Het wordt spannend en kleurrijk, dacht ik een klein jaar geleden. Het is saai en vuil, moest ik enkele weken geleden vaststellen. Woensdagavond 29 mei werd de verkiezingscampagne in Mexico afgesloten. Zondag 2 juni wordt er gestemd in wat de grootste verkiezingen ooit in dit land zijn.
Er staan niet minder dan 19.000 ambten open! Het belangrijkst wordt uiteraard de President, maar ook de ‘regeringsleider’ (burgemeester) van grootstad Mexico City. Kamer en Senaat moeten worden vernieuwd en dat is uitzonderlijk belangrijk omdat zonder een twee derde meerderheid de nieuwe President weinig kans heeft om de noodzakelijke hervormingen voor de ‘Vierde Transformatie’ door te voeren. In 8 van de 31 deelstaten moet een gouverneur worden gekozen, deelstaatparlementen en nog een paar duizend burgemeesters en gemeenteraden.
Het wordt een vrouw
De nieuwe President wordt een vrouw. Voorop in de peilingen staat Claudia Sheinbaum Pardo, Dr in de fysica met een academische carrière op de achtergrond, ex-burgemeester van deelstad Tlalpan en van Mexico City. Loyaal volgelinge van huidig President Andrès Manuel Lopez Obrador (AMLO). Ze is de kandidaat van een driepartijen coalitie: Morena, Partij van de Arbeid en Groene Partij. Slogan: We maken verder geschiedenis (Sigamos haciendo Historia).
Op nummer twee staat Xóchitl Galvez Ruiz, deels inheems en van bescheiden afkomst, ingenieur en ondernemer, ex-senator. Ze is de kandidaat van de verenigde oppositie van PRI – de partij die bijna een eeuw aan de macht was -, PAN – een katholieke en conservatieve partij-, en PRD – wat nog rest van de progressieven die zich in de jaren ’80 afscheidden van de PRI. Hun slogan: Kracht en Hart voor Mexico (Fuerza y Corazón por Mexico).
Op nummer drie tenslotte, nieuwkomer Jorge Alvarez Maynez van Movimiento Ciudadano (Burgerbeweging). Hij kwam in de plaats van wie eigenlijk kandidaat wilde zijn, de gouverneur van deelstaat Nuevo León, Samuel García. Die trok zijn kandidatuur in toen duidelijk werd dat iemand van de oppositie zijn plaats als gouverneur zou innemen.
De campagne ging officieel van start op 1 maart en de toon werd meteen gezet. Bagger, heel veel bagger. Alle beschuldigingen waren aanvankelijk gericht op huidige President AMLO, wiens belangrijkste wapen de druk beluisterde persconferenties zijn in de vroege ochtend. De President is tot vandaag immens populair, maakt voor de oppositie ergerlijke grapjes en aarzelt niet om met bewijzen voor de dag te komen als iets hem al te gortig wordt, zoals de overheidscontracten die de oppositiekandidaat destijds gekregen heeft. Er werden tientallen klachten tegen hem ingediend. Men probeerde zijn persconferenties te verbieden, zijn nieuwste boek uit de handel te nemen, hem te beschuldigen van banden met de drugskartels, enz. Zijn vrouw en zijn kinderen ontsnapten niet aan de laster. Niets kon worden bewezen, Washington moest tussenbeide komen om de roddel over een onderzoek naar banden met de narco’s tegen te spreken. Wel werd hem verboden om te verwijzen naar de oppositiekandidaat in zijn persconferenties, en uiteraard mocht er geen woord over de verkiezingen zelf vallen.
Er werden drie grote debatten georganiseerd, erg gemillimeterd. Het werd drie keer een litanie van verwijten en beschuldigingen. Xóchitl Galvez had geen enkel ander argument en verwees tot vervelens toe naar ‘de kandidaat van de leugens’, de corruptie, de onveiligheid. Claudia Sheinbaum kon enkel antwoorden met voorstellen, met een ‘project voor de natie’, maar werd gedwongen af en toe toch in te gaan op de loze verwijten. Op die manier kon outsider Jorge Maynez ‘winnen’, hij stond buiten de twee kemphanen en kon elke keer opnieuw zijn voorstellen uitvoerig toelichten.
Het leek er op dat de voorstellen van de oppositie telkens ter plekke werden uitgevonden. De oppositiepartijen stemden in het Parlement tégen de sociale programma’s van AMLO maar beloofden die programma’s vooral niet weer af te schaffen. Zei Claudia Sheinbaum iets over veiligheid, Xóchitl Galvez antwoordde meteen met hoog beveiligde gevangenissen.
Volgens de peilingen haalt Claudia Sheinbaum meer dan 50 % van de stemmen, gevolgd met 15 tot 20 % minder voor Xóchitl Galvez en zo’n goede 10 % voor Jorge Maynez. Ook over die peilingen werd voortdurend ruzie gemaakt, Maynez die beweerde op nummer twee te staan en Galvez die de waarheid soms grof geweld aandeed met valse peilingen die haar deden winnen. Afwachten wat het zondag wordt.
Mexico City
Mexico City is vandaag wat Buenos Aires vroeger was, niet alleen het hart van het hele land maar bovendien een kosmopolitische miljoenenstad die 24 uur op 24 leeft. De stad is al enkele decennia in handen van links, het valt af te wachten of dat nog even zo blijft.
Met een kleine voorsprong in de peilingen staat opnieuw de linkse kandidaat, Clara Brugada, ex-burgemeester van het grootste stadsdistrict, Iztapalapa. Ze maakt deel uit van de feministische clan rond Claudia Sheinbaum en zal goed met haar kunnen samenwerken.
De oppositiekandidaat is Santiago Taboada, ex-burgemeester van stadsdistrict Benito Juarez. Hij zou betrokken zijn bij een grootschalige vastgoedfraude in de stad, maar daar mocht in de campagne ook niet naar verwezen worden.
Op nummer drie tenslotte, Salomon Chertorivski van Movimiento Ciudadano, die ook hier met vrij veel goede voorstellen uitpakte.
Mocht Clara Brugada niet winnen, dan wordt het werk van Claudia Sheinbaum beslist een pak moeilijker, zeker wat veiligheid betreft.
De grote uitdagingen
De grote uitdagingen voor alle kandidaten zijn overduidelijk. Veiligheid staat op nummer één. AMLO en Sheinbaum pakken uit met licht gedaalde moordcijfers, maar het maakt niet echt een verschil. De bijna dagelijkse schietpartijen, verdwijningen en feminicides, het houdt niet op. Heel vaak zijn het lokale afrekeningen en indien ze zo moeilijk op te lossen zijn, is het omdat de georganiseerde criminaliteit op werkelijk alle niveaus van het maatschappelijke leven aanwezig is en dus ook in de politiek, bij de politie en in het leger. Tijdens het mandaat van President Felipe Calderón (2006-2012) werd een ‘war on drugs’ begonnen die het geweld tot ongekende hoogte heeft gebracht. Wapens komen uit de V.S., jaarlijks zo’n half miljoen, illegaal. AMLO heeft getracht dit tegen te gaan met een ‘abrazos no balazos’ – knuffels en geen kogels – maar is daar niet echt in gelukt. Claudia Sheinbaum is deels geslaagd in Mexico City, dank zij een beleid van samenwerking en coördinatie tussen verschillende diensten.
Een tweede belangrijk dossier is de hervorming van Justitie, maar hiervoor is een gekwalificeerde meerderheid nodig in het Parlement. Het is hemeltergend te zien hoe misdadigers die voor ernstige feiten worden opgepakt, binnen de kortste keren hun vrijheid herwinnen door een uitspraak van een omgekochte rechter. Dat was o.m. het geval voor een aantal militairen die betrokken zouden zijn bij de verdwijning van 43 studenten in Ayotzinapa, nu bijna tien jaar geleden. Het was ook het geval voor de ex directeur-generaal van staatsoliebedrijf Pemex, Emilio Lozoya die pas in de gevangenis kwam nadat hij ondanks zijn huisarrest schaamteloos in een sjiek restaurant zat te lunchen. Hij is inmiddels ook al weer vrij.
Er worden grote vragen gesteld bij de voorzitter en een aantal leden van het Hooggerechtshof die in de aanloop naar de verkiezingen in het geheim vergaderden met de partijvoorzitters van de oppositie. Tenslotte is er twijfel bij enkele leden van het Electoraal Instituut (INE) dat opvallend veel klachten van de oppositie aanvaardde en bijzonder weinig van de regerende partij.
Zonder gekwalificeerde meerderheid in het Parlement wordt de opdracht van de nieuwe President bijzonder moeilijk. Enkele bescheiden hervormingen van de huidige regering, zoals voor de elektriciteitssector, werden door het Hooggerechtshof ‘ongrondwettelijk’ verklaard… Er wordt nu gevreesd voor de pensioenhervorming.
Economisch en sociaal
De balans van zes jaar beleid mag gezien worden. De economie doet het goed, Mexico profiteert van de ‘nearshoring’, Chinese bedrijven die naar Mexico komen om van daaruit makkelijker naar de V.S. te kunnen exporteren. De Peso staat heel erg sterk, de inflatie blijft onder de 5 %. Mexico ontvangt ook jaarlijks tientallen miljarden USDollar van zijn miljoenen onderdanen die in de V.S. werken en geld naar huis sturen. Toerisme is een andere sterkhouder van de economie. De schuldenlast is lichtjes gestegen, net zoals het Bruto Binnenlands Product. Voor al wie bang maakte voor het ‘castrochavisme’, een moeilijk te verteren feit. Toch wordt nu opnieuw gedreigd met de ‘dictatuur’ en ‘het communisme’ van links. Bedrijfsleiders in het algemeen en de bankwereld in het bijzonder zijn echter best tevreden met het gevoerde beleid dat hen heeft gegeven wat ze wilden: stabiliteit. Pragmatische mensen zoals Carlos Slim, ooit de rijkste man ter wereld, passen zich aan en doen verder gouden zaken. Slechts enkele heethoofden die meer ideologisch dan economisch gemotiveerd zijn, blijven steen en been klagen. En weigeren belastingen te betalen. Dat de beurs en de munt het goed blijven doen aan de vooravond van een verkiezing waarin een links kandidaat kan winnen, zegt alles.
Interessant is vooral dat AMLO een ‘ouderwets’ ontwikkelingsbeleid heeft gevoerd met enkele grote infrastructuurprojecten, zoals de ‘tren maya’, 1500 km spoor door het toeristische Yucatan, de bouw van een olieraffinaderij zodat Mexico zijn (eigen) olie niet langer in de V.S. moet kopen, en een spoorweg met een industriezone die de twee oceanen met elkaar verbindt. Dit kan een schitterende toekomst kennen als de havens aan de twee kanten ook af zijn en er zo een alternatief voor het gesatureerde Panamakanaal ontstaat.
Sociaal is de balans ook rooskleurig. Armoede en ongelijkheid gingen flink achteruit, o.m. dank zij een verdubbeling van het minimumloon, sociale pensioenen, beurzen voor scholieren, en zo meer. De weg is nog lang, de armoede zit nu onder de 40 %, maar het gaat in de goede richting en betekent een breuk met het neoliberale beleid van het verleden. De gezondheidssector wordt grondig hervormd. Alles onder het lemma ‘bienestar’, ofte welvaart.
Het migratiebeleid is niet makkelijk, omdat tienduizenden migranten het land binnenkomen en dan worden tegengehouden aan de grens met de V.S. of door de V.S. gewoon weer over de grens worden gezet. Er zijn economische programma’s opgezet om deze mensen te helpen een nieuw leven op te bouwen.
Militarisering en Buitenlandse Zaken
Bedenkelijk is wel het beleid van militarisering dat AMLO heeft opgezet. Onlangs gaf hij toe dat er bij zijn ambtsaanvaarding zes jaar geleden weinig andere keuzen waren. De chaos en de desorganisatie waren zo immens groot, dat hij het anders niet had aangekund, aldus de President. Dit kwam door het mafieuze en criminele beleid van Veiligheidsminister Garcia Luna onder Felipe Calderon, die inmiddels achter de tralies zit in de V.S. De luchthaven was in handen van de georganiseerde criminaliteit, idem voor enkele grote havens. Vandaag zijn enkele grote luchthavens en havens, evenals de ‘tren maya’ in handen van het leger. De federale politie werd vervangen door een ‘Guardia Nacional’ die echter ook grotendeels uit militairen bestaat.
Op vlak van buitenlandse zaken heeft AMLO gestreefd naar een goede verstandhouding met de V.S., de noorderbuur. Met een goede ambassadeur in Mexico City is dat aardig gelukt. De klemtoon lag wel voortdurend op de soevereiniteit en het feit dat Mexico nooit of te nimmer een ‘protectoraat’ zou worden. Met DEA – het V.S. drugsagentschap – waren er wel problemen. Deze mensen konden vroeger gewoon hun gang gaan in Mexico en zich schuldig maken aan samenwerking met de narco’s. AMLO legde meteen een beperking op voor het aantal toegelaten ambtenaren. Men vermoedt dat veel van de ‘narco-bagger’ tijdens de campagne door DEA werd geïnspireerd.
Een erg vuile campagne
Enkele voorbeelden om aan te tonen hoe ver de oppositie is gegaan in haar lastercampagne. Er werden honderden miljoenen ‘bots’ gemaakt en verstuurd over de ‘narcopresidente’ en de ‘narcocandidata’, vanuit vijftig verschillende landen. De uiterst rechtse Spaanse partij VOX werkte er actief aan mee, samen met de inmiddels gekende netwerken van Blackrock en Atlas. Men schat dat dit zo’n miljoen USDollar per week heeft gekost. Er werden vervalste kranten uitgegeven die als twee druppels water op de echte kranten leken. Er werd in de periferie van Mexico Stad een massagraf ‘ontdekt’ met bijhorende verbrandingsovens… Niets was vuil genoeg.
Toen het AMLO te veel werd wijdde hij enkele ochtendlijke persconferenties aan de reëel bestaande corruptie van zijn voorgangers. Hoe vanuit Pemex bijvoorbeeld de ‘huachicoleo’ georganiseerd werd, dit is het klandestien aftappen van de oliepijpleidingen. Dat heeft het bedrijf meer dan één miljard USDollar gekost. Een mevrouw wiens man na een goede vier maanden werk bij Pemex zelfmoord pleegde, wat als ‘ongeval’ werd geregistreerd zodat mevrouw niet enkel de levensverzekering kon innen maar inmiddels al twintig jaar lang een pensioen krijgt van zo’n zesduizend USDollar per maand. Daarnaast heeft ze een inkomen van zo’n 13.000 USDollar per maand als voorzitter van ‘Mexicanen tegen corruptie’, gefinancierd door de V.S.! Het pensioen werd nu meteen geblokkeerd, maar een rechter besliste dat dit niet mocht omdat Mevrouw anders geen inkomen meer had!
Niemand zal beweren dat de corruptie in Mexico is uitgeroeid. Wat wel grotendeels is gestopt is het grenzeloze en openlijke stelen uit de staatskas. AMLO heeft geprobeerd orde op zaken te stellen en is daar slechts deels in gelukt. Sheinbaum wordt altijd voorgesteld als ‘doodeerlijk’ en komt ook zo over. Of ze deze etter verder zal kunnen uitroeien is wel de vraag.
Verkiezingen
Het is nu wachten op 2 juni, het resultaat en hoe op dit resultaat zal worden gereageerd. Op een aantal plekken zal wellicht niet kunnen worden gestemd, wegens een té groot risico op geweld, bijvoorbeeld in Chiapas. Tijdens de campagne werden al een goede dertig lokale kandidaten vermoord, van alle partijen.
Dat de vuile bagger al bij al weinig resultaat heeft gehad en de peilingen althans niet echt heeft doen evolueren, zegt wel iets over de relatieve sterkte en de zwakte van de kandidaten.
Waar nog voor gevreesd wordt is een eventuele ‘technische staatsgreep’ zoals dat nu wordt genoemd. Dat het INE of het Hooggerechtshof gaan zoeken naar technische fouten tijdens de verkiezingen om het resultaat af te wijzen. Het zou een bijzonder jammerlijke evolutie zijn, vooral gelet op de grote puinhoop die de voorgaande rechtse regimes al hadden achter gelaten. Zoals tijdens de campagne al is gebleken, is schaamte echter geen kwaliteit voor hen.
Tijdens de afsluiting van de campagne woensdagavond, op het grote plein in het centrum van Mexico City, zei Sheinbaum te willen verder werken aan de ‘Vierde Transformatie’, na de onafhankelijkheid, de Hervorming van President Benito Juarez in de 19de eeuw en de revolutie van 1910. Het is de erfenis van AMLO. ‘Eerlijkheid en bescheidenheid’, beloofde ze, een strijd tegen discriminatie en privileges, leven in vrijheid en zonder geweld voor alle vrouwen. En een minimumloon dat gelijke tred houdt met de inflatie.
Een makkelijke opdracht wordt het niet, maar zoals AMLO zei, het is kiezen tussen ‘een Mexico voor het volk, of een Mexico voor de rijken’.
De vorige artikelen op Uitpers over Mexico:
Een oorlog tegen drugs? | Uitpers %
Geen mensen, wel cijfers | Uitpers %
Verkiezingen in Mexico : saai en vuil | Uitpers %
Mexico: Weg met de dictatuur! | Uitpers %
Mexico: De eerste Bagger | Uitpers %
Mexico: de grote verdwijntruuk | Uitpers %
Mexico: het wordt een vrouw! | Uitpers %
