In zowat alle Europese landen verdwijnt het laagje democratisch vernis dat op de politieke regimes kleeft. Hoewel extreemrechts overal in opgang is, is dat niet alleen het werk van fascisten, nazi’s en nationalisten, maar in de eerste plaats van de hedendaagse staat zelf. Die maakt onder meer van terroristische aanslagen handig gebruik om een autoritaire staat, sommigen zeggen een politiestaat, uit te bouwen. Liz Fekete beschrijft dit hele proces in haar boek ‘Zijn de jaren 30 terug?’ Ze toont aan hoe traditionele politieke partijen het bedje spreiden voor extreemrechts en er zelfs samen mee regeren en hoe het opkomende nationalisme de voedingsbodem is van de autoritaire of extreemrechtse staat. Fekete verzet zich tegen de campagne van extreemrechts tegen de migranten. Dat zijn in grote mate moslims. Spijtig genoeg maakt Fekete geen onderscheid tussen de moslims als mens en de schadelijke invloed van de islam en andere godsdiensten.
Extreemrechtse partijen en bewegingen worden de jongste jaren in zowat alle Europese landen sterker. In België, meer bepaald in Vlaanderen, is er niet alleen het Vlaams Belang, maar mogen we ook de Nieuw Vlaamse Alliantie (N-VA) tot extreemrechts rekenen. Voor enkele jaren liepen tal van leden van het Vlaams Belang naar de N-VA over (tijdens de verkiezingen van 2019 gebeurde het omgekeerde) en toppolitici van de N-VA, zoals Ben Weyts en Theo Francken woonden met plezier het verjaardagsfeest bij van Bob Maes, collaborateur en oprichter van de nationalistisch-fascistische knokploeg Vlaamse Militantenorde (VMO). Ook Siegfried Bracke (N-VA) uitte als voorzitter van de Kamer van Volksvertegenwoordigers zijn ‘respect’ (sic) voor Bob Maes. Toch had de christendemocratische CD&V dit jaar liefst met de N-VA opnieuw een federale regering gevormd.
In Duitsland waren en zijn er de neonazistische terreurgroep NSU (Nationalsocialistische Untergrund), de neonazistische Nationaldemokratische Partei Deutschlands (NPD), de Alternative für Deutschland (AfD), de Patriotische Europäer Gegen die Islamisierung des Abendlandes (Pegida); in Frankrijk is er niet alleen het sterke Rassemblement national (het vroegere Front national) van Marine Le Pen, maar ook de pro-identiteitsbeweging Bloc Identitaire en zijn jeugdafdeling Génération Identitaire en de ultrarechtse Ligue de Défense Juive die in de VS en Israël verboden is; in Engeland is er de beruchte English Defence League, de beweging Britain First, opgericht door voormalige leden van de British National Party en de Brexitpartij UKIP (UK Independence Party); in Griekenland geeft Gouden Dageraad gestalte aan extreemrechts; in Italië de Lega; in Oostenrijk de Freiheitliche Partei Österreichs (FPÖ) met wie de christen-democratische ÖVP (Österreichische Volkspartei) enige tijd geleden samen regeerde; in Slovakije werden in 2016 veertien neofascisten van de L’SNS (Volkspartij Ons Slovakije) tot parlementslid verkozen; in Hongarije is Jobbik een antisemitische en anti-Romapartij; in Nederland is er de Partij voor de Vrijheid (PVV) van Geert Wilders; in Denemarken is een of andere regering niet vies van de gedoogsteun van de extreemrechtse Dansk Folkeparti; in Zweden zijn er de Zweedse Democraten; in Finland de Finse Partij (vroeger de Ware Finnen), in Spanje VOX enz.
Daarnaast zijn er de zogenaamde waakzaamheidscomités en paramilitaire organisaties zoals de Bond van Burgers voor een Betere Toekomst in Hongarije, in Bulgarije het Bulgaars Nationaal Front Shipka , de burgermilities in het Franse Calais, het Bar Human Rights Committee of England and Wales (BHRC), de Soldaten van Odin, ontstaan in Finland maar inmiddels actief in andere Europese landen. Van een scheidingslijn tussen die ultrarechtse comités en de staten is zeker in Oost-Europa nauwelijks sprake. Die extreemrechtse groeperingen worden niet alleen geduld maar ook actief aangemoedigd, terwijl ze zich zowel in nationale als plaatselijke besturen hebben genesteld. Daarbij zetten ze maar al te graag een sociaal masker op. Sinds jaren houdt het Vlaams Belang een 1 meifeest. De partij eist nu ook een minimumpensioen van 1.500 euro. Extreemrechtse en per definitie conservatieve partijen zouden zogezegd arbeiderspartijen zijn. Om zich dat imago toe te eigenen pleiten ze soms voor betaalbare woningen, bieden ze hulp aan landbouwers en bejaarden. Zo richt het Griekse Gouden Dageraad voedselbanken op, maar tegelijk wordt de partij door de reders ingezet om vakbondsacties te saboteren.
Entente extreem- en traditioneel rechts
Maar het zijn niet alleen uitgesproken extreemrechtse partijen die de samenleving een nationalistische, antidemocratische, kapitalistische en racistische richting doen uitgaan. In tal van landen zorgen de als democratisch bestempelde partijen daarvoor. Denken we maar aan PiS (Partij voor Recht en Rechtvaardigheid), geleid door Jaroslaw Kaczynski in Polen en Fidesz van Viktor Orban in Hongarije. Ook de Spaanse Partido Popular en de Britse Conservatieve Partij van Boris Johnson bezorgen extreemrechts de wind in de zeilen. Een en ander heeft te maken met wat we het verraad van links kunnen noemen. Voor de auteur staat het vast dat het Britse UKIP en het Franse Rassemblement national in vroegere socialistische en communistische districten of departementen geen voet aan de grond hadden gekregen als links die niet aan hun lot had overgelaten. Zowel de Franse Parti Socialiste als de Britse Labour Party proberen sinds jaren vooral de betere middenklasse voor zich te winnen.
Moeten we ons over de opgang van extreemrechts in Europa verbazen? Liz Fekete herinnert eraan dat Europa aan de wieg stond van het kolonialisme, het imperialisme, het wetenschappelijk racisme, de eugenetica en het nationaalsocialisme. De auteur onderstreept dat een aloud racisme allicht diep verankerd is in het Europese denken en nieuw leven werd ingeblazen door de ‘War on Terror’, de rechtse culturele revolutie en een migratiegebonden demonisering van de arme ‘parasiet’. Daarnaast is er de besparings- en privatiseringspolitiek van de staten. De besparingen willen iedere vorm van solidariteit uitwissen en alleen maar het individualisme bevorderen, zodat burgers herleid worden tot klanten die uitsluitend aan de bevrediging van hun individuele behoeften denken ten gunste van de markt, lees het kapitaal. Anderzijds privatiseren de staten zichzelf. Ze vertrouwen steeds meer taken toe aan privé-organisaties. Denken we maar aan privé-bewakingsfirma’s en de privatisering in de gezondheidssector en ouderlingenzorg. Tegelijk verscherpen de staten via allerhande moderne technieken hun controle op de burgers. Die moeten zich zonder meer bij het beleid van de heersende klasse neerleggen. Doen ze dat niet dan krijgen ze met repressie te maken. De politie treedt niet alleen op om misdaden te bestrijden, maar om de bevolking in bedwang te houden. Wie zich tegen het regime verzet wordt gestraft. Links verzet wordt als politiek geweld beschouwd. Zo wordt het gemakkelijker om antifascisten te criminaliseren. Voor Donald Trump zijn antifascisten vijand nummer een.
Islamofobie of islamidolatrie?
Extreemrechts is tegen migratie, tegen migranten en vooral tegen de islam. Liz Fekete, directeur van het Europese onderzoeksprogramma van de denktank Institute of Race Relations en redacteur van het tijdschrift Race & Class, houdt een vurig pleidooi voor migratie, voor migranten en voor de islam. De manier waarop ze dat doet is spijtig genoeg de zwakke plek van haar boek. Zo pleit ze voortdurend voor multiculturalisme. Maar op geen enkele bladzijde zegt ze wat ze onder multiculturalisme verstaat. Dan wordt het wel moeilijk om haar betoog te volgen. Is multiculturalisme respect voor ieder mens, voor de universele mensenrechten, wat de afkeuring inhoudt van onder meer terrorisme, de onderdrukking van de vrouw, het doden van ongelovigen, het onverdoofd slachten van dieren en de erkenning van de scheiding van kerk en staat? Of betekent multiculturalisme het onvoorwaardelijk goedpraten van iedere godsdienst, in casu de islam, alle inbreuken op de mensenrechten inbegrepen?
De terroristische aanslagen die de voorbije jaren in naam van de islam werden gepleegd vermeldt Fekete slechts tweemaal. Ze geeft alleen maar datum en plaats van die aanslagen weer, zonder verdere duiding. Eén keer noemt ze die aanslagen ‘gruwelijk’. Over het verband tussen islam en aanslagen: geen woord. Wat in haar ogen eveneens gruwelijk is, is het verbod voor vrouwen op het dragen van een hidjab, nikab, boerka of van gelijk welke gezichtssluier op straat. Liz Fekete is ongetwijfeld een geëmancipeerde vrouw. Wat bezielt haar dan om vrouwen in naam van een achterlijke patriarchale cultuur te laten herleiden tot rondlopende tenten? Het voornemen van de voormalige Duitse minister van Binnenlandse Zaken, Thomas de Maizière, om de handdruk tussen mannen en vrouwen op te leggen, is voor Fekete helemaal onvoorstelbaar. Weet ze dan niet dat de weigering van mannen om vrouwen de hand te reiken en zelfs aan te kijken, een uiting van minachting voor de vrouw is?
Op die manier wekt de auteur de indruk dat ze haar betoog tegen extreemrechts en haar verdediging van migranten gebruikt om een soort multiculturalisme te verdedigen dat ze niet omschrijft en om bepaalde negatieve aspecten van sommige culturen toe te dekken en goed te praten. Een spijtige indruk die overblijft na lezing van een boek dat de vinger op menige zwakke plek van onze samenleving legt.
Liz Fekete – Zijn de jaren 30 terug? – Nieuw Rechts in Europa – EPO – 214 blz. – 24,90 euro – ISBN 978-94-6267-199-7
