Het leek een rustige kerstperiode te worden in Spanje, tot de Baskische terreurorganisatie ETA daar anders over besliste. Op de voorlaatste dag van het jaar 2006 werden ruim 200kg explosieven tot ontploffing gebracht in een van de reusachtige parkeertorens van de gloednieuwe luchthaven van Madrid. Meteen kwam er een einde aan een zoveelste vredesproces dat regering en bevolking – misschien wel tegen beter weten in – verscheidene maanden deed hopen op een definitief einde van het ETA-geweld.
Twee jongelui – Ecuadoranen die in afwachting van de landing van het juiste vliegtuig in de auto zaten te slapen en de ontruimingspogingen niet of niet tijdig hebben gehoord – hebben de aanslag niet overleefd, de reactie van de etarras daarop was bijzonder laconiek: dat er slachtoffers vielen is de schuld van de ordediensten, die geklungeld zouden hebben bij de evacuatie van het gebouw, en van de regering, die ETA onafgebroken zou hebben geprovoceerd (ook nu weer viel het modewoord “collateral damage“). In een sterk staaltje van hypocrisie benadrukte de Baskische afscheidingsbeweging bovendien in een communiqué dat het “permanente bestand”, in maart 2006 afgesloten, nog steeds van kracht zou zijn.
De mentale klap die de Spanjaarden te verwerken kregen is erg groot, want gedurende de maanden ervoor leek het er heel even op dat de stilte vanuit ETA-hoek het begin van het einde van 40 jaar geweld zou kunnen inluiden. Een ijdele hoop, zo blijkt nu. Het is het verhaal van de vos die wel zijn haren kan verliezen maar niet zijn streken, die passievol spreekt over ‘dialoog’ en ‘democratie’ en tezelfdertijd een nieuwe bom aan het ineenknutselen is.
Dat een heleboel Basken het eens is met hun politieke agenda en zich graag laat verleiden door het discours van de “gepijnigde Bask op zoek naar het herstel van het roemrijke, Spanjeloze Euskadi” maakt het er niet makkelijker op. De parlementaire weg die de gematigd nationalistische partijen als het PNV (Partido Nacionalista Vasco) volgen is hen veel te log en de separatistische partijen die hun steun genieten worden buiten de wet gesteld zodra de centrale regering daar kans toe ziet. Die lus van radicalisering en repressie staat een oplossing van het Baskische conflict voorlopig in de weg, wellicht nog voor een hele tijd.
En wat met Zapatero? De Spaanse premier had kort tevoren nog gesteld dat het goed gaat met Spanje, maar de aanslag in de hoofdstad heeft zowel het gemoed van de bevolking als het politieke krediet van Zapatero geen goed gedaan. De toenaderingspogingen van zijn socialistische partij PSOE tot ETA om via dialoog en overleg tot een vreedzame oplossing van de situatie in Baskenland te komen is een vreselijke blunder geweest, zo luidt het overal.
Geweld kan enkel met harde hand aangepakt worden, met terroristen zit men namelijk niet aan een onderhandelingstafel. Dat is ook de mening van de grootste oppositiepartij, de rechtse Partido Popular (PP). Zij twijfelen er geen seconde aan om de opleving van het geweld politiek uit te buiten (ondanks de verdragen die daarover gesloten werden om dat niet te doen) en Zapatero dag na dag keihard aan te pakken. Beledigingen aan het adres van die laatste worden daarbij niet geschuwd: “Om premier van dit land te worden zou men meer moeten dan ouder zijn dan 18 en de Spaanse nationaliteit hebben” stelde de leider van de PP, Mariano Rajoy, onlangs.
Het geruzie tussen regering en oppositie, ongetwijfeld een van de redenen waarom ETA nog steeds zo actief kan zijn, leidde er ook toe dat de massale betogingen in Madrid en Bilbao kort na de aanslag niet alleen dienden om het geweld van de Baskische terreurbeweging te verwerpen, maar vooral als protestmars tegen het aanhoudende geruzie vanwege de voornaamste politieke figuren. Andermaal bleek de bevolking over meer inzicht te beschikken dan hun vertegenwoordigers: zelfs over de deelname aan de betogingen zelf raakten PSOE en PP het niet eens. Na dagenlange discussie over wat er juist op het spandoek diende te staan, gaf de partij van Rajoy uiteindelijk verstek, net als het sterk gepolitiseerde AVT (een van de verenigingen van slachtoffers en nabestaanden van de aanslagen). Verdeel en heers, klinkt het intussen vanuit ETA-hoek.
(Uitpers, nr. 83, 8ste jg., februari 2007)
