Het begin van vorige eeuw, de 20ste, lijkt in Europa vaak terug te keren in de vorm van onopgeloste nationale problemen. Daaronder prominent ‘de kwestie Macedonië’. Bulgarije verzet zich tegen de start van gesprekken tussen de EU en Noord-Macedonië in naam van die oude geschiedenis. De Macedoniërs moeten maar toegeven dat ze in feite Bulgaren zijn, aldus Sofia. Bij de EU in Brussel schrikken ze toch wel op van die eis komende van Bulgaars uiterst-rechts.
Diefstal
In Skopje, de hoofdstad van wat nu Noord-Macedonië wordt genoemd, dachten ze dat de weg nu wel zou vrij zijn. Met Athene was onder de vorige, linkse, regering een akkoord bereikt over de naam van het land. Tot vorig jaar droeg dat de bizarre naam “De Vroegere Joegoslavische Republiek Macedonië”, meestal afgekort met de Engelse FYR Macedonië.
Toen kwam er verzet uit de EU zelf, onder meer van Frankrijk en Nederland die vinden dat men beter wacht met uitbreiding. Nu er toch gesprekken zouden starten, die lang zouden kunnen aanslepen, staat Sofia op de rem.
Er moet vooraf een akkoord komen over taal en geschiedenis, aldus de Bulgaarse minister van Buitenlandse Zaken Jekaterina Zacharjeva. Nochtans werd er in 2017 een vriendschapsverdrag gesloten. Maar dat moet volgens Sofia aangevuld worden. “We betwisten het recht niet aan hun land en taal een naam naar eigen keuze te geven. Maar dat mag niet gebaseerd zijn op haat, op diefstal van geschiedenis en op het negeren van Bulgarije”, aldus de minister.
Oorlogen
Bulgarije wordt geregeerd door een coalitie van de rechtse Gerb van premier Bojko Borissov (lid van EVP) en van de uiterst-rechtse coalitie ‘Patriottische Unie’. Daarin speelt vooral de anderhalf eeuw oude VMRO van vice-premier Krassimir Karakatsjanov de eerste viool. Volgens deze “patriotten” vervalst Skopje de geschiedenis om te verdoezelen dat Macedoniërs in feite Bulgaren zijn.
De strijd om Macedonië speelde een grote rol in de twee Balkanoorlogen die de Eerste Wereldoorlog voorafgingen. Bulgarije kwam als verliezer uit die reeks oorlogen.
Wat nu Noord-Macedonië is, kwam in het nieuwe Koninkrijk van Serven, Kroaten en Slovenen, wat dat Joegoslavië werd. Het zuidelijk deel van Macedonië werd Grieks; Grieken uit Bulgarije werden geruild voor Bulgaren en honderdduizenden Grieken die Turkije moesten verlaten, vestigden er zich. Voor veel Grieken blijft het onverteerbaar dat de naam Noord-Macedonië mag wordne gebruikt. “Want de Maacedonische vorst Alexander de Grote sprak toch Grgieks met Aristoteles”, aldus een van hun populaire leuzen.
Volbloed
Het noorden werd dus Joegoslavisch. Nog tijdens de Tweede Wereldoorlog hadden de communistische partizanen van Tito besloten van Joegoslavië een federatie van republieken te maken waarvan Macedonië er een zou zijn, een republiek met een eigen taal. Die was er niet, ze werd gebrouwen uit diverse Slavische dialecten, waarbij er volgens Bulgaarse nationalisten zeer selectief werd omgesprongen: de dialecten die het sterkst op Bulgaars leken, werden zoveel mogelijk geweerd. Via onder meer onderwijs en literatuur werd een Macedonische identiteit gesmeed die overeind bleef.
In die tijd erkende Bulgarije in eigen land nog het bestaan van een Macedonische minderheid in de regio Pirin. Er kwamen aanvankelijk uitwisselingprogramma’s tussen de twee regio’s, maar dat eindigde in 1948 met de breuk Belgrado-Moskou. Later verdween de Macedonische minderheid in Bulgarije, statistisch althans. De Bulgaarse (communistische) leiders hernamen het standpunt dat Macedoniërs volbloed Bulgaren zijn. Tegelijk verklaarden Servische nationalisten dat Macedoniërs volbloed Serviërs zijn.
Onverteerd
Die eeuw geschiedenis is niet overal verteerd, zoals uit de verklaringen van de Bulgaarse regering blijkt. Het is niet alleen uiterst-rechts dat zich daarover druk maakt, ook de Gerb van premier Borissov doet dat.
Het is voor de regering bovendien een welgekomen afleidingsmanoeuvre voor haar problemen met de zwaar aangevochten corruptie. Maar ze krijgt zelfs steun van de haar vijandig gezinde president Rumen Radev. Ook hij vindt dat er een tekst moet komen over historische en taalwortels.
De EU breekt zich nu het hoofd hoe Skopje en Sofia dichter bij elkaar te brengen. Ze liggen niet zover van elkaar, maar er is niet eens een spoorverbinding tussen beide hoofdsteden en de wegverbinding ligt er zeer slecht bij.
Zie ook:
