VS-president Donald Trump heeft wellicht geen idee waar Kosovo ligt, Balkan of Baltische staat of om het even waar. Zijn zendelingen hebben er wel een regeringscrisis uitgelokt met het oog op de verkiezingen in…de VS. President Thaci heeft deze week een nieuwe premier aangesteld, Avdullah Hoti, nadat Albin Kurti im maart ontslag had moeten nemen. Een ingewikkelde Balkan historie met veel deelnemers van buiten de Balkan.
Kurti
Trump’s zoektocht naar een buitenlands ‘succes’, Venezuela, Korea en andere, heeft weinig opgeleverd. Een succes in de Balkan, or wherever, zou een goed podium opleveren. Dat is niet de enige reden voor de opgedreven bemoeienissen van Washington in de westelijke Balkan. De VS willen er ook de “bevriende” EU een hak zetten en vooral de invloed van Moskou en Peking inperken.
Die bemoeienissen van de VS leidden op 25 maart tot het ontslag van de regering Kurti die nog geen twee maanden in dienst was. De crisis kwam net op het ogenblik dat in de regio de coronacrisis normaal alle aandacht zou opeisen.
Kurti is de leider van de als links-nationalistische bestempelde partij Vetëvendosje (Zelfbeschikking). Die partij won vorig jaar de verkiezingen, zonder volstrekte meerderheid, en vormde na lang onderhandelen op 3 februari een regering met de Democratische Liga, de LDK, die indertijd de gematigde nationalistische beweging voor onafhankelijkheid was. Hoti was vice-premier in die regering.
Er waren diverse aanleidingen voor de crisis in maart. Kurti wou geen vermindering van de invoerrechten van 100 % op producten uit Servië. Die waren eind 2018 ingevoerd om Servië onder druk te zetten om Kosovo als onafhankelijke staat te erkennen – iets wat een honderdtal landen, waaronder lidstaten van de EU, nog niet gedaan hebben. Washington zette de LDK onder druk om intrekking van die taks te eisen. Er was ook onenigheid over de aanpak van de coronacrisis.
Triootje
Maar dat was een rookgordijn waarachter een andere combinatie schuil ging, uitgewerkt door een merkwaardig trio: Thaci, Vucic en Grenell. Volgens EU-kringen en experts uit de Balkan hebben die drie gezamenlijk de val van Kurti bedisseld.
* HashimThaci, president van Kosovo, is een voormalig leider van het UCK, de beweging die gewapenderhand en met massale steun van de Navo, tegen de Serviërs vocht. Thaci wordt verdacht van zware misdaden tegen de mensheid. Hij rekent op immuniteit als hij tot een akkoord met Servië over gebiedsruil en wederzijdse erkenning kan komen. Thaci heeft altijd zeer nauwe banden gehad met de VS?
* Aleksandar Vucic is de president van Servië. Hij bakt zoete broodjes met Rusland en China. Vorig jaar ontving hij met groots vertoon de Russische president Vladimir Poetin. Darmee wou hij zijn opposanten, die wekelijks tegen hem betogen, laten zien dat hij nog altijd de sterkste en populairste is. Het was ook een boodschap aan de EU: treuzel niet te lang, we hebben ook andere vrienden. Naast Rusland onder meer China. Vucic kuste begin april opvallend de Chinese vlag om Peking te bedanken voor de toegezonden medische hulp ter bestrijding van het coronavirus. Vucic kreeg tijdens zijn bezoek aan China in september 2018 heel wat toezeggingen voor Chinese investeringen. Hij bracht begin maart een bezoek aan Washington waar hij Thaci en Grenell ontmoette. Daar werd de crisis voorbereid.
Vucic staat onder druk om Kosovo te erkennen, maar een gebiedsruil zou hij kunnen voorstellen als een succes, etnische Serviërs uit Kosovo zouden nu weer in het moederhuis wonen.
* Richard Grenell is de speciale gezant van Trump voor de regio. Hij is tegelijk VS-ambassadeur in Berlijn en waarnemend directeur van de nationale inlichtingendienst. Alle gevestigde VS-diplomaten zijn aan de kant gezet. Zijn taak bestaat erin snel een baanbrekend akkoord te bereiken waarmee kan uitgepakt worden in de verkiezingscampagne in de VS.
Corruptie
Waarom speelt de LDK dit spel mee? Thaci wees een LDK-formateur aan omdat Vetëvendosje geen meerderheid kon vinden. Maar de grondwet legt daar geen termijn voor vast, zodat Kurti naar het grondwettelijk hof stapt en aandringt op vervroegde verkiezingen zodra mogelijk. Zijn partij haalde vorig jaar 26 %, maar zou volgens peilingen fors winnen.
Er speelt wellicht nog een ander motief. Kurti’s partij haalde veel stemmen met een programma van strijd tegen corruptie en georganiseerde misdaad. Het is wereldwijd geweten dat het UCK van Thaci een maffieuze organisatie is. Maar ook bij het LDK zijn er die inzake corruptie boter op het hoofd hebben.
Europees schaamrood
Bij de EU is Brussel zijn ze niet opgezet met die bemoeienissen van de VS, Brussel vreest “dat dit de onstabiele toestand in de westelijke Balkan verder verstoort.” Brussel heeft gelijk bezorgd te zijn. Dit is niet het einde van de conflicten op de westelijke Balkan. Vetëvendosje bij voorbeeld wil op langere termijn tot “Albanese eenheid” komen – Albanië, Kosovo en de Albanese minderheden in Noord-Macedonië en Montenegro. Er ligt in die regio nog veel conflictstof.
Dat Kosovo in een dergelijke crisis verkeert, heeft het onder meer ook aan de EU te wijten. De tussenkomst van Eulex heeft corruptie en georganiseerde misdaad in de hand gewerkt, de bestrijding ervan werd geboycot. De EU is dus niet goed geplaatst om hier lessen te komen geven, om anderen onder druk te zetten en om te klagen dat ze nu buitenspel wordt gezet.
Dit is de newspeak waarmee de EU haar falen inkleedt:
“Om de Kosovaarse rechtsstaat te versterken werd in 2008 de Europese missie ‘EULEX’ in het leven geroepen. De Europese Unie stuurde 2000 marechaussees, politiemensen, rechters en aanklagers naar Kosovo om zo bij te dragen aan een volwassen rechtsstaat. De missie werd medio 2018 verlengd tot 14 juni 2020.
Uit een evaluatie in 2015 bleek dat de missie niet al zijn doelen wist te behalen. Zo werd Kosovo nog steeds geplaagd door corruptie, iets waar de EULEX-missie erg op focust. Bovendien was de samenstelling van de staf kwalitatief gebrekkig.”
Een miskleun van jewelste. De Kosovaren dragen er dagelijks de gevolgen van.
