Janneke Van Dijk, Hanna Van Petten-van Charante, Laddy van Putten, Augusta Curiel, Fotografe in Suriname 1904-1937, KIT Publishers, 2008, 192 blz. ISBN 978 9068324815
Hoe zag Suriname er uit in het begin van de 20ste eeuw? Dank zij het fotografisch werk van de gezusters Curiel krijgen we nu een gekleurd beeld van de koloniale maatschappij van toen.
Janneke van Dijk, voormalig conservator van het Amsterdamse Tropenmuseum (KIT) en één van de samenstellers van dit fotoboek, ontdekte onlangs in het depot van het Surinaams museum van Paramaribo een stapel bruine dozen vol glasnegatieven. Het bleken unieke opnamen te zijn van Suriname uit een epoque waar nauwelijks beeldmateriaal van bekend is. Deze vondst was voor KIT aanleiding om een tentoonstelling te organiseren, maar vooral ook om een zeer verzorgde publicatie samen te stellen. Enkele maanden geleden had ik de gelegenheid om de tentoonstelling van een aantal foto’s te bekijken in Paramaribo, die tegen de muren van het historische Fort Zeelandia te bewonderen was. Ik was ten zeerste onder de indruk en toch ging het maar om een selectie van de bijna 250 foto’s die in het boek werden opgenomen.
‘Fotografiste’ Curiel
Al dat historisch fraais hebben we te danken aan het werk van Augusta Curiel die samen met haar zus Anna tussen 1904 en 1937 een fotozaak runde in het centrum van Paramaribo. De coverfoto van het boek toont een onder water gelopen Domineestraat waar de ‘fotografiste’Augusta Curiel haar werk deed. Het is volop regenseizoen. Mensen waden door het water om de overkant van de straat te bereiken. De statige palmbomen hebben ook natte voeten. Een eenzame auto spat water naar alle kanten. Wie de binnenstad van Paramaribo met haar houten gevels kent, kan moeiteloos honderd jaar mee terug in de tijd kijken. En toch is de coverfoto eerder a-typisch voor het werk van de gezusters Curiel. Over het algemeen zijn de foto’s statisch, weloverwogen gecomponeerd en zeer zorgvuldig in kader gezet. De geportretteerden zijn zich duidelijk bewust van de aanwezigheid van de camera. Vrijwel alle foto’s zijn vanaf ooghoogte genomen, waardoor er een zekere distantie ontstaat tussen camera en onderwerp. Close ups komen zeer zelden voor.
En de onderwerpen? Er zijn opvallend veel foto’s van Paramaribo, veel minder van het plattelandsleven en van het Surinaamse binnenland. Kortom van de natuur in het algemeen. De markt, scholen, maatschappelijke instellingen en organisaties, bedrijven en particulieren. Dat zijn de onderwerpen die de Curiels vastleggen omdat zij duidelijk ‘in opdracht van’ werkten. Het resultaat van deze aanpak is dan ook dat er een verstild beeld ontstaat van de beginjaren van de 20ste eeuw in Suriname. Het is een statische samenleving die zich voor de lens van de Curiels van haar beste zijde laat zien. Zonder het te beseffen hebben beide fotograferende dames een ideologische inkleuring gebracht van een schijnbaar spanningloze koloniale plantagemaatschappij, waarin iedereen zijn plaats wist. Bij de inhuldiging van de spoorlijn naar het goudwinningsgebied zijn alleen de witte tropenpakken te zien van de Nederlandse gezagsdragers en ambtenaren. De gekleurde makers van de spoorlijn worden niet in beeld gebracht. Inheemsen worden alleen opgevoerd – op foto 216 staat een groepje Wayana met lendendoek en pijl en boog – als zij even een bezoek brengen aan de hoofdstad. De Curiels verlaten alleen Paramaribo om het schijnbaar rustige plantageleven van Hindostanen, Javanen en in mindere mate Creolen vast te leggen.
Is het werk van de Curiels een weergave van de maatschappelijke werkelijkheid van de Surinaamse samenleving uit het begin van de 20ste eeuw? Natuurlijk niet. Het zijn foto’s die de schone schijn ophouden. De Curiels laten een Suriname zien dat werkt, zijn zieken verzorgt, schoolgaat, feestviert en waar schone straten met statige koningspalmen een weldadige rust uitstralen. Dit boek is een visuele reconstructie van het kolonialisme door twee vrouwen die noodgedwongen opdrachten moesten uitvoeren ter meerdere eer en glorie van dat systeem. Dit is natuurlijk geen verwijt aan de samenstellers van dit prachtige fotoboek. Het is eerder een uitnodiging aan de Surinamers om aan de hand van dit unieke materiaal in de eigen geschiedenis te duiken en daarover te reflecteren.
(Uitpers, nr. 109, 10de jg., mei 2009)
U kunt dit boek via de link hieronder rechtstreeks bestellen bij:
en wie via Uitpers bestelt, helpt Uitpers!
De link:
http://www.groenewaterman.be/anne/index.dll?webpage=index.htm&inpartcode=715065&refsource=uitpers
