Van 23 tot 25 november congresseerde in Praag de Partij van Europees Links. Twee jaar na het eerste congres in Athene wordt uitgekeken naar de Europese verkiezingen.
Is het een verplichte oefening of is het ernst? Dat hangt af van aan wie je het vraagt. Zo doet een afgevaardigde uit Groot-Brittannië op het congres van Europees Links (EL) in Praag een vlammend betoog voor de opbouw van een echte Europese partij. Voor anderen is de Partij van Europees Links(1) vooralsnog niet meer dan een logo, dat extra kleur geeft aan wezenlijk nationaal georganiseerde partijen.
De Europese Unie dringt zich elke dag meer op als een politiek terrein waarop de linkerzijde zich moet organiseren, wil zij niet platgewalst worden door het neoliberalisme. Maar voor partijen met een diepe historische inworteling in nationale realiteiten is het niet vanzelfsprekend op international vlak verder te gaan dan onderling diplomatieke relaties. Dat geldt ook voor EL, dat Europees partijen hergroepeert met soms erg verschillende achtergronden.
Europees Links (EL)
EL heeft 29 leden, ondermeer Die Linke (Duitsland), Synaspismos (Griekenland), de PCF (Frankrijk), Rifondazione (Italië), het Links Blok (Portugal), Izquierda Unida (Spanje), de ODP (Turkije),… Naast de leden zijn er ook waarnemende leden, zoals de Rood Groene Alliantie uit Denemarken(2). De grote meerderheid van de leden komen dus uit de communistische traditie, maar er zijn er ook andere, zoals het Bloco uit Portugal. Het verschil is groot tussen partijen die minder dan een kwart eeuw geleden nog aan de macht waren in Oost-Europa, en partijen uit het Westen. Zo moet je niet verbaasd zijn als een woordvoerder uit Moldavië de lof zingt van de Europese nabuurschapspolitiek.
De 19 lidpartijen stuurden zowat 200 afgevaardigden naar het congres, en een 70-tal afgevaardigden vertegenwoordigden 10 waarnemende lidorganisaties.
Overigens mag EL niet verward worden met de GUE-NDL, de linkse fractie in het Europees Parlement. Zo zijn de communistische partijen die niet hebben gebroken met hun stalinistische traditie, zoals de Griekse KKE en de Portugese PCP, wel lid van de GUE maar niet van EL. Ook de Nederlandse SP, die meent dat met de EL de kar voor het nationale paard wordt gespannen, is bijvoorbeeld geen lid van EL.
Naast partijen kunnen ook individuen lid worden van EL. In Groot-Brittannië hebben deze individuele leden sinds kort een eigen website. In Italië vormen zij naast Rifondazione een parallelle structuur(3), wat Rifondazione toestaat allerlei personaliteiten en stromingen aan zich te binden voor wie de stap naar Rifondazione zelf vooralsnog te groot is. Ook in Brussel functioneert een kring van individuele leden.
Inzet
Wat was de inzet van dit tweede congres van de PEL? We vroegen het aan Helmut Scholz, van het Duitse Die Linke en politiek coördinator van het secretariaat van EL. Scholz: “We bekijken op dit congres de afgelegde weg sinds ons eerste congres, twee jaar geleden in Athene. De Partij is inderdaad nog relatief jong(4), vergeleken met andere Europese partijen. Op die basis willen we dan vooruitkijken, meer bepaald naar de komende Europese verkiezingen, en onze identiteit scherper stellen. In Athene was het motto, ‘ja, we kunnen Europa veranderen’, en hebben we daartoe de eerste programmatorische aanzetten gegeven. Nu is de vraag of we daadwerkelijk kunnen ingrijpen op de werkelijkheid. Daarom hebben we dit tweede congres als motto gegeven ‘bouwen aan alternatieven’. Daarmee moet duidelijk zijn dat wij werken aan concrete voorstellen. Allerlei vormen van dumping worden ons in Europa opgedrongen onder het voorwendsel dat er geen alternatieven zijn gelet op de wereldwijde concurrentie. Daarop zeggen wij, neen, neen, mits een grondige politieke koerswijziging zijn er alternatieven die de mensen terug moed geven om zich te engageren. EL heeft grosso modo 400.000 leden, dat is heel wat en kan een betekenisvolle kracht vormen in Europa als we samen daadkracht ontwikkelen met een gemeenschappelijke strategie. Dat is de inzet van de politieke voorstellen die op dit congres ter discussie liggen. Iedereen kan die voorstellen in verschillende talen op onze website raadplegen. We leggen op de tweede dag van ons congres ook korte actiegerichte resoluties voor, om duidelijk te maken dat wij een actiebewuste kracht zijn, die zoekt naar punten waarrond eenheid mogelijk is.“
Sociale bewegingen
Ook de sociale bewegingen organiseren zich meer en meer op Europees vlak. Zo organiseert Attac in augustus 2008 haar eerste Europese zomeractiviteit, en wordt in september 2008 in Malmö het vijfde Europees Sociaal Forum georganiseerd. De centrale resolutie van het EL-congres heeft er oog voor, en presenteert EL kordaat als politieke partner van de sociale bewegingen: “De strijd op alomvattende schaal van mensen, sociale bewegingen en burgerinitiatieven heeft het ordewoord “een andere wereld is mogelijk” op de agenda geplaatst. De beweging was een uitdaging niet alleen voor de grote internationale en transnationale instellingen, maar ook voor de economische machten. Ondanks haar discontinue ontwikkeling is deze beweging nog steeds een kostbare bron voor de vernieuwing van linkse politiek.(…) Maar de meeste van deze bewegingen vloeien niet automatisch samen en leggen de band niet met vormen van politieke vertegenwoordiging. Vele vragen van de nieuwe generaties over werk en leven, over menselijke verhoudingen en de relatie tussen de geslachten, zetten zichzelf niet automatisch om in een hegemonische cultuur, om met Antonio Gramsci te spreken. Al deze verzuchtingen worden maar omgezet in een alternatief maatschappijproject als er interactie is met een cultuur van transformatie, en als er een adequate politieke structuur is die in staat is mensen in verzet en mensen die staan voor maatschappelijke verandering samen te brengen. Dat is de rol van de EL.”
En verder: “Wij willen ons aansluiten bij concrete thematische debatten hierover in het ESF, in andere sociale en democratische initiatieven, in de vakbonden of in de schoot van het werk dat geleverd wordt met het Handvest met de beginselen voor een ander Europa“.
In de centrale politieke toespraak tot het congres zegt uittredend voorzitter Fausto Bertinotti(5) dat de sociale bewegingen er helaas niet in geslaagd zijn op Europees vlak als zodanig daadkracht te ontwikkelen. Het is de taak van EL de sociale bewegingen te helpen die stap te zetten.
In informele discussies blijkt niet iedereen gelukkig met deze formules. De aandacht voor de sociale bewegingen werd in de resoluties ingebracht door EL-militanten uit de sociale bewegingen, maar gaan dergelijke formules in de sociale bewegingen niet begrepen worden als een machtsgreep door EL? Wij vroegen Scholz hoe hij de relatie ziet.
Scholz: “Onze resoluties onderlijnen duidelijk het belang dat wij hechten aan nauwe banden met de sociale bewegingen en de vakbonden. Dat betekent niet dat wij er op uit zijn de sociale bewegingen te overheersen. Ook op Europees niveau stellen wij ons de vraag wat de eigen rol is van politieke partijen om bij te dragen aan maatschappijverandering. De sociale fora hebben vele thema’s aangesneden, en zich de vraag gesteld hoe een ander Europa er uit kan zien, hoe in die richting werken, met welke hefbomen, hoe vormen van verzet en alternatieven ontwikkelen die doorstoten naar het Europese niveau? Op die vragen hebben zowel de sociale fora als de politieke linkerzijde in Europa tot nog toe te weinig een antwoord ontwikkeld. De sociale fora organiseren een kritische confrontatie met de realiteit van het neoliberalisme, en ontwikkelen een visie, beelden van alternatieven, dromen, hoe het anders zou kunnen. Wij rijken zakelijke voorstellen aan, en wij hopen op die voorstellen ook reacties te krijgen van de sociale bewegingen, om in de praktijk de realiteit echt te veranderden. Het volstaat niet één keer per jaar een interessante gedachtewisseling te hebben over wat er moet worden veranderd, als het kritisch verzet tegen het neoliberalisme dan niet in feiten wordt omgezet, als alternatieven geen maatschappelijke werkelijkheid worden.”
EL heeft zeker voorstellen klaar om Europese politiek te ontwikkelen. Oskar Lafontaine legt in zijn bijdrage Duitse aksenten: er moeten Europese minima komen voor lonen, sociale uitkeringen en belastingen, als antwoord op allerlei vormen van dumping. Een van de thema’s die belangrijk zijn voor EL is de flexicurity. De GUE in het Europees Parlement heeft er net nog een open brief over geschreven aan de socialistische groep.
Ook andere thema’s komen aan bod. De vrouwencommissie en de Holebi-commissie zijn actieve Europese netwerken. ‘s Vrijdags voor het congres was er zelfs gans de dag vrouwenvergadering, zodat het secretariaat het nachtje door moest doen om alle door de vrouwen geamendeerde teksten op tijd gefotokopieerd te krijgen voor het congres.
Nationale partijen en EL
Hoe breed is EL? Francis Wurtz, de Franse communist die in het Europees Parlement de fractie van de EUL/NGL voorzit, kon meedelen dat verschillende leden van zijn fractie die geen lid zijn van EL toch hun handtekening gaven om Europese financiële steun voor EL te verzekeren. Hij vond dit een gunstig voorteken voor de Europese verkiezingen, en vroeg zich af of er voor die verkiezingen niet kon gezocht worden naar vormen die een breder bondgenootschap mogelijk maken dan enkel EL.
Het viel wel op dat nationale kwesties op het congres helemaal niet ter sprake kwamen. Of het moest de allusie zijn van Luis Fazenda van het Bloco uit Portugal, die meende dat het de missie is van EL om aan de valse keuze tussen liberale en gematigd liberale regeringen te ontsnappen (een hint naar Rifondazione?).
Nochtans lagen de interessante discussies voor het grijpen. Zo nemen verschillende patijen deel aan de macht, met alle problemen van dien: Rifondazione regeert in Italië onder leiding van de ex-voorzitter van de Europese Commissie, Romano Prodi. In Duitsland bestuurt de Linkspartei mee in Berlijn, en in Lissabon zit het Bloco mee in het bestuur. Stof dus voor een interessante uitwisseling, en meer dan dat: wie in een nationale regering zit, zit toch ook in Europa mee in het bestuur, of niet soms? Het Europese en het nationale niveau kan je niet behandelen als twee autonome niveaus. Maar over dergelijke kwesties viel in Praag geen gebenedijd woord te vernemen. Is dit niet wat raar, vroegen we aan Helmut Scholz. Scholz: “Wij willen ondubbelzinnig een gemeenschappelijk politiek subject ontwikkelen, die een krachtmeeting aangaat met de andere Europese politieke partijen. Dat vereist een bewustwording in de schoot van de nationale partijen dat EL meer moet zijn dan een gemeenschappelijke koepel. Het volstaat niet dat nationale partijen actief zijn in hun land en nu en dan eens Europees samenkomen om over één of ander punt na te denken. Wat uw vraag betreft zitten we in een overgangsfase. We hebben al bijeenkomsten gehad waar gediscussieerd werd over de activiteiten van nationale partijen. Maar we zijn nog niet zover dat die discussies leiden tot gemeenschappelijk vooruitgang. Het zal altijd een kunst zijn te discussiëren over nationale vraagstukken, zoals inderdaad de regeringsdeelname in Italië – wij hebben trouwens analoge discussies over onze deelname aan de stadsregering in Berlijn – en samen stappen vooruit te zetten. Een interessant onderwerp voor dergelijke discussie zou bijvoorbeeld ook het fusieproces in Duitsland kunnen zijn, dat door andere partijen met veel belangstelling wordt gevolgd. Een bericht daarover zou op dit congres zeker interessant geweest zijn, maar er is ook tijdsgebrek. Maar de eerste opdracht is nu een gemeenschappelijke identiteit als Europese linkerzijde te ontwikkelen, wat we doen, in dialoog met Europese netwerken zoals Attac, Transform, de Europese vredesnetwerken, enz. We willen zo alternatieven aanreiken, wat een uitnodiging is tot andere krachten om een gemeenschappelijke Europees subject te ontwikkelen. Dat is wat nu aan de orde is”
Wat dat betreft leek het congres geslaagd. De resoluties werden vlot aangenomen, al werd naar verluidt in de werkgroepen toch een soms zware amendementenslag geleverd. Over de Europese Unie zelf lijkt er grote eensgezindheid te bestaan. Zo klinkt het in de resolutie: “De Europese linkerzijde staat voor de democratisering van de Europese Unie en van haar institutionele structuur.” Of die democratisering geen moment van discontinuïteit en breuk veronderstelt met de huidige architectuur van de EU kwam niet aan de orde. Alleen de woordvoerster van de Rood Groene Alliantie uit Denemarken had kritische bedenkingen bij het “pro-EU” karakter van de resolutie.
Eensgezind werd op de slotdag van het congres besloten een campagne te voeren voor volksraadplegingen over het Hervormingsverdrag. In de herfst van 2008 komt er een grote bijeenkomst om de eigenlijke campagne voor de Europese verkiezingen te lanceren.
(Uitpers, nr. 92, 9de jg., december 2007)
Voetnoten:
(1) Of moet het zijn de Partij van de Europese Linkerzijde ? Wij vonden nog geen officiële Nederlandse vertaling, allicht omdat EL noch in Vlaanderen, noch in Nederland een lidorganisatie heeft. De site:
http://www.european-left.org/(2) In België is de Communistische Partij van Wallonië-Brussel lid, en heeft Une Autre Gauche het statuut van waarnemend lid. In Vlaanderen heeft de EL geen leden.
(3) De Italiaanse Europese Linkerzijde, met het statuut van waarnemer binnen de EL
(4) EL werd in 2004 gesticht in Rome en organiseerde haar eerste congres in november 2005 in Athene
(5) Hij wordt opgevolgd door Lothar Bisky, afkomstig uit de PDS en nu Die Linke, terwijl Grasziella Mascia van Rifondazione de nieuwe ondervoorzitster wordt.
