De Europese verkiezingen komen er aan, en zoals gebruikelijk is de belangstelling ervoor eerder beperkt. Ja, de geruchtenmolen draait op volle toeren, maar de verhalen over Bart en Alexander en Tom zijn voor de meeste mensen toch aantrekkelijker dan die over Ursula, Bruno en Rudi.
Toch staat er wel degelijk veel op het spel. Want het is in het Europese Brussel, meer dan in het Belgische Brussel, dat de toekomst wordt voorbereid. Het is in Brussel en Straatsburg dat meerderheden worden gesmeed die zullen beslissen over sancties tegen al wie ons niet bevalt, over minimuminkomens en pesticidengebruik. Het Europees Parlement is slechts één van de spelers in het spel, en de Europese Raad – de vergadering van onze nationale regeringsleiders – heeft nog veel meer te zeggen. Het zou echter van een grote naïviteit of zelfs blindheid getuigen het belang van het Europees Parlement te onderschatten.
Wat er vandaag op het spel staat? In eerste instantie de politieke meerderheid die in het Parlement kan worden gevormd en bepalend is voor de meeste wetgeving. In tal van Lidstaten is uiterst rechts aan een opmars bezig en het staat al bijna als een paal boven water dat de twee uiterst rechtse fracties in het EP vrij groot zullen zijn.
Ook het centrum blijft sterk, met de al lang niet meer zo christelijke democratie als grootste kracht. De sociaal-democratie, ooit de grootste fractie van het Parlement, staat aan de zeer waarschijnlijk verliezende kant.
Daarnaast heb je nog liberalen en groenen die wellicht ook zetels zullen verliezen. Zeker de groenen, die met Duitsland bij de meest krijgshaftige van alle oorlogslievende partijen horen.
En radikaal links? Is ook dat niet aan het afslanken? Voortgaand op het succes van de Belgische PVDA/PTB ziet de toekomst er eerder roodkleurig uit.
We spraken er over met Walter Baier, ‘Spitzenkandidat’ van Europees Links, ex-voorzitter van de Oostenrijkse Communistische Partij, ex-voorzitter van de denk- en actiegroep Transform! Europe en huidig voorzitter van de Europese Linkse Partij.
‘De peilingen zijn voor ons helemaal niet slecht’, zegt hij. Vorige maand zei men dat de fractie zou terugvallen van 39 op 35 leden, en deze maand dat we zullen groeien tot 43 leden’.
“Natuurlijk moeten we er rekening mee houden dat de situatie in Europa bijzonder slecht is. Er wordt nu hesproken van een ‘polycrisis’, het klimaat, de sociale crisis en de oorlogen. En bij die oorlogen moeten we veel verder denken dan Gaza en Oekraïne. Bovendien is de situatie in de meeste Lidstaten én in de Europese Unie toch zorgwekkend. Tijdens de COVID-19-crisis kon er nog een zekere solidariteit aan de dag worden gelegd, onvoldoende weliswaar, maar vandaag staat alles weer in het teken van een soberheidsbeleid. En eigenlijk is er juist erg veel geld nodig voor de transitie én voor het sociaal beleid.
Mensen zijn bang van de toekomst, de perspectieven zijn helemaal niet positief. Het ergste is dat de Europese Commissie voortdurend de eisen voor de transitie afzet tegen de sociale eisen, terwijl de twee juist, meer dan ooit, hand in hand gaan. Want het is de angst voor de toekomst en de angst voor verandering die mensen voor uiterst rechts doen stemmen. De oorsprong van de huidige crisis zit in het anti-migranten verhaal, de anti-moslim beweging, het anti-feminisme. We hebben vandaag iets helemaal anders en positiever nodig dan nog meer van hetzelfde.
Precies op die punten ligt de verantwoordelijkheid voor links. We weten dat we de milieucrisis rechtstreeks moeten koppelen aan het sociale. Dat staat ook centraal in ons programma. Een tweede rode draad is vrede en de derde gaat over feminisme. Dat zijn onze drie zwaartepunten, veel meer dan een gewoon wenslijstje.
De grootste uitdaging is natuurlijk uiterst rechts. Op dat vlak kan niet voldoende worden gewezen op de verantwoordelijkheid van de sociaal-democratie, de liberalen en andere centrumpartijen. Zij hebben die centrale punten juist verwaarloosd”.
Wat nu af te wachten valt is hoe de krachtsverhouding in het nieuw verkozen Europees Parlement zal zijn. Na de ‘Grote Coalitie’ van vroeger, -sociaal- en christen-democraten, waren de liberalen mee nodig voor een meerderheid. Of de groei van uiterst rechts die meerderheid in gevaar kan brengen, is lang niet zeker. De centrum partijen zullen wellicht achteruit gaan, de groenen eveneens, en radikaal links kan op hetzelfde niveau blijven of licht groeien. Er zijn dus redenen om optimistisch te zijn, ook met het besef dat de instellingen vrij ‘conservatief’ zijn in die zin dat er niet zo snel grote veranderingen aanvaard worden. De cohesie binnen de fracties is natuurlijk een ander punt en zeker voor uiterst rechts is dat een punt van grote twijfel. Vooralsnog zijn er twee verschillende fracties, één met het Franse Rassemblement national en het Duitse ‘Alternative fuer Deutschland, een andere met de Fratelli d’Italia, de NVA en het Poolse PiS. NVA is al ijverig op zoek naar een andere fractie. De kans dat er één groot rechts blok ontstaat is bijzonder klein want de meningsverschillen en de strategieën van de verschillende partijen zijn erg groot.
Ook aan de linkerzijde is er een zekere fragmentatie, maar ze is niet vergelijkbaar met die van uiterst rechts. De Linkse fractie telt 21 partijen uit dertien verschillende landen, terwijl de Europese Linkse partij uit 42 nationale partijen bestaat, ook van buiten de EU. Niet alle partijen van de fractie zitten in de Europese Linkse Partij. PVDA/PTB bijvoorbeeld doet er niet aan mee. Toch zijn de ideologische verschillen de afgelopen jaren eerder verkleind dan vergroot. Er was vroeger een zekere tegenstelling tussen pro-EU partijen en eurosceptische partijen. Na Brexit en de COVID-19 crisis is dat echter sterk afgezwakt.
Walter Baier: ‘ik zou zeggen dat de verschillen in de fractie juist een sterkte zijn die een zekere flexibiliteit toelaten. Er is een bijzonder goede samenwerking tussen alle leden, zeker voor de punten die er echt toe doen, zoals de sociaal-ecologische transitie, en dat is het belangrijkste. Ook al zijn heel veel mensen misnoegd over het Europese beleid, in alle peilingen blijkt toch duidelijk dat een grote meerderheid vóór het Europese integratieproject is. Daar moeten we rekening mee houden. En in het licht van de slechter wordende internationale relaties is onze samenwerking bijzonder belangrijk.”
In theorie kan een ‘Spitzenkandidat’ voorzitter worden van de Europese Commissie, hoewel dit voor radikaal links niet echt waarschijnlijk is. Maar ook voor Ursula von der Leyen is de koek nog niet gebakken. Ze zal nog heel wat tegenstand, o.m. van Frankrijk, moeten overwinnen.
Hoe dan ook zal het nieuwe Europese Parlement veel rechtser zijn dan nu het geval is. De kans is wel veel kleiner dat de grote evenwichten in gevaar komen.
De uitdagingen voor de toekomst zijn immens. De klimaatcrisis is een zware en urgente dreiging, terwijl de Europese Commissie geneigd is de ambities terug te schroeven! Met de genocide in Gaza en de steun die de EU blijft geven aan Israël is de Europese Unie haar morele autoriteit aan het verliezen. De krampachtigheid waarmee men blijft volhouden dat ‘Rusland de oorlog in Oekraïne niet mag winnen’ – terwijl dat de facto al gebeurd is – samen met de oproepen om een ‘oorlogseconomie’ in te stellen, doet de angst bij de bevolking alleen maar -terecht – toenemen. De Frans-Duitse as die de Europese Unie decennialang heeft recht gehouden, is aan het wankelen. Het is zeer de vraag of het nieuwe Europese Parlement voldoende sterke figuren zal tellen om de Unie overeind te houden. Het is daarom van het grootste belang dat de linkerzijde sterk staat.
In ons gesprek met Walter Baier tenslotte kwam ook de situatie in Oostenrijk nog aan bod. Na Graz heeft de Communistische partij nu ook in Salzburg een bijzonder goede score gehaald, 21 %! Ook in de rest van het land ging de partij flink vooruit. “Het is te danken aan een jong en dynamisch leiderschap van de partij, samenwerking met jeugdorganisaties en inhaken op de reële en concrete problemen van de mensen. Dat loont! Als je hard en lang genoeg werkt, komt het succes onvermijdelijk!”
Wie zal dit tegenspreken?
