“Het ergste moet nog komen” (1)
“Laat u niet in slaap wiegen door de recente vloed aan goed nieuws uit Europa”. ..”De crisis van Europa is nog maar net begonnen”. Dat is geen alarmerende uitspraak van een ‘gauchist’, maar staat te lezen in het zeer kapitalistisch gezinde weekblad ‘The Economist’. De politieke leiders van de Europese staten en van de EU pakken liever uit met dat “goed nieuws”.
Maar ze kunnen steeds moeilijker hun paniekstemming verbergen. Er zijn meerdere reden tot paniek. De Franse president Emmanuel Macron zal het er deze week in Washington allicht uitvoerig over hebben met zijn VS-collega Joe Biden. Want die is volop aan het profiteren van de zwakke positie waarin de VS Europa hebben gemanoeuvreerd.
Koude-oorlogsdoden
De Belgische premier Alexander De Croo had volgens het beeld dat The Economist schetst, gelijk als hij het eerder over 5 tot misschien wel 10 moeilijke winters sprak. Dit is geen voorbijgaande energiecrisis, dit wordt iets van lange duur.
Deze winter zou, vergeleken met de onheilsvoorspellingen, nog een beetje kunnen meevallen. In alle relativiteit dan, want de energieproblemen in Europa zouden op zijn minst 100.000 extra doden meebrengen. Vanwaar die 100.000 extra doden? Gebaseerd op de bevindingen van vóór corona en op een gemiddelde wintertemperatuur, zou een elektriciteitsprijs op huidig niveau 147.000 extra doden betekenen. Een zachte winter bij huidig prijstarief, doet het cijfer zakken tot 79.000, een strenge winter toenemen tot 185.000. Extra doden.
Met grote verschillen naar gelang de landen: Italië, met een oudere bevolking en sterkere prijsstijgingen, zou veel meer doden hebben, Spanje met zijn ingreep in de prijs zelfs iets minder dan gewoonlijk. In Frankrijk houdt men zijn hart vast voor deze winter: de helft van de kernreactoren ligt stil. De regering stelt lijsten op van wie prioritair is om stroom te krijgen bij de verwachte black-outs. De Franse premier Elisabeth Borne is pas in Berlijn om hulp gaan vragen, maar daar zitten ze zelf met de handen in het haar.
Een cijfer als 147.000 extra doden, doet toch wel even opschrikken; Je zou dan ook verwachten dat de Europese Unie van de energieprijzen een absolute prioriteit maakt. Negen maanden na de Russische agressie in Oekraïne, staat de EU evenwel nog nergens. Het enige dat doorsijpelt van het vele overleg, is dat er nog zogoed als niet is ondernomen, dat er vooral grote onenigheid is en veel ruzie wordt gemaakt.
Grapje
De jongste bijeenkomst van de 27 ministers van Energie in Praag werd een scheldpartij. Omdat veel van die ministers nog altijd schrikken van de onbenulligheid van de EU-Commissievoorzitster Ursula Von der Leyen en van ‘president’ Charles Michel. Met in hun zog tal van Commissieleden.
Moest men lachen of huilen met het voorstel van de Commissie om een maximumprijs voor gas vast te leggen op 275 euro per megawattuur? “Dit is een grap” zei de Poolse minister Anna Moskwa. Verscheidene ministers meldden dat bedrijven in hun land sluiten omwille van de hoge energietarieven, sommige zoeken andere oorden op waar energie goedkoper is, zoals in de VS. Het begin van een uittocht.
Onbekwaamheid? Onvermogen om de draagwijdte van beslissingen of van passiviteit te zien? Of dat allemaal wel zien, maar de Atlantische solidariteit (ydus met de VS) boven eigen belangen stellen? Mee een put graven voor Europa?
De toestand is te wijten aan de energie-oorlog die Vladimir Poetin ontketende, aldus de analyse. Dat klinkt misschien plausibel, maar is al te simpel voorgesteld. Nee. Het is wel Europa, bij name Duitsland, dat onder zware Amerikaanse druk een jaar geleden, november 2021, de gaspijpleiding Nord Stream 2 niét opende, ook al stond die klaar om gas te leveren. En zo bewees Duitsland een onbetrouwbare partner te zijn.
Sancties als boemerang
Op de Russische inval in Oekraïne, volgden treinen sancties. Waar blijkbaar zeer weinig is nagedacht over de impact van die sancties. Om te beginnen het impact op de agressor: algemeen kan men stellen dat sancties zelden resultaat opleveren. Zelden gaan staten hun beleid wijzigen door sancties, aldus de conclusie van een studie over Amerikaanse sancties sinds 1970 (Agathe Demarais, ‘Backfire’, Columbia University Press).
De sancties van 2014 na de annexatie van de Krim, hadden vooral tot gevolg dat Rusland in de getroffen sectoren in 2 tot 3 jaar meer dan zelfbedruipend werd. Het waren o.a. onze fruitboeren die onder de sancties leden.
Niettemin volgde de EU blindelings de Amerikaanse sanctiepolitiek na de Russische agressie van 24 februari. Het was heel erg voorspelbaar dat Moskou dat zou beantwoorden met eigen sancties. Met de fel gestegen gasprijzen kon Moskou zelfs veel meer verdienen met een kleine fractie van de leveringen. De Russische staats- en oorlogskas vaart er wel bij, Europa staat in de kou.
Dat die sanctiepolitiek faliekant afloopt, krijgt men echter niet gezegd. Het is de schuld van Poetin… Men had toch kunnen voorzien dat Poetin alleen al als antwoord op de niet-opening van Nord Stream 2, mogelijk minder gas door Nord Stream 1 zou leveren? Nord Stream 2 was een aanvulling van Nord Stream 1 dat al sinds 2011 volop gas leverde aan en via Duitsland. Tot wederzijdse tevredenheid, zodat er een tweede kwam.
Het was wel Europa dat in november 2021 aantoonde een onbetrouwbare partner te zijn. Zelfs in zoverre dat het de Atlantische band belangrijker vond dan zijn eigen belang.
Eigen gas eerst
De Amerikaanse druk, onder het presidentschap van Donald Trump nog versterkt, is ingegeven door diverse motieven, samen te vatten onder de noemer ‘eigenbelang’.
Er zijn duidelijke commerciële financiële motieven. Nu de VS dankzij de milieuvijandige ‘fracking’ een superproducent van olie en gas zijn geworden, zoeken regeerders en producenten verwoed nieuwe markten. Europa moet meer Amerikaans gas kopen, luidde het al onder president Barack Obama. Met Trump werd dat nog sterker, de schalieboeren waren kiezers en geldschieters. De toon werd dreigend, de Russische gas was een concurrent. Nord Stream 2 moest gesaboteerd worden – wat intussen is gebeurd.
Sindsdien is er een stroom aan tankers met Amerikaans (zeer duur) schaliegas richting Europa, waar druk aan de bouw van nieuwe LNG-installaties wordt gewerkt. Tenzij de leverancier ineens een hogere prijs krijgen elders in de wereld, waarop de tankers van koers veranderen. Hoe dan ook, concurrentie grotendeels uitgeschakeld. De Russische invasie van Oekraïne heeft dat proces wel versneld.
Een ander motief dat nog parallel meespeelde: Duitsland en Rusland uit elkaar spelen. Dat was niet makkelijk, kanselier Angela Merkel was Tony Blair of Nicolas Sarkozy niet die zich gewilliger voor de Amerikaanse kar lieten spannen. De Duitse economie bleef sterk op industrie gebaseerd en die heeft veel energie nodig, betaalbare. Na de kernramp in Fukushima in 2011 had Duitsland kernenergie afgeschreven, Nord Stream 1 kwam zeer goed van pas, maar was van in het begin een doorn in het oog van Washington.
Biden ten strijde
Joe Biden zette Trumps sabotage verder. Om de eigen producenten nieuwe klanten te bezorgen. En om het grootste deel van Europa in het gareel te krijgen.
De Russische oorlog tegen Oekraïne speelt dat Amerikaans beleid in de kaart. De EU is volgzamer dan ooit. Niet de ganse EU, de Duitse kanselier Olaf Scholz werkte wat tegen, de Franse president Emmanuel Macron dacht, en denkt nog steeds, dat Europa een eigen rol heeft te spelen.
Macron kan het deze dinsdag proberen uit te leggen bij zijn bezoek aan Washington. Er zijn zeer dringende zaken. De Europese economie dreigt slachtoffer te worden van Bidens omvangrijk plan ter bestrijding van inflatie. “Is uw energie te duur? Kom bij ons”, aldus de boodschap van Washington aan de Europese bedrijfswereld.
Volgend: VS vallen verzwakt Europa aan
Zie ook:
