De ‘primaire’ van de Franse rechterzijde heeft één grote verliezer, gewezen president Nicolas
Sarkozy die slechts een vijfde van zijn eigen kamp achter zich kreeg. Dat is op zichzelf reden tot opluchting, ware het niet dat de al even sinistere ex-premier François Fillon nu wellicht de kandidaat van rechts wordt bij de presidentsverkiezingen van mei 2017. Andere grote verliezers: de opiniepeilers wier prognoses mijlenver van de uitslag zaten. En ook een beetje Marine Le Pen van het Front National die aan Fillon een zwaardere concurrent heeft dan ze aan Sarkozy zou hebben gehad.
Primaire
Sarkozy had vorig jaar met enig gemak de strijd om het leiderschap over de rechtse UMP, intussen Les Républicains (LR), gewonnen. Het was een springplank naar de ‘primaire’ die de kandidaat van rechts moest aanwijzen. Grote concurrent was ex-premier Alain Juppé, met op de achtergrond nog vijf andere kandidaten onder wie Fillon, premier tijdens het presidentschap van Sarkozy (2007-2012).
Die ‘primaire’ is uitgedraaid op een wedstrijd om elkaar rechts voorbij te steken. Zelfs Juppé, de ex-premier van president Jacques Chirac die zich opwierp als de grote gematigde verzoener, ging in rechtse versnelling. Sarkozy spitste zijn campagne toe op ‘l’identité’ française, zelfs verwijzend naar de Gallische wortels… en beloofde bij herverkiezing een referendum over immigratie en een over veiligheid. Hij was blijkbaar nog altijd geïnspireerd door zijn vroegere uiterst-rechtse goeroe Patrick Buisson die hem in het Elysée bijstond.
Kwezels
In die wedren naar rechts bleef Juppé wel enig verschil maken, gesteund door de centrumrechtse UDI. Alle peilingen gaven hem gewonnen, tot het derde debat aan de vooravond van de primaire zelf. Ineens sprintte Fillon naar voor, van 12 naar 29% in sommige peilingen. Er kwam 44 % uit de bus waarin 4 miljoen Fransen hun stem uitbrachten.
Fillon kon in die eindsprint rekenen op de mobilisatie van de “cathosphère”, de katholieke integristen die met succes honderdduizenden Fransen op de been hadden gebracht in de Manif pour tous, de massademonstraties tegen het homohuwelijk.
Want ook al werd Sarkozy, als president die moet waken over scheiding tussen kerk en staat, erekanunnik van de basiliek Sint-Jan-in-Lateranen in Rome, toch steekt Fillon hem inzake kwezelarij voorbij. Fillon is in alle opzichten radicaal rechts: in alle mogelijke ethische kwesties zit hij op dezelfde golflengte als Marion Maréchal-Le Pen, de nicht van Marine Le Pen die in kwesties als het homohuwelijk rechts van haar tante staat. Fillon is een ultra-neo-liberaal, al waren alle andere concurrenten – Juppé inbegrepen – dat ook.
Thatcheriaan
Fillon heeft het meest drastische “soberheidsplan”. Hij wil de overheidsuitgaven met 110 miljard euro inkrimpen. Onder meer door flink te snijden in de sociale zekerheid: pensioenleeftijd optrekken tot 65 jaar, knippen in de gezondheidssector, 500.000 openbare ambten opdoeken, de 39-urenwerkweek in de openbare diensten.. Anderzijds wil hij 40 miljard euro minder “lasten” voor de bedrijven en de bedrijfsbelasting verlagen tot 25%. Voeg eraan toe dat hij de nu al beperkte invloed van de vakbonden in de bedrijven wil beknotten, en men weet waarom hij de Franse Thatcher wordt genoemd.
Juppe hoopt in de tweede ronde op “een nieuwe verrassing”, maar de kans dat hij Fillon vloert is bijzonder klein. Sarkozy heeft alvast opgeroepen om te stemmen voor Fillon met wie hij nochtans een zeer slechte verhouding heeft maar die politiek dichter bij hem staat. Fillon heeft tijdens de campagne voor de primaire Sarkozy voor de voeten geworpen dat hem enkele rechtszaken boven het hoofd hangen. Libië viel tussendoor ook enkele keren, waarmee “subtiel” werd verwezen naar de beschuldigingen dat wijlen de Libische leider Kadhafi in 2007 Sarkozy’s campagne financierde, wat misschien meespeelde in de hardnekkigheid waarmee Franse diensten Kadhafi in 2011 opjaagden.
Rechtse concurrentie
De kans is dus zeer reëel dat Fillon volgend jaar de arena ingaat als de kandidaat van rechts – of van een deel ervan. François Bayrou, al eerder kandidaat van centrum-rechts, zei eerder dat als Sarkozy kandidaat zou zijn, hij ook zou meedoen – maar Juppé zou hij steunen. Hij heeft niet gedacht aan Fillon, maar daar deze zeker niet minder rechts is dan Sarkozy, zou hij normaal volgend jaar kandidaat zijn.
En dan is er natuurlijk Marine Le Pen voor wie Fillons zege niet zo een goed nieuws is. Haar Front National (FN) en Fillon vissen in dezelfde reactionaire vijvers – vooral bij het publiek achter Manif pour tous scoort Fillon goed, mogelijks beter dan Marine Le Pen die zich op afstand hield van deze Manif.
Stevenen we dan af op een tweede ronde van de presidentsverkiezingen met een match Le Pen-Fillon? Een detail: zowel Fillon als Le Pen willen goede vrienden zijn met Moskou. De rechterzijde van rechts en het FN zijn bewonderars van de Russische president Vladimir Poetin, een man van orde en goede zeden.
We kunnen na de afgang van de peilers beter voorzichtig zijn, kiezers kunnen erg onvoorspelbaar en wispelturig zijn. En er kan nog zoveel gebeuren in de komende zes maanden. Indien het inderdaad dit duel wordt, dan zitten we voor links met een nog triestiger situatie dan in 2002. Toen nam vader Jean-Marie Le Pen het in de tweede ronde op tegen president Jacques Chirac. Veruit de meeste linkse kiezers knepen hun neus dicht en stemden voor Chirac. Maar Chirac is een progressief vergeleken bij Fillon.
Links?
Links in de hele brede zin van het woord heeft een duel Le Pen-Fillon dan wel grotendeels aan zichzelf te wijten. De neoliberale politiek van president Hollande en premier Valls heeft de Franse sociaaldemocratie in een wezenlijke crisis gestort. Wat links ervan staat, is erg verdeeld.
Intussen is daar de kandidatuur bijgekomen van “noch-links-noch-rechtse” Emmanuel Macron. Terwijl de groenen van EELV in een primaire kopstuk Cécile Duflot wandelen zonden ten gunste van Yannick Jadot die dus als groene kandidaat aantreedt. Naast de andere linkse kandidaten: twee van uiterst-links (Artaud – Lutte Ouvrière – en Poutou –NPA), Jean-Luc Mélenchon van la France insoumise, de nog aan te duiden kandidaat van de PS en misschien ook nog een kandidaat van de communistische PCF. Vanuit de linkse hoek hoeft rechts dus niet veel te vrezen, die schakelt zichzelf uit voor de tweede ronde.
