessies in transportinfranstructuur en publieke goederen) is duidelijk te horen dat het bezoek van Qadhafi hen geen enkel contract heeft opgeleverd. Libië zou tevens 14 Rafale gevechtsvliegtuigen aankopen bij Dassault. Maar daar is niets van in huis gekomen. EADS daarentegen heeft 21 airbussen verkocht voor zo’n 3 miljard dollar. Waarnemers wijzen erop dat van 2007 tot 2009 Libië voor 316,5 miljoen euro wapencontracten heeft afgesloten met de Franse wapenindustrie.
Libië lag ook dwars bij de plannen van Parijs om een Mediterrane Unie te construeren met alle oeverstaten van de Middellandse Zee. Op bepaalde ogenblikken dacht Sarkozy Tripoli tot een sluitstuk van zijn projecten te kunnen maken, maar deze vlieger is niet opgegaan. Grof geschetst was het de bedoeling van Sarkozy om Noord-Afrika te controleren, de regionale integratie van Israël te bevorderen, en door dit Mediterraan initiatief Turkije buiten de Europese Unie te houden.
Op het Afrikaanse schaakbord probeert Frankrijk zich ook staande te houden tegen andere neokoloniale spelers.° De VS heeft een sterk verhoogde aanwezigheid in West-Afrika, en heeft sedert enkele jaren zelfs een speciale militaire sectie opgericht: Africom. Daarnaast zien we de sterke opkomst van China in het continent. Qadhafi had zo zijn eigen invloedskanalen en ook zijn eigen vijanden – laat bijvoorbeeld Tsjaad, buurland van Libië, een goede vriend zijn van Parijs. Zowel voor Parijs als voor Londen was Libië niet de bondgenoot die hun neokoloniale aspiraties diende.
Tripoli was immers zelf een actief investeerder via de miljardenondernemingen Libya Arab Africa Investment Co (Laaico), Libya Oil Holdings, Libya African Investment Portfolio en Libyan Foreign Investment Company (Lafico).
Een belangrijke branche betreft zeker de telecommunicatie van vele Afrikaanse landen: Uganda, Rwanda, Niger, Ivoorkust, Zambia, Zuid-Afrika, Sierra Leone, Togo. Andere Libische investeringen in toerisme of petroleumdistributie zijn er in Tsjaad en Mali, maar ook Egypte, Marokko, Namibië, Tunesië, Burkina Faso, Kenia,Togo, Guinee-Bissau, Gabon, Zambia, Zuid-Afrika. Libië behoort ook tot de landen die landbouwgrond in andere staten gaan opkopen, het zogenaamde ‘landgrabbing’ voor bijvoorbeeld rijstproductie in Mali en Liberia. Wat zal er nu geworden van dit Libisch imperium en zijn investeringen? Zullen ze blijven doorgaan of worden ze door een eventueel toekomstige nieuwe regering te koop aangeboden? Ontwikkelt er zich hier een interessante markt?Het Libië van Qadhafi was daarenboven een actieve promotor van de oprichting van een nieuwe centrale Afrikaanse ontwikkelingsbank, naar het voorbeeld van de ‘Banco del Sur’ in Latijns-Amerika, als vervanging van het IMF en Wereldbank en hun Afrikaanse filialen. Dit plan zou de historische greep van landen als Groot-Brittannië en Frankrijk op het Afrikaanse continent nog verder zien verzwakken. Er zou voor de Afrikaanse landen meer ruimte komen voor een eigen economisch beleid. Inderdaad in de oprichtingsakte van de Afrikaanse Unie (2002) staat de geplande oprichting van drie nieuwe financiële instellingen gestipuleerd: het ‘Fonds Monétaire Africain’ (FMA) dat in Kameroen moet komen, de Centrale Afrikaanse Bank in Nigeria en de Afrikaanse Investeringsbank in Libië. Eén en ander ontgroeide het niveau van de verklaringen en was in een concretiseringsstadium terecht gekomen. Het Monetair Afrikaans Fonds zou gefinancierd worden vooral door Algerije met 16 miljard dollar, en Libië met 10 miljard: samen zouden ze 62% van het startkapitaal aanbrengen. De geplande Afrikaanse financiële instellingen zouden de positie van de Amerikaanse dollar als internationale handelsmunt bovendien verder kunnen ondergraven. Dit zou de VS met haar enorm budgettair deficit zeer veel schade kunnen toebrengen. Ook Frankrijk – en bij uitbreiding de eurozone – zou aan invloed moeten inboeten indien een aantal Afrikaanse landen hun CFA-munt (de munteenheid die gebruikt wordt in twaalf voormalige Franse koloniën, Guinee Bissau en Equatoriaal Guinea, en historisch gekoppeld was aan de Franse franc)°° loskoppelen van de euro.°°°
Ligt in bovenstaande punten een belangrijke reden waarom het Westen – met Sarkozy in een hoofdrol – de Libische lente gekaapt heeft?
(Uitpers nr. 132, 12de jg., juni 2011)
° Soetkin Van Muylem in het mei-nummer van het tijdschrift Vrede, en ook op
http://www.vrede.be/tijdschrift/165-nr-409–mei–juni-2011/2125-wat-is-de-inzet-van-het-drama-in-ivoorkust°° 1 euro is 655,957 CFA-franken waard, de CFA-Franc is gekoppeld aan de euro en dit geeft ‘Europa’ een aanzienlijke economische en politieke invloed op CFA-landen. (www.wikipedia.org)
°°° Antoine Uytterhaeghe op
http://www.vrede.be/nieuws/52-afrika/2118-libie-en-de-controle-over-afrika
