Een nooit geziene kijk op Vlaanderen

An van.Dienderen en Didier Volckaert A dog of Flanders, een nooit geziene kijk op Vlaanderen, Lannoo, Tielt, 2010, 265 blz., ISBN 978 9020988581

Een novelle uit de 19^de eeuw van de Britse schrijfster Ouida dat toevallig in Japan is terechtgekomen, blijkt intussen het meest gepubliceerde boek over Vlaanderen, dat er zichzelf, paradoxaal genoeg, niet bij betrokken voelt. Hoe kan dat? Dat is het thema van A dog of Flanders. In de woorden van co-samensteller An van.Dienderen: ‘Waarom houdt Vlaanderen niet van Nello en Patrasche? Waarom bleef het boek 113 jaar onvertaald en werd er nooit een Vlaamse visuele adaptatie van gemaakt? En waarom heeft de Vlaming geen aandacht voor dit indrukwekkende trans-Atlantische traject?’ (p. 263) Voor een vergelijkende cultuurwetenschapper als An van.Dienderen moet het kunnen analyseren van een verhaal als dat van Nello en Patrasche niet minder dan een godsgeschenk zijn. Via deze novelle gaat het nu eens niet om de vraag ‘Hoe kijken wij naar de “andere”, maar ‘Hoe kijken de anderen naar “ons”?’ Hoe wordt Vlaanderen voorgesteld door de ogen van een Britse schrijfster, de Amerikaanse verfilmingen en de Japanse animatiereeks? Maar ook: hoe tekent een Vlaming als Willy Vandersteen Japanners in zijn stripalbum dat gebaseerd is op A dog of Flanders? Om al die invalshoeken aan bod te laten komen hebben de twee samenstellers een indrukwekkend team van historici, antropologen, japanologen, filmcritici en pedagogen, zowel Japanners als Vlamingen, bij elkaar gebracht.

Het boek is opgedeeld in drie grote delen. Het eerste hoofdstuk brengt de originele versie van A dog of Flanders uit 1872 in een nieuwe vertaling van Tom Naegels. Het tweede deel Facts and figures reconstrueert het tijdskader waarin de novelle aan haar trans-atlantisch traject begon. De historicus Herman Van Goethem beschrijft het leven in de Antwerpse regio in 1870. Bert Willemen beschrijft het gebruik van de hondenkarren in de Lage Landen, Ilse De Gruyter en Anne Marie Van Broeck maken een statistische analyse van het Japanse toerisme in Antwerpen en Inoue Eimei contextualiseert de impact van de novelle in Japan. In het derde deel wordt dieper ingegaan op de verschillende culturele contexten waarin de novelle terechtkwam. Patrick Vanleene en Marysa Demoor beschrijven in De werelden van Ouida het leven van deze markante hondenliefhebster in relatie tot haar schrijverscarrière. In een zeer boeiende bijdrage analyseert kineast Didier Volckaert de Amerikaanse verfilmingen en de Japanse anime. De Japanse pedagoog Akira Takahashi vraagt zich in zijn bijdrage af of films met een triestig slot wel geschikt zijn voor kinderen. In naar mijn gevoel een van de beste hoofdstukken Japanse verbeelding van Vlaanderen vragen Ilse De Gruyter en An van. Dienderen zich af hoe het komt dat Japanners Nello en Patrasche zo omarmen. Een van de centrale elementen die Japanse helden karakteriseren is makoto, wat staat voor oprechtheid, eerlijkheid, puurheid en een afwijzen van doelen die enkel op zelfrealisatie zijn gericht. In de Japanse dominerende waardenoriëntatie zijn Nello en Patrasche edele mislukkers. Zij offeren zich op, maar door hun dood zegeviert de makoto. Nello en Patrasche zijn daardoor Japanse helden geworden.

In een laatste hoofdstuk Onbekend maakt onbemind belichten Anne Marie Van Broeck en Ilse De Gruyter de confrontatie tussen de interpretatie van het verhaal door het Vlaamse beleid, de middenstand en de culturele sector en de Japanse verwachtingen. Zij vermelden dat Hoboken als het ongedefinieerde dorpje in de novelle waar Nello en Patrascha woonden ineens een belangrijke rol begint te spelen in het verhaal. Vooral de Hobokense middenstand grepen Nello en Patrasche aan als een symbool van nieuwe commerciële mogelijkheden op toeristisch gebied. Brouwerij Den Arend liet zich niet pramen en lanceerde met succes een donker en licht bier dat in Japan gretige aftrek vindt omdat Nello en Patrasche op de etiket aanwezig zijn. Daarmee is dit district ondernemender dan de toeristische diensten van de stad Antwerpen en Toerisme Vlaanderen die tot op heden weinig of niets ondernomen hebben om er iets mee te doen. De samenstellers vinden deze afwachtende houding van de overheid jammer. ‘Er vormt zich wereldwijd een lappendeken dat uit verschillende stukjes Vlaamse beelden bestaat. Het enige dat de Vlaamse beleidsmakers moeten doen, is deze verschillende stukjes aan elkaar haken, door deze beelden als de ‘onze’ te omarmen. De Antwerpse/Vlaamse regio zou dan ook een grotere gevoeligheid kunnen ontwikkelen in de manier waarop Japanse toeristen ontvangen worden. Daarnaast kan ook gezocht worden naar een manier om het trans-Atlantische traject te erkennen en te benutten, eerder dan het af te wijzen.’ (p. 264)

A dog of Flanders is een geweldige oefening in toegepaste antropologie: het is een mooie case om op een interdisciplinaire manier crossculturele processen te beschrijven. Het is tevens een mooie illustratie van de processen van continue hybridiseringen of veranderingen en aanpassingen in alle richtingen die zo eigen zijn aan deze tijd van snel toenemende vermenging van culturele en religieuze identiteiten. En vergeten we in deze ook uitgeverij Lannoo niet te vermelden die een zeer grote inspanning deed om A dog of Flanders ook visueel tot een pareltje te maken.

en wie via Uitpers bestelt, helpt Uitpers!

De link:

http://www.groenewaterman.be/anne/index.dll?webpage=index.htm&inpartcode=950683&refsource=uitpers