Walter Lotens, Groeten uit Borgerhout , Lannoo nv Tielt, 2010, 318 p
“Lotens blikt vanuit zijn dagboek terug op meer dan vijtien jaar wonen in Oud-Borgerhout. Zijn dagboekaantekeningen wisselen af met algemenere beschouwingen en commentaren van oude en nieuwe bewoners en professionele betrokkenen. Het verhaal van het Krugerplein is een voorbeeld van de zoektocht naar een duurzaamheidsdriekhoek waarin, politici, alerte ambtenaren en wakkere burgers elkaar kunnen vinden. Een boeiende getuigenis over een actueel thema in onze achtertuin.”
De dagboekschrijfsels van Walter Lotens zijn subtiele weergaven van alledaagse ontmoetingen, confrontaties, contacten en straattaferelen die de aanleiding vormen om te reflecteren over de thema’s multiculturaliteit, gebruik van publieke ruimte, stedelijkheid, samenleven en verrechtsing.
Groeten uit Borgerhout is een gevalstudie, waarin de individuele ervaringen en acties van huidige en vroegere bewoners, de overheidsinitiatieven en de toetsing aan theoretische statements worden samengebracht. De combinatie van al deze elementen maken het boek een must voor elke Borgerhoutenaar die dezelfde thema’s koestert als Walter, als voor eenieder die interesse heeft in stedelijkheid en democratisch samenleven. Dit boek biedt een unieke mogelijkheid om een wijk te zien en de opstap om een wijk te kunnen lezen.
Het Krugerplein en omgeving was en is nog steeds gecatalogeerd als een achtergestelde wijk, een aandachtswijk, een wijk waar de kansarmoedecriteria hoog scoren. Het boek biedt een revue over het wonen en het leven in Borgerhout, begin jaren negentig, waar het samenleven, niet vanzelfsprekend was. Toch is een zekere positieve evolutie mettertijd zichtbaar, voelbaar en beleefbaar. Nieuwe middenklasse koopt en renoveert panden rond het Krugerpark en gebruikt de publieke ruimte als hun voortuin en ontmoetingsplaats. Bewoners groeperen zich om te ijveren voor een leefbaar Borgerhout en steken hier ook letterlijk de handen uit de mouwen. De heropening van “De Roma”, biedt aan cultuur een uitgesproken plek in Borgerhout en ondertussen kleuren Afrikaanse en Oost-Europese nieuwkomers de wijk diverser. De opmars van Het Vlaams Belang is gestopt en de democratische partijen krijgen meer zeggenschap in de districtsraad. Vandaag kunnen we terugblikken op deze wijk in beweging aan de hand van getuigenissen van binnenuit nl. reflecties van bewoners middenin deze evolutie zonder wetenschap welke kant dit zal uitgaan.
Het boek brengt uitvoering een beeld van de historische dragers van het huidige Borgerhout en het Krugerplein. Hier lezen we het dagboek van de Peperbus, de St-Janskerk die haar levensverhaal vertelt, over een periode van meer dan 100 jaar. Ook de beschrijving van de historische transformatie van Borgerhout van een landelijk buitengebied naar een stedelijk dicht bebouwd gebied aangevuld met de getuigenissen en reflecties over hoe het beleid de naoorlogse kwetsuren heeft geheeld en hoe dat heeft doorgewerkt in de mentale identiteit en het ruimtelijk herstel van Borgerhout.
Verrassend zijn de verhalen van de ex-bewoners die vertellen hoe zij begin jaren tachtig de inrichting van het Krugerplein, na de afbraak van het bouwblok persoonlijk hebben ervaren. Al deze getuigenissen samen brengen de eigenheid van een wijk in beeld : vele gezichten samen die het samenleven in de wijk en de evolutie ervan een plaats geven.
Walter zelf neemt geen stelling in. Hij neemt notities als toeschouwer, als interviewer, als deelnemer en als bemiddelaar. Doorheen deze getuigenissen reflecteert hij over de identiteit van een kosmopoliet, een wereldburger die in een wereldstad kan aarden. Antwoorden worden niet geformuleerd. Je leest de getuigenissen als een deel van zijn empirische onderzoek, dat wordt aangevuld met een gevarieerd aanbod citaten uit de wetenschappelijke literatuur die de concrete gebeurtenissen verduidelijken, analyseren, vervolledigen… en de lezer inspireren. Elkeen die zich in de materie van samenleven, stedelijkheid en publieke ruimte wil verdiepen krijgt hier een aangename en verrijkende combinatie van de dagdagelijkse praktijk en de theoretische benadering.
Opvallend is de verscheidenheid van de individuele verhalen van de bewoners, hoe zij het wonen aan het Krugerpark dagdagelijks ervaren, zeer divers, met totaal verschillende achtergrond, ambities, behoeftes, belevingsmogelijkheden. Wat verwacht elkeen van de buurt en welke kansen worden verkregen of gegrepen om dit te manifesteren. Hoe kunnen of willen zij deelnemen aan het gemeenschapsleven of het delen van de publieke ruimte? Hebben we nu iedereen gehoord? Of laat iedereen zich wel horen?
Onlangs hoorde ik deze getuigenis : ” …er zullen jonge gezinnen komen met bakfietsen die zeggen ja maar die vuiligheid links en die vuiligheid rechts die moet wel opgekuist worden en ze zullen het over het zwerfvuil hebben en over dat krot op de hoek en over de mensen zonder tanden in dat kot….”, een fragment uit het theatherstuk ‘ De vernissage’ uit de reeks ” De Revue van het ontembare leven” van de theatergroep Martha!tentatief. Gedurende anderhalf jaar brengen zij vandaag toneel over het alledaagse en dus verbijsterende leven in de stad aan het begin van de 21 ste eeuw, met in casu ook Borgerhout. In de
‘De vernissage’ laten zij via een sociaal artistiek project de stem van de niet hoorbare bewoners over hun kijk naar het plein, in casu het De Coninckplein, waar zij leven, weerklinken. De theatertekst is zeker een mooie aanvulling aan deze lezing.
Zelf heb ik “Groeten uit Borgerhout” gelezen als buurtbewoner maar ook door de bril van de gebiedsgerichte stedelijke ontwikkeling. Ik heb gezocht naar elementen die aangeven welke voorwaarden nodig zijn of voorhanden waren om publieke ruimte aangenaam en democratisch te kunnen gebruiken of met andere woorden wanneer kan publieke ruimte de kans op een leefbare wijk verhogen. Uit deze lezing kunnen we alvast onthouden dat ingrijpen in het stedelijk weefsel meer vereist dan een sociaal en ruimtelijk evenwicht als kader voor een stedenbouwkundig ontwerp, maar best wordt aangevuld met zorgvuldige, buurtspecifieke, brede, historisch gekaderde en liefst niet gestandaardiseerde vernieuwingsmethodes. Ik onthoud vooral dat mensen de stad maken en dat de vinger aan de pols een planningsproces enkel kan versterken. Deze gevalstudie biedt een doorgedreven lezing van een wijk die zeer welkom is om dat maatwerk te leveren om een leefbare stad na te streven. De geschiedenis van de wijk en haar mensen, als stapsteen naar een doordachte stedenbouw. Een must voor de gedragswetenschappelijke benadering van planologie.
(Uitpers nr. 123, 12de jg., september 2010)
U kunt dit boek via de link hieronder rechtstreeks bestellen bij:
en wie via Uitpers bestelt, helpt Uitpers!
De link:
http://www.groenewaterman.be/anne/index.dll?webpage=index.htm&inpartcode=973137&refsource=uitpers
