Op verzoek van de EU-Commissie hebben de ministers van Financiën van de 28 lidstaten een zwarte lijst van fiscale paradijzen opgesteld. Of liever, paradijsjes, want op de lijst van 17 staan overwegend onbetekenende mini’s. Vooraf was overeengekomen niet in Europa zelf te zoeken. En onder allerlei druk verdwenen enkele paradijzen plotseling van de lijst. Zoals Qatar dat twee dagen na de bekendmaking van de lijst, bezoek kreeg van de Franse president Emmanuel Macron die er voor 11 miljard euro contracten tekende. Er is ook een “grijze lijst” en die is volgens kenners al iets interessanter.
“Objectief”
Het zou allemaal volgens objectieve normen gebeuren, zo beloofde de Commissie na LuxLeaks (eind 2014) en andere onthullingen over witwaspraktijken. Vooral Commissievoorzitter Jean-Claude Juncker had iets goed te maken. Tijdens de 18 jaar dat hij premier van Luxemburg was geweest, had deze EU-lidstaat zich meer dan ooit ontpopt tot een witwasdraaischijf.
Maar in zowel de zwarte als de grijze lijst zal men tevergeefs naar Luxemburg speuren. Want de ijver om fiscale paradijzen op objectieve wijze op te sporen, werd geografisch beperkt: Europa laten we erbuiten.
Daarmee waren nog niet alle lidstaten tevreden. Vooral het Verenigd Koninkrijk heeft binnen zijn “imperium” enkele onderdelen met een zeer speciaal statuut. Zoals het eiland Man, de Kanaaleilanden Jersey, Guernsey en Stark; Gibraltar en enkele Caribische eilanden. Om niet te spreken van een zeer speciaal gebied, de City of London. Het VK en andere landen hebben dan ook nog bevriende staten en mini’s die ze om diverse belangen in bescherming willen nemen.
VS zoek
Om onduidelijke redenen werden ook de VS, met fiscaal paradijs Delaware in de buurt van Washington, buiten schot gehouden. De VS hebben de conventie over uitwisseling van gegevens, opgesteld door de Oeso, nochtans niet geratificeerd, een van de criteria van de EU om al dan niet op de lijst te komen. Terwijl de EU haar lijst publiceerde, kreeg VS-president Donald Trump het groen licht voor zijn nieuw belastingsstelsel dat een nieuwe fase in de mondiale fiscale oorlog inluidt.
Toch is Washington misnoegd, want op die zwarte lijst prijken enkele VS-horigheden. Een van de 17 zijn de Amerikaanse Samoa-eilanden (de onafhankelijke staat Samoa staat er ook op). En dan zijn er nog de Amerikaanse Marshall-eilanden die ooit op een ‘beurs’ in Parijs groot uitpakten met een uitzonderlijk aanbod: voor iets meer dan 500 dollar kon men daar een vennootschap oprichten voor allerlei doeleinden. Verder nog het eiland Guam, ook al een territorium van de VS.
Afwezigen
We zochten op de lijst tevergeefs naar paradijzen als Hongkong en Singapore, terwijl Zuid-Korea en casinoparadijs Macao er wel op staan. Acht Caribische paradijzen kregen een aparte vermelding, op een lijst van gebieden recent zwaar getroffen door orkanen. Zo ontsnappen onder meer de Bahamas en de Britse en Amerikaanse Maagdeneilanden aan een plaats op de zwarte lijst.
Om een witwasgrootmacht als de Kaaimaneilanden te vinden, moeten we naar de “grijze lijst met 47 staten en gebieden. Bermuda idem. Jersey, Guernsey en het eiland Man, idem. Londen heeft erg goed lobbywerk gedaan.
Echt grote afwezigen zijn Europese staten en mini’s. Luxemburg, Cyprus, Malta, Ierland. Niet alleen EU-lidstaten, ook kroonjuwelen als Zwitserland, Monaco en Liechtenstein ontbreken.
Evenals Nederland. Uit de Volkskrant (20 oktober 2017): “Belastingparadijs in de polder: Amerikaanse multinationals zijn dol op Nederland. Meer dan de helft van de Fortune 500-ondernemingen heeft een dochter-bv in Nederland. Hoewel Rutte III belooft er onder druk van Brussel iets aan te gaan doen, blijft Nederland een populaire fiscale vluchthaven voor multinationals. Nederland speelt een hoofdrol in die fiscale structuren. En dat blijft zo.”
Flop
Slotsom: van de meer dan tachtig fiscale paradijzen komen er 17 op de zwarte lijst, en zeker niet de belangrijkste. Waarom wel Tunesië en Zuid-Korea, niet Singapore en Hongkong bijv. Dan staan er nog 47 op een grijze wachtlijst, zoiets als “voor verbetering vatbaar”. En allerlei groten staan nergens, onder meer omdat ze in Europa liggen
Het resultaat is ook al een flop omdat er geen ernstige sancties zijn voorzien. Op een zwarte lijst staan, en wat dan nog? Verscheidene lidstaten hebben met succes weten te beletten dat er iets meer dan symbolische maatregelen kunnen worden getroffen.
Ongelijke strijd
De paradijzen met hun banken, advocatenkantoren en politieke medeplichtigen en al degenen die er gretig gebruik van maken, kunnen op beide oren slapen. De strijd wordt verder met ongelijke middelen gestreden.
Aan de ene kant hebben we de witwassers en criminelen met omvangrijke bataljons zeer goed betaalde juridische en financiële experts, aan de andere kant staten en internationale organisaties waar de politieke wil ontbreekt of althans erg zwak is om het probleem aan te pakken. Daardoor krijgen de bestrijders, meestal veel minder betaald, veel te weinig middelen om er iets aan te doen.
Kijk maar naar onze opeenvolgende Belgische regeringen, zeker dan de huidige, die vooral uitblinken in nietsdoen.