INTERNATIONALE POLITIEK

Een kernwapenvrije wereld nog niet voor (over)morgen

In het mondiale kernwapendossier speelt het Non Proliferatie Verdrag een centrale rol. Dit verdrag uit 1968 werd van kracht in 1970 voor een duur van 25 jaar. Het Non Proliferatie Verdrag wil drie basiselementen van de brede nucleaire problematiek regelen, met name bezit en verspreiding van kernwapens, kernontwapening, verspreiding van civiele kernenergie. Toen in 1995 het Non Proliferatie Verdrag omgezet werd naar een overeenkomst van onbepaalde duur, wisten de niet-nucleaire-wapenstaten te verkrijgen dat men een vijfjaarlijkse toetsingsconferentie zou houden, voornamelijk om na te kunnen gaan of de kernwapenstaten wel ontwapeningsstappen zetten.

In de maand mei van dit jaar zal in New York de derde toetsings- of herzieningsconferentie worden gehouden. De vorige was een absolute mislukking omdat de regering Bush zich maar over halfweg akkoord kon verklaren met de agenda van de vergadering. Het resultaat was dat alles bij het oude bleef: de vijf kernwapenstaten van de jaren 1960 worden niet ter orde geroepen omdat ze hun deel van het contract niet nakomen door niet tot algehele ontwapening over te gaan. Intussen zijn er vier nieuwe kernwapenstaten bijgekomen die ofwel nooit lid zijn geweest van het Non Proliferatie Verdrag (Israël, India, Pakistan) ofwel er zijn uitgetrokken (Noord-Korea). België is ondervoorzitter van deze derde herzieningsconferentie. Het valt te vrezen dat de huidige binnenlandse perikelen in dit landje de morele autoriteit van de ondervoorzitter niet zullen versterken.

Vandaag zijn de omgevingsfactoren enigszins anders dan bij de vorige toetsingsconferentie. In Washington zit nu een president die durft te spreken over het eindperspectief van een kernwapenvrije wereld, alhoewel hij daar direct bij zegde dat hij dat in zijn leven wellicht niet meer zal meemaken. We zien in het Witte Huis een duidelijke verandering van discours, maar daarom nog geen fundamentele koerswijziging. Een aantal recente gebeurtenissen kleuren de achtergrond van deze herzieningsconferentie: een nieuw START-akkoord met Rusland, de nieuwe Nuclear Posture Review (NPR), een update van de Quadrennial Defense Review.

In de pas bekend gemaakte Nuclear Posture Review (NPR) wordt een redenering gevolgd die er eigenlijk op neerkomt dat het Pentagon met minder kernwapens verder wil, daarvoor goed moet onderhandelen met de andere nucleaire spelers Rusland en China, maar dat dit moet worden gecompenseerd door een rakettenschild en sterke conventionele bewapening. Het Pentagon is bereid een aantal ‘negatieve veiligheidsgaranties’ te geven – zoals geen nucleaire aanval te plannen tegen landen die zelf geen atoomwapen bezitten – alsook om het Algemeen Teststopverdrag te ondertekenen. De huidige VS kernwapens moeten worden gemoderniseerd maar er worden geen nieuwe types ontwikkeld. De uitgesproken counter proliferation politiek van de Bush periode wordt enigszins afgezwakt maar Noord-Korea en Iran blijven op de schopstoel zitten. Geen woord over de ‘bondgenoten’ Pakistan, India of Israël. Twee maten en twee gewichten blijft het beleid van de westerse internationale gemeenschap kenmerken.

Betrekkelijk positief nieuws enerzijds door het aantal kernwapens te willen verminderen, anderzijds de perverse ‘nood’ aan sterke conventionele bewapening en de ontwikkeling van het rakettenschild als kader om minder op het nucleaire in te zetten. Dat is zowat de synthese van het nieuwe beleid in het Witte Huis.

Dat NPR-document was al sinds december vorig jaar over tijd. De publicatie werd al meerdere malen uitgesteld. De aanleiding hiervoor is de achtergronddiscussie in hoever de visie Obama over een kernwapenvrije wereld, er kon in opgenomen worden. Het is een duidelijk compromis geworden: minder maar geperfectioneerde nucleaire wapens. Anderzijds wordt de intentie aangekondigd om met Rusland een vervolg te breien aan de ‘START’-overeenkomst om een verdere inkrimping van het arsenaal te bewerkstelligen. De hoofdpunten van dit beleidsdocument omvatten preventie van nucleaire proliferatie en nucleair terrorisme, een kleinere rol voor de kernwapens in de nationale veiligheidsstrategie, maar met behoud van een strategische afschrikking, de regionale afschrikking garanderen in samenspraak met de bondgenoten en een beveiligd effectief nucleair arsenaal behouden.

Tijdens zijn verkiezingscampagne had Obama beloofd dat er tijdens zijn presidentiële ambtsperiode geen nieuwe kernwapens zouden ontwikkeld en gebouwd worden. Het Pentagon en het Amerikaanse nucleaire veiligheidsagentschap zien dat anders. Alleen wanneer het nucleaire wapenpotentieel snel en omvangrijk gemoderniseerd zal zijn, dan zijn verdere ontwapeningsstappen mogelijk, aldus de motivatie van de bovenvermelde Amerikaanse diensten. Het compromis is : geen nieuwe types wel modernisering. Dat is ook de reden waarom ettelijke miljarden dollars voor de komende jaren in de begroting voorzien worden om twee nucleaire wapentypes grondig te moderniseren: geperfectioneerde kernkoppen en ook de in Europa opgeslagen kernbommen van het type B-61 die zich zelf in de grond moeten kunnen boren alvorens te ontploffen.

Voor Europa is een ander aspect van groot belang. De Nuclear Posture Review blijft de Amerikaanse kernwapens in Europa als belangrijk zien voor de cohesie van het trans-Atlantisch bondgenootschap. Het betreft dus de Amerikaanse kernbommen in Büchel (D), Volkel (Nl), Kleine Brogel (B), Aviano en Gheid(I) en Incirlik (Tk). In dit verband zal een en ander bediscussieerd worden tijdens de herziening van het Strategisch Concept van de NAVO later op het jaar in Lissabon. Bij een tussentijdse NAVO top in Estland (22 april 2010) werd nogmaals herhaald dat eenzijdige vermindering van tactische kernwapens niet aan de orde is. Dat geldt ook voor het basisidee van nucleaire lastendeling, tenminste als we op de uitspraken van NAVO secretaris-generaal Rasmussen mogen voortgaan. De officiële vraag van Duitsland, Nederland en België om de Amerikaanse kernbommen van hun grondgebied weg te halen – of althans de vraag om dit punt te agenderen -, heeft dus niet direct een positief antwoord opgeleverd. Er was nochtans wel wat hoop gerezen omdat de Nuclear Posture Review zegt dat de VS het met minder kernwapens kunnen doen, en dat in de Quadrennial Defense Review aangegeven stond dat de rol van de kernwapens in de regionale veiligheidsscenario’s kon worden verminderd. Maar de haviken weten stand te houden, kennelijk. De vraag is nu of de Duitse minister van buitenlandse zaken Westerwelle – die tot nog toe openlijk verklaarde dat de Amerikaanse kernbommen van het Duitse grondgebied weg moeten – zich met een kluitje in het riet zal laten wegsturen. Veel steun van de ontslagnemende regeringen in Den Haag en Brussel zal hij wel niet moeten verwachten. Wie maalt er nu om enkele nucleaire bommen als er hogere politieke beslissingen moeten worden genomen zoals de splitsing van een kiesdistrict? In Nederland viel de regering over onenigheid rond verlengde oorlogsdeelname in Afghanistan.

Het rakettenschild ofte missile defence is nadrukkelijk aanwezig in de Nuclear Posture Review. De tekst zegt letterlijk “We willen een niet nucleaire afschrikking ontwikkelen; daarom moeten we alle beperkingen verwerpen op een rakettenschild en moeten we het inzetten open houden van zware bombardementsvliegtuigen en lange-afstandsraketten met conventionele bewapening”.


Tijdens een NAVO bijeenkomst in februari 2010 had Hillary Clinton al verklaard: ” We geloven dat de NAVO een eigen rakettenafweersysteem moet ontwikkelen, opdat het bondgenootschap Europa zou kunnen verdedigen. Want deze wereld heeft nog steeds een afschrikking nodig. Wat dat juist inhoudt, daarover is er in Europa nog een debat. We hopen dat de Europeanen geen overhaaste stappen en beslissingen ondernemen. We willen inderdaad onze afschrikking versterken door het missile defense“. In de voorbereidende discussieteksten over de toekomst van de NAVO neemt het rakettenschild een belangrijke plaats in. Het opstellen van rakettenafweersystemen is helemaal geen defensieve stap, maar kadert binnen een offensieve politieke: een rakettenschild moet de vrees voor represailles verkleinen voor strategische aanvallen op doelwitten overal ter wereld. Wat de conventionele afschrikking betreft spreken Amerikaanse experts al een tijdje van een concept van Prompt Global Strike, waarbij een supersonische raket elk deel van de wereld in een minimum van tijd kan treffen.

De Herzieningsconferentie van het Non Proliferatie Verdrag van de maand mei zal dus zeker geen echt fundamentele verandering van het beleid van de kernmachten met zich meebrengen. Enkele halve tussenstappen zijn wellicht wel mogelijk. Zoals de garantie geen kernwapens te gebruiken tegen landen die zelf geen nucleaire wapens bezitten op voorwaarde dat die hun verplichtingen onder het NPT nakomen. Er zal sterk gepleit worden om een akkoord te bereiken over productie en verspreiding van splijtstof. Wellicht zal de strijd van Egypte om Israël te ‘verplichten’ toe te treden tot het Non Proliferatie Verdrag vakkundig opzij worden geschoven. Het valt te verwachten dat de westerse internationale gemeenschap vooral Iran zal aanvallen omwille van het vermeende kernwapenprogramma – alhoewel de opperste geestelijke leider van Iran blijft herhalen dat de kernbom tegen de wetten van islam is. Wellicht zal er wat lippendienst bewezen worden aan het belang van kernwapenvrije zones. Het valt niet te verwachten dat het Midden-Oosten zal gestimuleerd worden om zo’n zone te creëren, want dan moet onze bondgenoot Israël aangepakt worden. Het valt ook niet te verwachten dat de deur zal worden open gezet naar een Europa dat alle vreemde kernwapens van zijn grondgebied zou verbannen.

Een kernwapenvrije wereld is dus nog niet voor (over)morgen.

(Uitpers nr. 120, 11de jg., mei 2010)

Relevant

Joe Biden, Iran en de de-Trumpificatie

Na zijn intrek in het Witte Huis op 20 januari 2021 zal één van de belangrijkste taken van het buitenlands beleid van Joe Biden eruit bestaan de relaties en…

Het roekeloze spel van Donald Trump met atoomwapens

In januari 2020 tijdens het vijfde World Holocaust Forum in Israël stelde Poetin voor om in 2020 op een topconferentie van de vijf permanente leden van de VN Veiligheidsraad…

2019 opnieuw een recordjaar voor de wereldwijde militaire uitgaven

In 2019 bedroegen de totale wereldwijde militaire uitgaven 1917 miljard dollar. Dat is een stijging van 3,6% in vergelijking met 2018, de grootste jaarlijkse toename sinds 2010. Nooit eerder…

Laatste bijdrages

De miljardairs en hun keuze van een president

UBS, de gigantische Zwitserse private bank, houdt al tien jaar lang bij welke nieuwkomers de klasse van miljardairs vervoegen. De laatste jaarlijkse UBS-telling van ’s werelds nieuwe miljardairs, die…

Europa’s moeilijke keuze

In 2005 verscheen een merkwaardig maar zeer lezenswaardig boek met een jarenlange emailconversatie tussen enerzijds Ernesto Tenenbaum, Argentijns econoom en journalist en anderzijds Claudio Loser, verantwoordelijke bij het IMF…

VW niest, Duitsland beeft, Europa bibbert

Het nieuws dat Volkswagen aan zijn personeel brengt, is nog slechter dan gevreesd: drie Duitse fabrieken en talrijke afdelingen dicht, tienduizenden afdankingen, algemene loonsverlaging. VW is niet alleen. Voor…

Scheepsherstellers waren ook verzetslieden

You May Also Like

×