Sedert 1 juni is er geen bestand meer in Turkije tussen de Koerdische guerrillero’s en het leger. Er was al vorig jaar sprake van onder de Koerden om het op te zeggen omdat de Turkse regering niet reageerde op het eenzijdige Koerdische wapenbestand, dat was uitgeroepen met het oog op vredesonderhandelingen. Ook op eerdere bestanden, in 1993, 1995 en 1998 kwam er geen positieve reactie. De enige reactie van Turkije was militair en de voorbije maanden werden de acties tegen de Koerden nog opgedreven.
Over deze problematiek hadden we een gesprek met Remzi Kartal, de vice-voorzitter van Kongra-Gel (Volkscongres van Koerdistan), dat een opvolger is van de Koerdische Arbeiderspartij (PKK) van Abdullah Öcalan. Remzi Kartal was Turks parlementslid en werd in 1990 lid van de toen opgerichte pro-Koerdische Democratische Partij (DEP). Die werd in juni 1994 buiten de wet gesteld en alle 13 DEP-parlementsleden verloren hun parlementaire status en hun immuniteit.
Remzi Kartal was één van de zes parlementsleden die tijdig naar België wisten te vluchten. De andere werden gevangen genomen. Vier Koerdische parlementsleden, onder wie Leyla Zana, werden tot 15 jaar gevangenisstraf veroordeeld. Ze kwamen pas onlangs vrij onder sterke druk van de Europese Unie, die zei Leyla Zana als een politieke gevangene te beschouwen. En er werd aan toegevoegd dat de EU geen onderhandelingen kon beginnen over toetreding van een land, waar politieke gevangenen zijn. (In december a.s. moet de EU beslissen of Turkije voldoet aan de voorwaarden om een datum te krijgen voor het begin van de toetredingsonderhandelingen).
Sedert 1 juni 2004 is er geen bestand meer in Turkije. Maar werd dat al niet opgezegd op 1 september 2003?
In augustus 1998 gaf Abdullah Öcalan de Koerdische strijdkrachten het bevel de strijd te staken, nadien werd hen gevraagd zich uit Turkije terug te trekken. Dit eenzijdige bestand werd in 2000 bevestigd. Op 1 september 2003 werd het voor een beperkte periode verlengd omdat de Turkse regering er nog altijd niet had op gereageerd. Toen bestond het Volkscongres van Koerdistan (Kongra-Gel) nog niet: het werd pas opgericht in november 2003. Het was het in april 2002 gestichte Congres voor Vrijheid en Democratie in Koerdistan (KADEK) dat de beslissing nam. Daarvoor, tot in 2002, was het de Koerdische Arbeiderspartij (PKK) die besliste. Maar sedert Kongra-Gel er is, is er nog een verandering gekomen. Kongra-Gel houdt zich alleen met politiek bezig terwijl de Verdedigingsstrijdkrachten van het Volk (HPG) de militaire beslissingen neemt. Dit is een belangrijk onderscheid en Turkije is verkeerd als het zegt dat Kongra-Gel het bestand opzegde. [In april dit jaar werd Kongra-Gel op verzoek van Turkije op de Europese lijst van terroristische organisaties geplaatst, alhoewel het uitsluitend politiek werkt en alhoewel de Europese parlementsleden eerder de verzekering hadden gekregen dat enkel de PKK op die lijst zou worden opgenomen, nvdr].
Waarom maakten de Verdedigingsstrijdkrachten van het Volk (HPG) een einde aan het bestand?
HPG besprak het zes jaar oude wapenbestand en stelde vast dat het Turkse leger 700 operaties uitvoerde, waarbij 500 Koerdische guerrillero’s werden gedood. Er werd beslist tot zelfverdediging en daarom maakten ze een einde aan het bestand.
Recentelijk ook toonden de Europeanen zich zeer onder de indruk van hervormingen in Turkije, alhoewel die geen oplossing bieden voor de Koerdische kwestie. De bevrijdingsstrijders steunen sedert 1998 het Turkse lidmaatschap van de EU en wisselden daarover van gedachten met verschillende ministeries van Buitenlandse Zaken. Tezelfdertijd riep de PKK een bestand uit om een klimaat van vrede te scheppen.
De voorbije vijf jaar zijn er in Turkije een aantal verbeteringen gekomen, maar die hebben niet geleid tot een democratische oplossing van het Koerdische probleem. Ook worden de goedgekeurde beslissingen en veranderingen niet uitgevoerd. De taalcursussen Koerdisch en de uitzending in het Koerdisch zijn daar voorbeelden van. Er zijn nog maar een paar scholen geopend en de uitzendingen blijven beperkt tot één uur per week.
Bovendien gaat de repressie van de Koerden door en blijft Öcalan in isolement in de gevangenis ondanks zijn ernstige gezondheidsproblemen. Ploegen van onafhankelijke dokters kunnen hem niet bezoeken en ook het bezoek van zijn advocaten en familieleden wordt meestal niet toegelaten. De boot om het gevangeniseiland Imrali te bereiken is officieel dikwijls in panne, ofwel heet het dat het weer te slecht is om uit te varren.
De recente vrijlating van de DEP-parlementsleden was een positieve stap, die er kwam in antwoord op aandringen van de EU, maar ze zaten al tien jaar vast, wat een zware straf is. Inmiddels zijn er al opnieuw gerechtelijke onderzoeken geopend naar de verklaringen die ze sedert hun vrijlating aflegden, alhoewel die gingen over vrede en democratie. Het ministerie van Justitie liet al weten dat "het nodige" zal worden gedaan. De DEP-parlementsleden staat tien jaar na hun veroordeling nogmaals dezelfde behandeling te wachten. Dat ze vrijkwamen is te danken aan het feit dat premier Recep Tayyip Erdogan daarmee hoopt een datum voor het begin van de toetredingsonderhandelingen te krijgen. Ondertussen gaan ook de militaire operaties door. Er is dus eigenlijk geen enkel verschil met vroeger. Er is geen verandering. De mentaliteit blijft dat er geen Koerdisch probleem is en dat er enkel een militaire oplossing is. Waarom dan nog een bestand?
Is het einde van het bestand alleen bedoeld voor defensieve acties of ook voor offensieve operaties?
De Verdedigingsstrijdkrachten van het Volk (HPG) hebben verklaard dat ze het democratisch vredesproces van Öcalan willen voortzetten en dat ze Kongra-Gel steunen in zijn streven naar een politieke oplossing. In afwachting zal HPG zich actief verdedigen en antwoorden op aanvallen. Het heeft het recht daarop. Als de andere kant de operaties stopt, dan komt er ook een einde aan de actieve defensie. Er is dus geen terugkeer naar het verleden toen het accent op de oorlog lag. Nu ligt de nadruk op een politieke en de democratische oplossing.
Mag Turkije nu een datum krijgen het begin van onderhandelingen over toetreding tot de EU, of kan dat pas als de hervormingen echt worden uitgevoerd?
We willen dat Turkije zijn huiswerk maakt om bij de EU te kunnen komen. We geloven niet dat er nog veel geduld kan zijn om de Koerdische kwestie democratisch op te lossen. Europa zou zich duidelijk moeten uitlaten over de Koerdische kwestie, want het is nu dubbelzinnig. In haar rapporten en documenten spreekt de EU niet over de Koerdische kwestie. Dat komt er op neer dat ze Turkije aanmoedigt de Koerdische kwestie niet op te lossen. Het is triest dat in de 21ste eeuw, de eeuw van de democratie, de EU enkel oog heeft voor haar belangen in Turkije. Die benadering zorgt ervoor dat de kwestie niet wordt opgelost.
Wij zijn niet tegen het toetredingsproces, maar als Turkije op dezelfde manier blijft doorgaan met zijn huidige politiek, dan heeft het geen recht op een datum.
(Uitpers, nr. 55, 5de jg., juli-augustus 2004)
