In Peking werd dinsdag 23 juli een akkoord bekendgemaakt dat ondertekend was tussen veertien Palestijnse groepen onder wie Fatah en Hamas, teneinde “de verdeeldheid te beëindigen en Palestijnse eenheid te versterken.” Dat werd verteld door de Chinese minister van Buitenlandse Zaken Wang Yi, omringd door Mahmoud al-Aloul, vice voorzitter van het centraal comité van Fatah, en Mussa Abu Marzuk, een leidende figuur in het politiek bureau van Hamas.
Het akkoord kwam er volgens het Chinese ministerie van Buitenlandse Zaken na gesprekken die zondag begonnen in Peking. De kern van de zaak, zei Wang Yi, was dat het akkoord moet leiden tot algemene verzoening en eenheid tussen alle veertien groepen. En dat dit gebeurt in het kader van de PLO, de Palestijnse Bevrijdingsorganisatie, als enige legitieme vertegenwoordiger van het hele Palestijnse volk. Het akkoord betreft de regering van Gaza na de oorlog, en de vorming van een voorlopige regering van nationale verzoening.
Wat er precies in het akkoord staat is uiteraard weer niet duidelijk. Zeker is dat het vaag is. Welke rol bijvoorbeeld Hamas zou spelen. Hamas is formeel geen lid van de PLO, al zou het er al jaren wel willen toe treden, maar dat zal wel het minste van de praktische bezwaren tegen Hamas zijn, sinds hun inval in Israël op 7 oktober 2023.
Evenmin is duidelijk op welke manier dit akkoord in de praktijk kan worden gebracht, gezien de staat van oorlog in Palestina en dan uiteraard de totale uitmoording en verwoesting van Gaza door Israël.
Eerst misschien enige woordverklaring.
De PLO is de politieke overkoepeling van alle Palestijnse groepen en partijen, behalve Hamas, die indertijd (na de Yom Kippoer oorlog in 1973) door Yasser Arafat in elkaar werd gestoken, en die in 1993 een vredesverdrag sloot met Israël. Daaruit werd, in het kader van de Oslo-akkoorden, een voorlopige “regering” samengesteld voor delen van de in 1967 door Israël bezette Palestijnse gebieden, de Palestijnse Autoriteit of PA.
Fatah, de partij van Yasser Arafat, domineerde toen de PLO, en na verkiezingen ook de PA.
Door de afkalving en sabotage van de Oslo-overeenkomsten en door de eigen interne slijtage degenereerde de PA, en ook Fatah, zo ver dat ze nu beide door de Palestijnen van Westoever en Jeruzalem als collaborateurs met Israël gezien worden. Aan het hoofd staat president Mahmoud Abbas, opvolger van Arafat, die halsstarrig de wettelijk vereiste en beloofde verkiezingen voor zich uit blijft schuiven en zo op zijn manier elke politieke verandering laat staan oplossing saboteert. Hij is — en Fatah is — bij uitstek manipuleerbaar door Israël.
Israël dat tegelijk een speciale relatie onderhoudt met de islamistische partij Hamas, die Israël nooit erkend heeft en ook de Oslo-akkoorden niet aanvaardde. Aanvankelijk werd Hamas, de onverzoenlijke tegenstander van Israël maar ook van de PLO, door de Israëlische geheime diensten een beetje gespaard, omdat zij er een nuttig tegengewicht voor Fatah in zagen. De afgelopen jaren, na de splitsing van Palestina in 2007 tussen Westoever van Fatah en Gazastrook van Hamas, wat een ideale situatie was voor Israël dat het Palestijnse probleem op lange termijn een stille dood van “normalisering” wou laten sterven, werd de regering van doodsvijand Hamas in Gaza financieel overeind gehouden door de valiezen met geld die premier Benyamin Netayahu door zijn diensten liet afleveren.
Toch moest er af en toe oorlog gevoerd worden. Met de jaren bleek Hamas daar altijd wel toe bereid, en de Israëlische geheime diensten zorgden wel voor de aanleiding. De Gazastrook werd een oefenterrein en testgrond voor nieuwe wapens, taktieken en spionage-apparatuur die door de Israëlische wapenindustrie op punt werden gesteld.
Hoe langer hoe minder leek de PA, leek Fatah zich hiermee te willen bemoeien. Dat werd op een bijna buitenissige manier duidelijk in de oorverdovende stilte waarmee Fatah en zijn president Abbas antwoordden op de Israëlische vernietigingsoorlog in Gaza. Het leek wel of Gaza voor hen geen Palestina meer was.
Het belang van Peking.
Kan de “Peking-declaratie” van 23 juli een doorbraak brengen? Het is voor alle waarnemers van het Israëlisch-Arabisch en Palestijns conflict al decennia duidelijk dat alleen een interpalestijns akkoord naar een andere oplossing kan leiden dan die van Bibi Netanyahu. Het akkoord van Peking is dan ook niet het eerste in zijn soort maar eerder het derde dan wel vierde. Twee of drie gemengde Fatah-Hamas regeringen zijn al in vorming geweest. Altijd werden er op het laatste moment stokken in de wielen gestoken. Nu eens door Israël, dan weer door Mahmoud Abbas die liever zelf aan de macht bleef, dan weer door andere Israëlische diensten, of Syrische diensten… Zal het dit keer anders gaan?
Voor de Palestijnen in de Westoever (die in Gaza zijn niet hoorbaar) is daar als men op de commentaar van mijn twee vermoeide, lucide vriendinnen afgaat, weinig hoop op. “De mensen hier zeggen dat ze de tekst van het akkoord hier zelf wel hadden kunnen schrijven,” zegt de ene, “daarvoor moesten ze niet helemaal naar China”. Terwijl de andere toegeeft dat het allemaal goed en juist kan zijn, en dat de Chinezen hun best doen. “Maar wij hebben dit al eerder gezien, en de Israëli’s hebben alle middelen in huis die ze nodig hebben om dit te torpederen. En achter de Israëli’s ook de Amerikanen, die het zullen verbieden.”
Hoe ver de diplomatie van Xi Jinping zich in de oude slangenkuil van het Midden-Oosten wil engageren weet natuurlijk niemand. Het is niet de eerste keer dat ze proberen de Palestijnen bij elkaar te brengen: de vorige keer was in april, toen ze Hamas en Fatah aan de praat kregen. Het is ook niet de eerste keer dat Peking in het Midden-Oosten tussenkomt. Dat deed het vorig jaar al door een toenadering tussen die andere aartsvijanden, Iran en Saoedi Arabië te organiseren. Waarom het dat doet zal Xi Jinping niet zeggen, maar men weet eigenlijk wel dat China met een energie opslorpende industrie zit en daarom de olie uit het Midden-Oosten nodig heeft. Bovendien weet men al dat China zich als grootmacht aan het opwerpen is, een grootmacht die op voet van gelijkheid met de V.S kan onderhandelen. Zo’n grootmacht heeft natuurlijk niet alleen geld en een vloot nodig, zij heeft ook een buitenlandse politiek nodig. Wellicht worden daarvan de eerste aanzetten zichtbaar: bij voorbeeld de rol van Washington overnemen in het Midden-Oosten en de klassieke wereldstrategieën in het honderd sturen. Wat daarvan de bedoeling kan zijn, zullen wij dan later wel zien.
Voor Palestijnen als dr. Musafa Barghouti, die in Peking was voor het ‘Palestijns Nationaal Initiatief’, een eerder redelijke, niet religieuze politieke groep, gaat dit akkoord intussen veel verder dan de voorgaande pogingen en is het dus wèl belangrijk. Voor hem zijn vier kapitale elementen erin de vorming van een interim regering van nationale eenheid, de vorming van een eengemaakte Palestijnse leiding met het oog op komende verkiezingen, de vrije verkiezing van een nieuwe Palestijnse Nationale Raad, en een algemene eenheidsverklaring tegenover de voortdurende Israëlische aanvallen. “De stappen naar een eenheidsregering zijn uiterst belangrijk,” zegt hij, omdat die “de Israëlische inspanningen blokkeren om een of andere collaboratiestructuur tegen de Palestijnse belangen te creëren.”
Afgezien van de uiterst moordende oorlog in Gaza raakt dit aan het kernprobleem: Israël en zijn bondgenoten — de VS maar ook sommige Arabische landen, terwijl Europeanen wel te inpliceren zullen vallen — zijn driftig op zoek naar een of andere vorm van bezetting die de Gazastrook na de oorlog zou kunnen besturen, maar dan zonder Hamas, want Hamas zal dood zijn. Dat wil dan zeggen de PA, maar eigenlijk vindt iedereen ook de PA ongeschikt.
Alleen de Palestijnen kunnen dit oplossen, zoals Barghouti al zegt, maar momenteel wil niemand ze laten doen.
Het onmiddellijke antwoord.
Wie daar gauw de nadruk op wilde leggen, was de Israëlische minister van Buitenlandse Zaken Israël Katz.
“Alleen Israël zal na de oorlog controle hebben over de Gazastrook,” zei hij. “Hamas en Fatah ondertekenden in China een akkoord voor een gezamenlijke controle over Gaza na de oorlog. In plaats van het terrorisme te verwerpen, omhelst Mahmoud Abbas de moordenaars en verkrachters van Hamas, en laat zijn ware gelaat zien. In werkelijkheid zal dit niet gebeuren, want de heerschappij van Hamas zal verpletterd worden, en Abbas zal van verre naar Gaza mogen kijken. De veiligheid van Israël zal uitsluitend in Israëlische handen blijven.”
Ook de Verenigde Staten lieten zich niet onbetuigd. In de confuse Washingtonse atmosfeer waar de overgang van Joe Biden naar Kamala Harris alle aandacht vraagt en nadenken in de weg staat, terwijl Benyamin Netanyahu in het Congres zijn massamoorden in Gaza kwam verdedigen, en niet echt bekend werd of Biden, indien hij Netanyahu al zou ontmoeten, hem eindelijk zou zeggen wat hij al maanden had moeten zeggen, namelijk te stoppen met die oorlog; terwijl Kamala Harris die de vergadering in het Congres waar Netanyahu sprak had moeten voorzitten, dat uitdrukkelijk niét deed, terwijl onduidelijk was of zij hem later persoonlijk zou ontmoeten, en of zij hem dan iets zou zeggen waar iedereen op wachtte… Een affront voor Bibi Netanyahu, maar wat nog meer?
In die atmosfeer liet een Matthew Miller voor het State Department weten dat de VS na de oorlog de Palestijnse Autoriteit de verenigde Gazastrook en Westoever willen zien regeren. “Maar een rol voor Hamas daarin steunen wij niet, Hamas hebben het bloed van Israëlische en Palestijnse onschuldige burgers aan hun handen.” Of Secretary of State Antony Blinken nog iets zou zeggen, bleef onduidelijk.
