Schrijven over de Europese Unie is een riskante onderneming. In progressieve kringen wordt het enkel aanvaard als het ook ronduit negatief is. Een analyse, een kritiek zonder afwijzende conclusie is ongehoord.
Gewoon schrijven wat er gebeurt? Dat doe je niet, zo lijkt het wel. En doe je dat toch, dan word je verdacht.
Toch wil ik het nog eens proberen. Er is te veel onzin op facebook, grotendeels te wijten aan onwetendheid.
In wat volgt dus gewoon, heel gewoon een kort lijstje, van de beslissingen die door de Raad van Ministers en door de Europese Commissie zijn genomen naar aanleiding van de huidige COVID-crisis.
Money, money, money …
Het begon met de Europese Centrale Bank. Christine Lagarde had zich goed voorbereid maar beging toch die ene flater. Ze zei wat klopte, dat de ECB er niet was om de ‘spread’, de verschillen tussen de rentevoeten in verschillende landen, tegen te gaan. Het werd echter begrepen als: we laten begaan en dat was precies het tegenovergestelde als wat Mario Draghi destijds zei om de Euro te redden. ‘We zullen alles doen, ‘whatever it takes’ om de Euro te redden …
Correctie was nodig! De ECB kondigde prompt een PEPP-plan aan, ‘Pandemic Emergency Purchase Programme’, voor 750 miljard Euro. Voor dat bedrag zal de Bank overheidspapieren kopen en schuldeffecten van privé-bedrijven. Een verlengde dus van de ‘quantitative easing’. Op zeker ogenblik zullen al die leningen natuurlijk wel moeten terugbetaald worden. Hoe?
Staatssteun en begroting
De bestaande regels zijn al lang een ernstig punt van discussie en ze hebben er zeker toe geleid dat alle Lidstaten een soberheidsbeleid zijn gaan voeren, al dertig jaar lang, met alle gevolgen vandien die we vandaag – letterlijk – aan den lijve ondervinden: besparen op gezondheidsbeleid, op sociaal beleid in het algemeen, privatiseren en dereguleren… De prijs die we daarvoor vandaag betalen is hoog, zeer hoog.
Het Deense lid van de Commissie, de alom geprezen Margrethe Vestager heeft nu besloten de regels voor de staatssteun te versoepelen. Dat betekent dat landen hun bedrijven, luchtvaartmaatschappijen bijvoorbeeld, mogen helpen en ze zelfs mogen nationaliseren!
Gisteren, 23 maart gaf de Raad ook toestemming om af te wijken van het begrotingspact, die vermaledijde tekst die nog werd verergerd door de 6-pack and de 2-pack. Nu wordt een ‘ontsnappingsartikel’ uit de 6-pack toegepast om landen de mogelijkheid te geven de strenge begrotingsregels niet te moeten toepassen. Daarmee is het begrotingspact niet weg, maar de riem moet minder strak wordt aangespannen.
Er wordt ook geld vrijgemaakt uit het cohesiefonds en het mondialiseringsfonds om landen in nood te helpen.
De Commissie maakt ook 50 miljoen vrij voor de aankoop van een strategische voorraad medisch materiaal, niets te vroeg.
De fractie van Verenigd Links in het Europees Parlement heeft zijn eigen alternatief hulpplan bekend gemaakt. Het kan bijna volledig gesteund worden, met uitzondering van één punt. De ECB zou ieder EU-burger een bedrag van 2000 Euro moeten schenken, een soort basisinkomen dus. Over gezondheidszorg en over sociale bescherming echter géén woord. Wat jammer!
‘Europa’ en de EU
Eén van de redenen waarom dit alles zo moeilijk ligt is dat te weinig onderscheid wordt gemaakt tussen wat de Europese Unie kán doen en wat de Commissie, c.q. de Raad moet doen. De dynamiek van deze instellingen is telkens verschillend en in de meeste gevallen zijn het onze nationale regeringen die beslissingen moeten nemen. Voor eurosceptici is dat natuurlijk gesneden koek: ‘Europa’ is tégen solidariteit omdat één of twee of drie Lidstaten daartegen zijn …
Zo is het verhaal over de ontbrekende solidariteit met Italië veelzeggend. Het zijn de EU-landen die niets wilden of konden geven … en stel dat België materiaal zou geschonken hebben aan Italië terwijl dat in België zelf ook broodnodig is? Wat zou de kritiek dan niet zijn?
We moeten China en Cuba ontzettend dankbaar zijn voor de gegeven hulp en Cuba eindeloos bewonderen voor de medische slagkracht die het land intern en extern heeft ontwikkeld. Maar besluiten dat ‘Europa’ niet solidair is, is een brug te ver.
Althans, voorlopig. Een dergelijk zware crisis, terwijl Brexit nog niet eens is afgelopen, is bijzonder gevaarlijk. De kans dat het nooit meer goed komt, met uiteenlopende beleidsbeslissingen, is zeer reëel. Dat de begrotingsregels nu worden versoepelde is ontzettend positief en het zou een goed startpunt kunnen zijn voor de discussies die zullen volgen ná de crisis. Zal men bereid zijn rekening te houden met de zeer relevante kritiek van vooraanstaande economen? Of blijven sommigen dogmatisch blind en doof?
Waar ik inderdaad van mening verschil met het gros van de eurosceptici is dat ik het géén goede zaak zou vinden mocht de E.U. uiteenvallen. Kritiek op het beleid is één zaak, vaststellen dat er dringend een degelijke Europese integratie nodig is, politiek, economisch en sociaal, en geheel andere. Of er morgen nog voldoende politieke wil aanwezig zal zijn bij de Lidstaten is zeer de vraag.
